Του Γιαννη Αγγελάκη
Στην ειδησεογραφία τις πρώτες μέρες της πανδημίας υπήρχαν πάντα νέα για τις πιθανές θεραπείες και τα ελπιδοφόρα μηνύματα που προκύπτουν από τις έρευνες επιστημόνων. Σύντομα όμως οι διθυραμβικές ειδήσεις που δημιουργούσαν ελπίδες, έγιναν μονόστηλα που διάψευδαν την αρχική αισιοδοξία. Μετά, καθώς ο χρόνος περνούσε, οι ειδήσεις αυτές προξενούσαν όλο και μικρότερη εντύπωση. Η θεραπεία ήταν οπωσδήποτε αναγκαία, όμως ουδείς έμοιαζε να έχει πλέον τον ίδιο ενθουσιασμό όπως τον πρώτο καιρό στο άκουσμα των σχετικών ειδήσεων.
Οι πολιτικοί τον πρώτο καιρό εξέφραζαν και αυτοί την αισιοδοξία τους.
Όταν περάσει η πανδημία, επαναλάμβαναν, δεν υπάρχει αμφιβολία, “η οικονομία θα αρχίσει να τινάζεται ψηλά, πάρα πολύ ψηλά”, έλεγαν με ενθουσιασμό, λες και η επιδημία είναι στην πραγματικότητα μία κρυφή ευλογία που εμείς μένει να την αναγνωρίσουμε γι’ αυτό που είναι και να αντιληφθούμε πόσο πραγματικά τυχεροί είμαστε. [2]
Μετά τις πρώτες εβδομάδες ένας τρόπος για να εκλογικεύσεις την κατάσταση ήταν πάντως να κατηγορήσεις τους πολιτικούς.
Το να κατηγορείς τους πολιτικούς ήταν μία πράξη που έδινε έναν τόνο κανονικότητας σε μία μη κανονική κατάσταση. Έτσι, πολλοί εξέφραζαν την οργή τους για τις μη ενδεδειγμένες κινήσεις της κεντρικής διοίκησης που θα διασφάλιζαν την όσο πιο γρήγορη επιστροφή στις φυσιολογικές συνήθειες, κατηγορούσαν την κυβέρνηση για διαφθορά και πρότειναν σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να ληφθούν για την ανακούφιση των πιο ευάλωτων στρωμάτων.
Διαπίστωναν ελλείψεις και λάθη στη διαχείριση.
Ο άνθρωπος της πανδημίας διψούσε για αισιόδοξες ειδήσεις όπως αδημονούσε να διαβάσει και ειδήσεις για την επικείμενη καταστροφή. Λες και επειδή ζει σε μία καταστροφή αυτή πρέπει να αποκτήσει την εικόνα που έχει στο μυαλό του ότι πρέπει να έχει μία καταστροφή και όταν δε λαμβάνει αυτή την εικόνα αρχίζει να αμφισβητεί το κατά πόσο είναι μία καταστροφή ή αν είναι τελικά η φαντασία του ή τον έχουν πείσει ότι ζει μία καταστροφή ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο και ξεχωριστό σε αυτό που ζει.
Για πολλούς, το αίσθημα απογοήτευσης είναι μεγάλο αφού η πανδημία δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους. Φοβούνται ότι υπομένουν όσα υπομένουν δίχως κανένα πραγματικό λόγο και αντίκρυσμα. Πολλοί δε μπορούσαν αποδεχτούν το εύθραυστο των κοινωνιών που ζούσαν για τις οποίες είχαν πειστεί ότι όλα δουλεύουν σα ένα καλοκουρδισμένο ρολόι κι ότι τίποτα δε συμβαίνει τυχαία.
Στο έδαφος αυτής της εντύπωσης ανθίζουν ποικίλες θεωρίες συνομωσίας.
Αν δεν είναι μία καταστροφή αυτό που βιώνουμε, τότε οπωσδήποτε πρέπει να είναι ένα σχέδιο που ξετυλίγεται σε παγκόσμια κλίμακα και έχει ως στόχο την εκμετάλλευση του φόβου της καταστροφής. Λες και το γεγονός ότι ο φόβος για μια καταστροφή γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης πρέπει να σημαίνει ότι η καταστροφή δε μπορεί πραγματικά να υπάρχει.
Η επιστροφή σε αυτά που είναι “κοινή γνώση”, δίνει μία αίσθηση κανονικότητας που μειώνει τον φόβο για την πανδημία.
Αν τα πράγματα είναι όπως ήταν πάντα, αν η πανδημία είναι ένα ψέμα, τότε αρκεί να αντιδράσουν για να υπενθυμίσουν την αλήθεια που ήδη γνωρίζουν – ότι δεν εμπιστεύονται «τους πολιτικούς που είναι πουλημένα τομάρια», και «τα μέσα παραπληροφόρησης που είναι ελεγχόμενα και διεφθαρμένα», «τους επιστήμονες που είναι εξαρτημένοι από τις εταιρείες» – σε όλους αυτούς που εξαιτίας του φόβου στον οποίο έχουν υποκύψει δε μπορούν να τη δουν. Οπωσδήποτε πάντως, το γεγονός δε μπορεί να είναι τυχαίο.
Ανιχνεύουν στοιχεία που αποτυπώνουν μοτίβα που αποκαλύπτουν την αλήθεια που αποδεικνύει ότι ο φόβος είναι κατασκευασμένος.
Απαραίτητο λίπασμα αποτελούν οι αντιφατικές πολιτικές που εφαρμόζονται και οι ανακριβείς και αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες που ακούγονται από τα πιο επίσημα χείλη.
Προσπαθούν να αντιδράσουν υπό συνθήκες όπου ακόμα και το δικαίωμα τους στην αντίδραση τίθεται εν αμφιβόλω, εις το όνομα της διασφάλισης της δημόσιας υγείας. Πολλοί αντιδρούν επειδή δε μπορούν να κάνουν αλλιώς. Επειδή γι’ αυτούς είναι ζήτημα επιβίωσης.
Ο αριθμός τους αυξάνεται όσο ο κίνδυνος της πείνας και της εξαθλίωσης μεγαλώνει.
Προς το παρόν πάντως, στις καθημερινές συζητήσεις, η πλειοψηφία των ανθρώπων συνεχίζει να εκφράζει τους πιο τρομερούς φόβους της με τις πιο τετριμμένες εκφράσεις. Έτσι μόνο αισθάνονται ότι μπορούν να κερδίσουν τη συμπάθεια των άλλων.
Άλλωστε, το καζάνι αυτό μας χωράει όλους και δεν κάνει εξαιρέσεις. Γιατί λοιπόν να προσποιούμαστε πια τους έκπληκτους ή τους οργισμένους;
Ότι έρχεται ως θεομηνία αντιμετωπίζεται ως θεομηνία. Η οργή και η αγανάκτηση για τις ανατροπές που έφερε η πανδημία είναι αισθήματα που δεν προσφέρουν λύσεις απέναντι σε μια φυσική καταστροφή. Η οργή δίχως προοπτική όταν συνεπάγεται ακινησία ισοδυναμεί με θάνατο.
«Παραμένω ψύχραιμος. Δεν οφελεί το να οργίζομαι απέναντι σε ένα φαινόμενο. Η οργή δεν ταΐζει.
Υπάρχει βέβαια μια ενόχληση. Μια αναστάτωση στις καθημερινές συνήθειες και στην πραγματοποίηση των καλών και συμφέροντών μου. Μια προσαρμογή κάπως βίαιη. Όμως, πάραυτα, είναι μια προσαρμογή», λέει ο άνθρωπος της πανδημίας με μια προσποιητή αισιοδοξία.
«Συνεχίζω να αντιμετωπίζω την κατάσταση με περισσότερα χωρατά παρά παράπονα. Δεν είμαι δειλός. Δεν είμαι αδύναμος. Θέλω να είμαι από αυτούς που αντιμετωπίζουν τα πράγματα με αισιοδοξία. Η θεομηνία μπορεί να αποτελεί μία ευκαιρία για να ανακαλύψω άγνωστες πτυχές του εαυτού μου. Η θεομηνία μπορεί να είναι μία ευκαιρία αυτο-βελτίωσης. Κατ’ ένα τρόπο, είναι μία εκπαιδευτική διαδικασία Και καθώς όλα τούτα συντελέστηκαν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, συμπεραίνω πως, οι αλλαγές αυτές, αφού δεν είναι φυσιολογικές δεν πρέπει να είναι και μόνιμες.
Δεν πιστεύω σε θεωρίες συνωμοσίας, αλλά έχω την κρυφή ελπίδα πως θα είναι κάτι περαστικό.
Οι συνήθειές μου επιμένουν. Προσαρμόζομαι στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται. Οι συνήθειές μου προσαρμόζονται. Αλλάζουν. Άλλωστε, μπορεί κανείς να παραιτηθεί από τη ζωή; Γιατί αυτό θα έπρεπε να κάνω αν αποδεχόμουν την καταστροφή. Η δυνατότητα του ανθρώπου να προσαρμόζεται είναι αναπόφευκτη», καταλήγει με μία ικανοποίηση για τις διαπιστώσεις του.
Ο άνθρωπος συνηθίζει. Κι ο φόβος μπορεί να υπάρχει ως η απουσία του. Ως αποστασιοποίηση.
Στο τέλος, η καθημερινότητα θα έχει πάρει μια άλλη μορφή. Τότε, ο μετασχηματισμός θα έχει ολοκληρωθεί. Η νέα πραγματικότητα θα είναι λειτουργική. Η καθημερινότητα θα έχει μεταμορφωθεί, το έκτακτο θα είναι το νέο κανονικό.
Ναι! Η συνήθεια μας χαρακτηρίζει. Αυτό είναι ένα πράγμα που με βεβαιότητα μπορώ να πω. Με την ανάλογη διοίκηση και υπό τις πρέπουσες συνθήκες. Με τη σωστή αναλογία παραγωγής φόβου και ορθής διαχείρησής του. Κι η αντίδραση ενάντια στη διοίκηση – ως ένα επίπεδο – είναι επιθυμητή. Είναι μέσα στη λογική της διαχείρησης.
Αυτή η μία φράση έχει εξαιρετική σημασία:
Ο άνθρωπος συνηθίζει.
Από την έξαρση των πρώτων εβδομάδων και τα μεγάλα συναισθήματα σιγά – σιγά περάσαμε σε μία αποδοχή της νέας κατάστασης. Δεν πρόκειται για παραίτηση αλλά περισσότερο για την προσαρμογή ενος ανθρώπου που επιβιώνει.
Τα συναισθήματα έγιναν πιο μουντά. Οι ειδήσεις για τις πιθανές συνέπειες δεν προσελκούσαν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον. Το δράμα των ανθρώπων στην Ιταλία και σε άλλες χώρες, άρχισε να μοιάζει συνηθισμένο. Δεν προκαλούσε πλέον εντύπωση. Κάποιοι αμφισβητούν ακόμη και αν ήταν ποτέ πράγματι δράμα. Μα και ο αριθμός των νεκρών τώρα δε μοιάζει πια τόσο μεγάλος. Ίσως και οι νεκροί να μην ήταν πραγματικά νεκροί… Είναι μια θεωρία που κερδίζει έδαφος.
Ο Άνθρωπος συνηθίζει.
Ακόμα και σε μία κατάσταση που ηθικά και ψυχικά αρχικά δεν τον καλύπτει, συνηθίζει. Επιβιώνει. Μα η συνήθεια αυτή φθείρει: είναι διαφθορά. Είναι η Αφαίρεση. Ένα κενό που μεγαλώνει. Γιατί το ψυχικό και ηθικό κενό μένει δίχως κάτι να το γεμίζει. Κι υπάρχει μεγαλύτερο έγκλημα από την αδιαφορία;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- Κρεσέντο αισιοδοξίας από την Ντόρα Μπακογιάννη: Όταν περάσει ο κορωνοϊός, η οικονομία θα αρχίζει να τινάζεται πάρα πολύ ψηλα, https://agonaskritis.gr/%CE%BA%CF%81%CE%B5%CF%83%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%BF-%CE%B1%CE%B9%CF%83%CE%B9%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BD%CF%84%CF%8C%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CF%80/
