Ο περισσότερος κόσμος έχει επιστρέψει στην κανονικότητα μετά την παγκόσμια κρίση της πανδημίας. Όμως, για κάποιους ασθενείς με long Covid, η νέα κανονικότητα δεν θυμίζει την παλιά ζωή τους.
Υπάρχουν κάποιες φράσεις και ευχές που η κενυάτισσα Ουατσούκα Γκιτσόι δυσκολεύεται να ακούσει, έπειτα από χρόνια ταλαιπωρίας από την κόπωση, τον πόνο, τις κρίσεις πανικού και άλλα συμπτώματα που την έκαναν να φοβάται ότι δεν θα ζούσε μέχρι το πρωί.
Είναι συνηθισμένες, καλοπροαίρετες ευχές όπως «Περαστικά», ή «Εύχομαι ταχεία ανάρρωση», λέει στο Reuters η πρώην επιχειρηματίας, 41 ετών, κουνώντας απογοητευμένη το κεφάλι.
«Πιστεύω ότι πρέπει να αποδεχτεί κανείς ότι στην δική μου περίπτωση δεν πρόκειται να συμβεί».
Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες ρίχνουν φως στις εμπειρίες εκατομμυρίων ασθενών μακράς Covid σαν την Γκιτσόι. Η εικόνα που δείχνει να προκύπτει είναι ότι, όσο περισσότερο καιρό παραμένει κανείς άρρωστος, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα πλήρους ανάρρωσης.
Η πιθανότητα ανάρρωσης είναι μέγιστη τους πρώτους έξι μήνες μετά την αρχική λοίμωξη με τον κορονοϊό της Covid-19, με τις προοπτικές να είναι καλύτερες για όσους πέρασαν πιο ήπια λοίμωξη και όσους είχαν εμβολιαστεί, δείχνει μελέτη στις ΗΠΑ και τη Βρετανία που δημοσιεύτηκε φέτος στο The Lancet.
Με την πάροδο του χρόνου η πιθανότητα πέφτει. Για όσους υποφέρουν πάνω από δύο χρόνια, «θα είναι πολύ μικρή» είπε ο Μανότζ Σιβάν, καθηγητής Φυσιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Λιντς και μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Ο Σιβάν θεωρεί ότι η κατάσταση αυτή πρέπει να ονομαστεί «έμμονη long Covid» και να αντιμετωπιστεί όπως οι χρόνιες παθήσεις της ινομυαλγίας και του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης, οι οποίες μπορεί να είναι είτε εκδηλώσεις της long Covid είτε παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή της.
Η αμερικανίδα Σάνον Τέρνερ πάσχει από long Covid από το 2020 (Reuters(
Πόσο συχνό είναι;
Η long Covid, η οποία συνήθως ορίζεται ως συμπτώματα που επιμένουν για τουλάχιστον τρεις μήνες μετά την αρχική λοίμωξη, έχει συνδεθεί με μια μεγάλη γκάμα συμπτωμάτων, από ακραία κόπωση και δύσπνοια μέχρι δυσκολία στη συγκέντρωση και τη σκέψη και πόνους στις αρθρώσεις.
Μπορεί να είναι ήπια ή να καθιστά τον ασθενή πρακτικά ανάπηρο , όμως δεν υπάρχουν αποδεκτά διαγνωστικά τεστ ή θεραπείες, παρά την πρόοδο στην κατανόηση των παραγόντων κινδύνου και των πιθανών αιτιών.
Περυσινή βρετανική μελέτη στην επιθεώρηση Nature Communications έδειχνε ότι σχεδόν το ένα τρίτο όσων ανέφεραν συμπτώματα 12 εβδομάδες μετά την αρχική λοίμωξη είχε αναρρώσει στους 12 μήνες. Μικρότερη ήταν η πιθανότητα ανάρρωσης για ασθενείς που νοσηλευτεί με Covid-19.
Σε μελέτη της βρετανικής στατιστικής υπηρεσίας (ONS), δύο εκατομμύρια άτομα ανέφεραν ότι παρουσίασαν συμπτώματα μακράς Covid τον περασμένο Μάρτιο.
Σύμφωνα με τον Σιβάν, την καθηγητή Φυσιατρικής, οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των ασθενών σε παγκόσμιο επίπεδο κυμαίνονται μεταξύ 65 και 200 εκατομμυρίων. Από αυτούς, 20 με 60 εκατ. μπορεί να υποφέρουν για χρόνια.
Οι ΗΠΑ και ορισμένες άλλες χώρες όπως η Γερμανία συνεχίζουν να χρηματοδοτούν έρευνες για την μακρά Covid.
Ωστόσο περισσότεροι από 20 ειδικοί, οργανώσεις ασθενών και στελέχη της φαρμακοβιομηχανίας δήλωσαν στο Reuters ότι η χρηματοδότηση μειώνεται σε άλλες πλούσιες χώρες που μπορούν να χρηματοδοτήσουν μελέτες μεγάλης κλίμακας. Σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, τέτοια δυνατότητα δεν υπάρχει.
«Η προσοχή έχει στραφεί αλλού» είπε ο Αμιτάβα Μπάνερτζι, καθηγητής του University College στο Λονδίνο και συνεπικεφαλής μεγάλης μελέτης που δοκιμάζει φάρμακα και προγράμματα αποκατάστασης.
Κατά τη γνώμη του, η long Covid πρέπει να αντιμετωπίζεται ως χρόνια πάθηση που μπορεί εν μέρει να αντιμετωπιστεί αλλά όχι να ιαθεί, όπως η καρδιοπάθεια ή η αρθρίτιδα.
Η Σάνον Τέρνερ προσπαθεί να συνεχίσει τη ζωή της. Πάσχει από long Covid και δύο αυτοάνοσα νοσήματα (Reuters)
«Αναπηρία»
Η βραζιλιάνα Λετίσια Σοάρες, 39 ετών, αρρώστησε με Covid-19 το 2002 και έκτοτε υποφέρει από ακραία κόπωση και χρόνιο πόνο. Τις καλές μέρες, περνά πέντε ώρες σηκωμένη από το κρεβάτι.
Όταν έχει δύναμη να εργαστεί, η Σοάρες είναι ερευνήτρια σε οργάνωση υποστήριξης ασθενών που συμμετείχε σε ανασκόπηση της βιβλιογραφίας η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Nature.
Η Σοάρες πιστεύει ότι η ανάρρωση σπάνια έρχεται μετά τους 12 μήνες. Σε κάποιους ασθενείς τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρούν παροδικά, τείνουν όμως να επιστρέφουν.
«Είναι μια βαθιά αναπηρία που φέρνει απομόνωση. Περνάς το χρόνο σου με το ερώτημα ‘Θα γίνω ακόμα χειρότερα;» είπε από τη δική της εμπειρία.
Η Σοάρες παίρνει αντισταμινικά και άλλα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητα. Τέσσερις ειδικοί της μακράς Covid δήλωσαν ότι γράφουν συχνά τέτοια φάρμακα, για τα οποία υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι βοηθούν.
Στο μεταξύ, οι ασθενείς που δεν βρίσκουν ανακούφιση αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μιας επαναλοίμωξης από Covid-19, η οποία μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.
Η Σάνον Τέρνερ, 39χρονη τραγουδίστρια καμπαρέ στην Φιλαδέλφεια, αρρώστησε με Covid-19 στις αρχές Απριλίου του 2020 και κάποια συμπτώματα δεν υποχώρησαν.
Ήδη ζούσε με ψωριασική αρθρίτιδα και αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, αυτοάνοσες παθήσεις για τις οποίες έπαιρνε στεροειδή φάρμακα και ανοσοθεραοεία. Οι παθήσεις αυτές αυξάνουν τον κίνδυνο μακράς Covid, λένε ειδικοί.
Φέτος το καλοκαίρι, η Τέρνερ έπαθε ξανά Covid-19. Τώρα νοιώθει πάντα κουρασμένη και χρησιμοποιεί περιπατητήρα γα να περπατά.
Είναι όμως αποφασισμένη να συνεχίσει την καριέρα της παρά τον πόνο, την ζαλάδα και την ταχυκαρδία, συμπτώματα που συχνά την στέλνουν στο νοσοκομείο.
«Δεν θέλω να ζήσω τη ζωή μου στο κρεβάτι» είπε.