Στη Μεσόγειο θάλασσα, σύμφωνα με τους ειδικούς, καταλήγουν ετησίως περίπου 100.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων, αριθμός που έχει φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα, με φόντο και το αρνητικό αποτύπωμα που αφήνουν, κυρίως όταν γίνονται αισθητά στις παράκτιες περιοχές τόσο μέσα στη στήλη του νερού, όσο και στη παραλία. Τα πλαστικά επιπλέουν στην επιφάνεια της θάλασσας ή κατανέμονται στη στήλη του νερού και στη συνέχεια μεταφέρονται με τα θαλάσσια ρεύματα, ενώ αφού διανύσουν συχνά μεγάλες αποστάσεις, ένα μέρος τους καταλήγει στον πυθμένα αποτελώντας σημαντική απειλή για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και ένα άλλο μέρος τους καταλήγει στην ακτογραμμή, όπου την υποβαθμίζει περιβαλλοντικά και αισθητικά.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας, Νίκος Καμπάνης ανέφερε ότι «η περιοχή του Αιγαίου είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περιοχή, που έχει εντατική ναυσιπλοΐα, πολύπλοκη ακτογραμμή και πολλά νησιά. Είναι επίσης κοντά σε παράκτιες μεγαλουπόλεις οι οποίες συχνά επιβαρύνουν το παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον με ρύπανση, χαρακτηριστικό είδος της οποίας είναι τα πλαστικά». Σημείωσε επίσης ότι ένα μέρος των μεγαλουπόλεων αυτών είναι σε περιοχές εκτός ΕΕ, όπως στα παράλια της Τουρκίας, συνεπώς δεν εμπίπτουν στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, τους κανονισμούς και τις διατάξεις που επιβάλλουν περιοριστικά μέτρα. «Το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης, είτε από πλαστικά είτε από χημικά και βιολογικά απόβλητα, είναι διασυνοριακό» επισήμανε ο κ. Καμπάνης.
Tο Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας ‘Έρευνας του ITE, σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου έκανε αυτοψία στη βόρεια ακτογραμμή του Δήμου Ιεράπετρας (Παχιά Άμμος και γύρω περιοχές), όπου διαπιστώθηκε το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά, που προτάσσει τον προβληματισμό για το πόσο το αρνητικό αποτύπωμα από αυτό θα έδινε εν τέλει αρνητικό πρόσημο στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, που αυτή τη στιγμή παρουσιάζει ανοδική πορεία. Όπως τόνισε ο διευθυντής του Εργαστηρίου Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας του ΙΤΕ μετά από ενημέρωση από τους ντόπιους κατοίκους, έγινε επίσης αυτοψία και στην περιοχή του Καλού Χωρίου, του Δήμου Αγίου Νικολάου, που κατέδειξε ότι και εκεί το πρόβλημα υφίσταται με υψηλή ένταση.
Η υλοποίηση της σχετικής έρευνας γίνεται από το Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας στο πλαίσιο του σχετικού ερευνητικού έργου που εκπονεί για την Περιφέρεια Κρήτης. Πραγματοποιείται μαθηματική μοντελοποίηση της μεταφοράς πλαστικών στο θαλάσσιο περιβάλλον, ώστε να μελετηθούν οι πιθανές πηγές ρύπανσης, οι διαδρομές μεταφοράς τους με τα θαλάσσια ρεύματα, οι ζώνες υψηλής συγκέντρωσής πλαστικών κατά μήκος της ακτογραμμής (hotspots), καθώς και η εποχικότητα και η δια-ετήσια μεταβλητότητα του φαινομένου. Επιπλέον, έχουν συλλεχθεί δεδομένα για την παρουσία πλαστικών στην παράκτια ζώνη των περιοχών που εκδηλώνεται το πρόβλημα, από εναέριες και επιτόπιες παρατηρήσεις, τη στιγμή που σε άμεση εγγύτητα καταγράφηκαν σημεία εξαιρετικού φυσικού κάλους, που αποτελούν ισχυρά στοιχεία περιβαλλοντικού πλούτου προς αξιοποίηση.
Για τη διερεύνηση των διαδρομών μεταφοράς πλαστικών απορριμμάτων στην παράκτια ζώνη των περιοχών Παχειάς Άμμου και Καλού Χωριού, η περιοχή προσομοίωσης εκτείνεται σε όλο το Ν. Αιγαίο και τη λεκάνη της Λεβαντίνης, ώστε να ληφθούν υπόψη οι πιθανές χερσαίες (παράκτιοι οικισμοί, ποτάμια) και θαλάσσιες (θαλάσσιες οδοί) πηγές ρύπανσης. Βάσει των εκτιμήσεων της διεθνούς βιβλιογραφίας, τη σημαντικότερη πηγή ρύπανσης αποτελούν οι παράκτιοι οικισμοί, συνεισφέροντας το 50% της συνολικής μάζας πλαστικών που εισέρχεται στο θαλάσσιο περιβάλλον ετησίως, ενώ το 30% αποδίδεται σε θαλάσσιες οδούς μεταφοράς και το 20% σε εκβολές ποταμών.
Για να είναι δυνατή η μελέτη της εποχικότητας και της δια-ετήσιας μεταβλητότητας του φαινομένου και η εξαγωγή μέσων ημερήσιων και μέσων μηνιαίων χαρτών συγκέντρωσης πλαστικών στην περιοχή μελέτης, όπως διευκρίνισε ο κ. Καμπάνης, ως χρονική περίοδος προσομοίωσης της μεταφοράς των πλαστικών επελέγησαν τα έτη 2019-2022, με τη σημείωση ότι στη μεταφορά των πλαστικών εκτός από τα θαλάσσια ρεύματα, ρόλο επίσης παίζει και η επίδραση των κυματισμών. Για τη μοντελοποίηση που έγινε χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα για την ωκεανογραφική συμπεριφορά του Ν. Αιγαίου και της λεκάνης της Λεβαντίνης από το Copernicus Marine Service (CMEMS) για τα θαλάσσια ρεύματα και τους κυματισμούς σε γεωγραφικά κελιά περίπου 4 χλμ. Ειδικά, για την εγγύτερη θαλάσσια περιοχή της Κρήτης η προσομοίωση μεταφοράς πλαστικών βασίστηκε στην υπηρεσία επιχειρησιακής θαλάσσιας πρόγνωσης Coastal Crete που λειτουργεί το εργαστήριο, και παράγει ωριαίες προγνώσεις (μετεωρολογικές, θαλάσσιας κυκλοφορίας και κυματισμών) σε κελιά χωρικής ανάλυσης 1 χλμ.
«Η προσομοίωση του φαινομένου έδειξε ότι σημαντικότερες πηγές πλαστικών απορριμμάτων για την περιοχή αποτελούν τα τουρκικά παράλια (παράκτιοι οικισμοί και θαλάσσιες οδοί) στη λεκάνη της Λεβαντίνης, από όπου μέσω του επιφανειακού ρεύματος κινούνται προς το Ν. Αιγαίο. Επιπλέον πηγές είναι οι θαλάσσιες οδοί στο Ν. Αιγαίο (Κυκλάδες κυρίως) και ο Σαρωνικός κόλπος, από όπου μέσω της υδροδυναμικής κυκλοφορίας κινούνται προς το βόρειο Κρητικό πέλαγος. Η κυκλωνική και η αντικυκλωνική κυκλοφορία στο βόρειο Κρητικό, δημιουργούν ανακυκλοφορία των πλαστικών, τα οποία μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων που προσεγγίζουν από τα ΒΔ την Κρήτη μεταφέρονται κυρίως προς τη ΒΑ ακτογραμμή του Λασιθίου, με τις παραλίες του Καλού Χωριού, του Ίστρου και της Παχειάς Άμμου να είναι από τις πλέον επιβαρυμένες» ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Εργαστηρίου, προσθέτοντας ότι οι μέσοι μηνιαίοι χάρτες συγκέντρωσης πλαστικών που εξήχθησαν από τη προσομοίωση, δείχνουν ότι «το φαινόμενο είναι εντονότερο την άνοιξη, τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, το καλοκαίρι τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο, το φθινόπωρο, τον μήνα Οκτώβριο και τον χειμώνα, κυρίως τον μήνα Ιανουάριο, ενώ παρατηρείται επίσης πως οι διαδρομές μεταφοράς των πλαστικών από τις δυνητικές πηγές ρύπανσης προς τις παράκτιες περιοχές, είναι σχετικά σύντομες, και δεν σχηματίζονται ζώνες συσσώρευσης στο Αιγαίο».
Τέλος, ο κ. Καμπάνης τόνισε ότι «καθώς δεν παρατηρούνται ζώνες συσσώρευσης στο Αιγαίο, το μεγαλύτερο ποσοστό των πλαστικών που εισρέει από διαφορετικές πηγές καταλήγει στην ακτογραμμή και στον πυθμένα, με έμφαση στη βορειοανατολική ακτογραμμή της Κρήτης».