Ενώ ο πλανήτης συγκλονίζεται από τους καθημερινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα, τα ποτάμια αίματος στη Δυτική Όχθη και τις εκατόμβες αμάχων, ένα άλλο ζήτημα κατοχής, πολύ πιο κοντινό στην καρδιά της Ευρώπης, παραμένει θαμμένο στην αδράνεια της “διεθνούς κοινότητας”: η συνεχιζόμενη κατοχή του 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία.

Η σύγκριση Κυπριακού και Μεσανατολικού δεν είναι απλώς θεμιτή – είναι αποκαλυπτική. Όχι γιατί ταυτίζονται οι ιστορικές και πολιτικές συνθήκες, αλλά γιατί δείχνουν πόσο επιλεκτική είναι η διεθνής “ευαισθησία”, πόσο ανισόρροπα λειτουργεί η γεωπολιτική προτεραιοποίηση και, τελικά, πόσο παθητικά ανέχεται η Ευρώπη την παραβίαση του διεθνούς δικαίου… όταν συμβαίνει εντός των συνόρων της.

Κυπριακό και Μεσανατολικό: Παράλληλοι κόσμοι κατοχής

Στο Κυπριακό, από το 1974 έως σήμερα, η Τουρκία κατέχει με στρατό και εποικισμό το βόρειο τμήμα ενός πλήρως αναγνωρισμένου κράτους – μέλους του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στο Μεσανατολικό, το Ισραήλ διατηρεί κατοχή και έλεγχο επί των Παλαιστινιακών εδαφών, με παγκόσμιες αντιδράσεις, συγκρούσεις και διπλωματικά ρήγματα.

Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε:

Κατεχόμενα εδάφη, παραβίαση ψηφισμάτων του ΟΗΕ, αποτυχία ειρηνευτικών σχεδίων, αντίσταση κατοίκων και διεκδίκηση εθνικής αυτοδιάθεσης. Και όμως, η στάση της διεθνούς κοινότητας είναι ριζικά διαφορετική.

Το Κυπριακό: Το άδικο που δεν παράγει πολιτικό κόστος

Το Κυπριακό θεωρείται μια “παγωμένη σύγκρουση”. Δεν παράγει αίμα, εικόνες βίας, προσφυγικά ρεύματα ή πολιτική κρίση. Αυτή η “ηρεμία” όμως, δεν οφείλεται σε επίλυση – αλλά σε απαθή αποδοχή της παρανομίας. Στην πραγματικότητα, η Κύπρος παραμένει το μόνο διχοτομημένο κράτος στην Ευρώπη.

Και ενώ οι διπλωματικές πρωτοβουλίες συνεχίζονται στο περιθώριο, η κατοχή νομιμοποιείται de facto με την ανοχή των ισχυρών. Η βόρεια Κύπρος λειτουργεί με θεσμούς, σημαία και πτήσεις από Τουρκία, ενώ οι έποικοι έχουν πλέον εδραιώσει πληθυσμιακή και κοινωνική πραγματικότητα.

Η Ε.Ε., στην οποία ανήκει η Κυπριακή Δημοκρατία, αρκείται σε χλιαρές ανακοινώσεις και στηρίζει την Τουρκία με χρηματοδοτήσεις, συμφωνίες για το προσφυγικό και “ήπια διπλωματία”.

Το Μεσανατολικό: Φλεγόμενος κόμβος διεθνούς ενδιαφέροντος

Αντίθετα, το Μεσανατολικό βρίσκεται διαρκώς στο επίκεντρο: γεωπολιτικά, επικοινωνιακά, ιδεολογικά. Με κάθε νέα σύγκρουση – και είναι πολλές – η ανθρωπιστική καταστροφή γίνεται παγκόσμια είδηση.

Το Παλαιστινιακό έχει αποκτήσει συμβολική βαρύτητα, με διαστάσεις αποικιοκρατίας, πολιτισμικής καταστολής, θρησκευτικού πολέμου και γενοκτονικής πρακτικής (όπως καταγγέλλουν διεθνείς οργανισμοί). Η Ιερουσαλήμ και η Γάζα δεν είναι απλώς γεωγραφικά σημεία: είναι παγκόσμια σημεία ταύτισης, πολιτικής και ηθικής.

Γιατί η διεθνής κοινότητα “ξεχνά” την Κύπρο

Η απάντηση είναι σκληρή αλλά αληθινή: γιατί μπορεί.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδίκασε ομόφωνα και με οργή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Επέβαλε σαρωτικές κυρώσεις, έστειλε στρατιωτική βοήθεια και στήριξε με κάθε μέσο την ουκρανική αντίσταση. Και σωστά το έκανε. Η παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας ενός κυρίαρχου κράτους είναι κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Όμως προκύπτει εύλογα το ερώτημα:

Γιατί δεν ισχύει το ίδιο για την Κύπρο;

Γιατί η Ευρώπη σιωπά εδώ και 50 χρόνια για την τουρκική κατοχή του 37% ενός κράτους-μέλους της;

Κατ’ αρχάς η Τουρκία είναι πολύτιμος σύμμαχος για τη Δύση αφού ελέγχει τα Στενά, συγκρατεί προσφυγικά ρεύματα, διατηρεί ρόλο-κλειδί σε Ουκρανία, Συρία, Καύκασο, είναι μέλος του ΝΑΤΟ, πουλάει drones και στρατιωτικό εξοπλισμό στους πάντες.

Από την άλλη η Κύπρος είναι μικρή, χωρίς γεωστρατηγικό βάρος.

Δεν υπάρχουν στρατιωτικές συγκρούσεις, νεκροί, προσφυγικά κύματα, ούτε έντονες διεθνείς αναταράξεις.

Για τη Δύση, αυτό σημαίνει χαμηλή προτεραιότητα. Δεν προκαλεί κόστος, δεν απειλεί ευρύτερες ισορροπίες.

Η τουρκική κατοχή στην Κύπρο, παρότι συνεχίζεται από το 1974, αντιμετωπίζεται ως σταθερή και “ελεγχόμενη” κατάσταση.

Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μικρή σε πληθυσμό, χωρίς στρατιωτική ισχύ και χωρίς ισχυρή διπλωματική επιρροή.

Δεν αποτελεί “κίνδυνο” για την ευρωπαϊκή συνοχή ή ασφάλεια. Άρα, δεν χρειάζεται κατεπείγουσα δράση.

Πολλές χώρες της Ε.Ε. θεωρούν το Κυπριακό ξεπερασμένο πρόβλημα, και δεν επιθυμούν να ρισκάρουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία.

Αλλά και η Ελλάδα δεν κάνει βήματα για να ενισχύει το αίτημα για απονομή Δικαιοσύνης. Η διπλωματική στρατηγική έχει εγκλωβιστεί σε ευχολόγια και σε μηχανισμούς κυρώσεων που όμως δεν ενεργοποιούνται ποτέ.

Στην πραγματικότητα, η Ε.Ε. αδιαφορεί για μέλη της όταν αυτά δεν απειλούν την ενότητα ή τα συμφέροντα των μεγάλων και ισχυρών κρατών που αποτελούν τον πυρήνα της. Η Κύπρος είναι “μακριά”. Το Κυπριακό αντιμετωπίζεται όχι ως διεθνές πρόβλημα, αλλά ως τοπική διένεξη Ελλάδας – Τουρκίας.

Ο κίνδυνος της κανονικοποίησης της κατοχής

Αν δεν υπάρξει στρατηγική διεθνοποίησης του Κυπριακού, το status quo θα παγιωθεί πλήρως. Ήδη η Τουρκία προωθεί σχέδια για δύο κράτη, ελέγχει πλήρως την “ΤΔΒΚ” και μετατρέπει το νησί σε γεωπολιτικό προγεφύρωμα.

Η Δύση, στην ανάγκη της να “κρατήσει την Τουρκία κοντά”, θυσιάζει την Κύπρο. Και η Ε.Ε., στο όνομα της “ενότητας”, θυσιάζει το διεθνές δίκαιο.

Το ερώτημα που τίθεται είναι εύλογο: Άραγε, πόσο μπορεί να αντέξει μια Ένωση που δέχεται στο έδαφός της ένα κατεχόμενο κράτος χωρίς να το υπερασπίζεται ουσιαστικά; Και πόση αξιοπιστία μπορεί να έχει η Δύση όταν μιλά για το διεθνές δίκαιο λ.χ. στην Ουκρανία, όταν αποσιωπά 50 χρόνια κατοχής στην Κύπρο;