Ο Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης στον τομέα του τουρισμού κ. Κυριάκος Κώτσογλου είναι ένας άνθρωπος που ξέρει καλά τα θέματα του τουρισμού και ο πλέον αρμόδιος για να μας μιλήσει ενόψει και της έναρξης της τουριστικής σαιζόν. Στην συνέντευξη που μας παραχώρησε μιλάει για τα προβλήματα του κλάδου, τις προοπτικές που ανοίγονται, τις ενέργειες της περιφέρειας καθώς και για το Μαλεβίζι.
-Η τουριστική σαιζόν ξεκίνησε φέτος πιο νωρίς από ποτέ. Πως πιστεύετε ότι θα εξελιχθούν τα πράγματα δεδομένου ότι οι προβλέψεις φέτος μιλάνε για μια αύξηση της τάξης του 20% ;
Είναι ξεκάθαρο ότι αν θα έπρεπε να χαρακτηρίσουμε το 2023 με μια φράση θα ήταν “Περιμένουμε μια νέα χρονιά ρεκόρ”. Το αν θα ευοδωθεί είναι θέμα και των υπόλοιπων μηνών που θα ακολουθήσουν και πότε θα κλείσουμε ταμείο. Αλήθεια είναι ότι ξεκίνησε πολύ νωρίς, αλήθεια είναι ότι οι προκρατήσεις είναι εξαιρετικές, όμως ανάμεσα σε αυτό και την ώρα που θα κάνουμε ταμείο θα μεσολαβήσουν χιλιάδες η εκατομμύρια διανυκτερεύσεις οι οποίες θέλουμε να είναι όλες θαυμάσιες και όλες αξιομνημόνευτες γι’ αυτούς τους ανθρώπους με σκοπό να γίνουν και οι ίδιοι πρεσβευτές καλής εμπειρίας από την Κρήτη. Δεν νομίζω ότι πρέπει να πέσουμε σε ποσοστά αυτή τη στιγμή. Ξέρετε η Κρήτη το 2022 δέχτηκε περίπου 4.800.000 εισερχόμενους από τα τρία αεροδρόμια. Θεωρώ ότι θα πιάσει τα 6.000.000 μαζί με τις υπόλοιπες πύλες δηλαδή τα λιμάνια. Πιστεύω ότι θα ξεπεράσουμε τα 4 δισεκατομμύρια εισόδημα. Δύσκολα νούμερα. Περιμένουμε μια χρονιά ρεκόρ, κρατάμε χαμηλά τον πήχη.
Η συνεργασία με το υπουργείο
– Γίνονται πολλές ενέργειες από την περιφέρεια για την προβολή του τουριστικού προϊόντος. Θέλω να σας ρωτήσω αν υπάρχει βοήθεια από το Υπουργείο Τουρισμού και αν υπάρχουν πρωτοβουλίες που δεν έχουν παρθεί ακόμα από το Υπουργείο.
Το πρόγραμμα Προβολής και Ανάπτυξης της περιφέρειας Κρήτης είναι ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την ίδια την περιφέρεια. Ξεπερνάει το 1,5 εκατομμύριο ευρώ και περιλαμβάνει εκθέσεις, εκδηλώσεις, φιλοξενίες influencer, press trips,μελέτες, ιστοσελίδες. Παράλληλα υπάρχει ένα ΕΣΠΑ πού είναι περίπου τρία εκατομμύρια για αυτή την προγραμματική περίοδο το οποίο συμπληρώνει αυτό το πρόγραμμα τουριστικής προβολής. Οι ενέργειες που θα μπορούσαμε να πούμε ότι βοηθούν είναι η συνεργασία με τον ΕΟΤ ο οποίος ουσιαστικά κλείνει χώρους εκθεσιακούς και η Κρήτη πηγαίνει και κουμπώνει σε αυτούς τους χώρους. Παρόλα αυτά εγώ θεωρώ ότι η Κρήτη είναι ένα τέτοιο τουριστικό μέγεθος που της αξίζει να έχει διαφορετικά περίπτερα.
Ξέρετε πηγαίνοντας στο εξωτερικό πολλές φορές υπάρχουν άνθρωποι που μας λένε ότι δεν συνδέουμε πολύ την Κρήτη με την Ελλάδα, καμία σχέση με δικές μας πεποιθήσεις, κομμάτι της Ελλάδας είμαστε και θέλουμε να είμαστε… μην παρεξηγηθούμε. Θέλω να πω όμως ότι η Κρήτη σαν brand name ίσως είναι λίγο παραπάνω από αυτό που αξίζει ένα νησί. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας γράφτηκαν άρθρα παγκοσμίως από δημοσιογράφους που έμεναν στην Κρήτη με τον τίτλο” Qarantine In Paradise’ Κατά συνέπεια θεωρούμε ότι η Κρήτη μπορεί να έχει μία ξεχωριστή θέση στο παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.
Συνεργαζόμαστε με τον ΕΟΤ, έχουμε καλή συνεργασία. Ένα κομμάτι που μας δίνει είναι εκθεσιακοί χώροι σε αρκετά καλή τιμή και την αίσθηση ότι από το Δουβλίνο ως τη Βουδαπέστη και από το Βελιγράδι ο στο Παρίσι μπορείς να κουμπώσεις στον εκθεσιακό χώρο του ΕΟΤ. Εγώ θεωρώ ότι η Κρήτη πρέπει να έχει ξεχωριστά περίπτερα κατά περιόδους ειδικά στις μεγάλες εκθέσεις. Χτίζει μαζί με την Ελλάδα αλλά ένα δικό της brand name. Από το υπουργείο βοήθεια… ξέρετε το Υπουργείο Τουρισμού δεν έχει κονδύλια ιδιαίτερα, αυτή είναι μία δυσκολία ανέκαθεν. Τα κονδύλια έρχονται από τα υπουργεία Οικονομίας και Οικονομικών. Περιμένουμε από το υπουργείο νομοθετικές ρυθμίσεις οι οποίες θα απελευθερώσουν τη μαρίνα του Ηρακλείου ή μία σειρά μαρίνες ή την διαχείριση στερεών αποβλήτων την οποία η περιφέρεια προχώρα από μόνη της. Με ανακοινώσεις του στυλ “συμφώνησα με τους Γερμανούς για να επεκτείνουν την τουριστική περίοδο” ή ότι “κανόνισα να μείνουν το χειμώνα” δεν μπορώ να πω ότι έχουμε βελτίωση του τουριστικού μας προϊόντος
Στηριζόμαστε στα πόδια μας, οι ενέργειες γίνονται από εμάς, έχουμε καλή συνεργασία με τον ΕΟΤ και με το Υπουργείο, παίρνουμε ότι μπορούμε αλλά όπως ξέρετε η Κρήτη γράφει μία δική της ιστορία στον παγκόσμιο χάρτη.
-Εσείς ως Περιφέρεια ποιες πρωτοβουλίες έχετε πάρει φέτος για την προβολή του Brand Name Κρήτη;
Το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να δεις την προβολή. Bλέπεις τα στοιχεία του 2022 και στοχεύεις στο τι θα κάνεις το 2023. Αν δεν μπορείς να μετρήσεις δεν μπορείς να διοικήσεις. Κατά συνέπεια το πρώτο πράγμα που κάναμε είναι να δούμε τι έγινε το 22. Η Κρήτη είχε μία αύξηση 5,5%. Είχε μία αύξηση από 5 έως 40% σε διάφορους λαούς, 23% στη Γερμανία και 18% στη Μεγάλη Βρετανία. Είχε μία μείωση 10% στη Σκανδιναβία και μία μείωση 21% σε σχέση με το 19 στο ανατολικό μπλοκ. Και οι δύο μειώσεις εξηγούνται: οι Σκανδιναβοί θέλουν πιο αειφόρους προορισμούς, δεν ταξιδεύουν πολύ, νιώθουν την ανάγκη να προστατεύσουν το περιβάλλον. Επίσης αρκετοί από αυτούς που ταξιδεύουν κατευθύνθηκαν τα τελευταία χρόνια προς την Τουρκία. Στο ανατολικό μπλοκ χάσαμε μοιραία το Κίεβο και τη Μόσχα. Οπότε έπρεπε να δούμε τι θα κάνουμε με αυτά τα δύο σημεία. Άρα ενισχύσαμε και διατηρήσαμε σταθερή την προβολή μας σε τουριστικούς προορισμούς και αγορές που μας βοήθησαν και ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο τις αγορές που παρουσιάζουν μείωση.
Ξεκινήσαμε από τον Ιανουάριο με Όσλο, Ουτρέχτη, Ελσίνκι, Δουβλίνο και συνεχίσαμε με Βρυξέλλες, Αμβούργο Τελ Αβίβ, Μόναχο, Βουκουρέστι, Βελιγράδι, Βιέννη, Βουδαπέστη, Βαρσοβία, Μόναχο και προχωράμε από δω και στο εξής με Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ντουμπάι. Θα κάνουμε workshop σε Στοκχόλμη και Ιορδανία. Προσπαθούμε σε πρώτη φάση να καλύψουμε την ηγέτιδα του παγκόσμιου τουρισμού που είναι η Ευρώπη και στη συνέχεια ανάλογα με τη ροή να πάμε σε βόρεια και νότια Αμερική και να ανοίξουμε ξανά την αγορά της ανατολής. Πέρα από τις εκθέσεις προχωράμε σε ένα μεγάλο επίπεδο στη φιλοξενία δημοσιογράφων από όλες τις μεγάλες αγορές με σκοπό η πένα τους να αποτελέσει μία επόμενη γνώμη και να επηρεάσει influencers. Προχωράμε σε εκδηλώσεις παράλληλες σε όλο τον κόσμο από την Gallery La Fayette μέχρι το Hellenic Centre στο Λονδίνο, βραβευόμαστε για αυτές. Προχωράμε τη συνεργασία μας με τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και έχουμε με το Ελμεπά δημιουργήσει παρατηρητήριο τουρισμού που αυτό θα φέρει κοντά και τους ξενοδόχους και άλλους φορείς.
Προχωράμε τις μελέτες μας για να μπορέσουμε να ξέρουμε που βαδίζουμε τουριστικά σε σχέση με το εσωτερικό και το εξωτερικό. Προχωράμε τις ιστοσελίδες μας έτσι ώστε να γίνουν ολοένα και πιο ελκυστικές και κυρίως θέλουμε να είμαστε εξωστρεφείς και να συνεργαζόμαστε με τους ξενοδόχους.
Πιθανότατα έχετε ακούσει ότι η Ένωση ξενοδόχων έχουν μία δράση η οποία λέγεται “choose Crete 2023” και εμείς συνεργαζόμαστε άμεσα με αυτή τη δράση όπου εμείς πια σαν περιφέρεια παρουσιάζουμε και συνοδεύουμε τη δράση των ξενοδόχων έτσι ώστε να υπάρχει μία συνέργεια. Όπως καταλαβαίνετε ένα πρόγραμμα τουριστικής προβολής από μόνο του δεν αρκεί, είναι όμως η θεσμική πλευρά της περιφέρειας. Παράλληλα οι ιδιώτες είναι στα γραφεία, κάνουν τις δικές τις επαφές και τις κρατήσεις τους για να καταλήξει το τουριστικό προϊόν να πιάσει τα νούμερα που πρέπει. Η συνέργεια αυτών των δύο πραγμάτων φέρνει ότι καλύτερο και προς τα εκεί κινούμαστε σε σχέση με τις πρωτοβουλίες μας. Να θυμίσω τις πρωτοβουλίες της περιφέρειας: το “work from Crete” όταν υπήρχε η πανδημία, τα σεμινάρια για τον κόβιντ που ξεπέρασαν τις 15.000 συμμετοχές, τις χρηματοδοτήσεις σε αεροπορικές εταιρείες για να μπορέσουν να ενισχύσουν το πρόγραμμά τους την ώρα που δυσκολεύονταν και αυτές πάρα πολύ, τις ημέρες καριέρας και τη συνεργασία με την ένωση διευθυντών ξενοδοχείων τη βοήθεια από το ΙΕΚ του Κοκκίνη Χάνι όπου κρίθηκε ακατάλληλο το 2017 και από τότε σε συνεργασία με το Ελμεπά η περιφέρεια εξασφαλίζει αίθουσες σε αυτούς τους ανθρώπους.
Όμως υπάρχουν σημεία στα οποία δεν μπορούμε να κάνουμε παραπάνω πράγματα. Δεν είναι δυνατόν η Κρήτη να έχει τα ίδια εκπαιδευτικά ιδρύματα που είχε το 2000, το 2023 όπου έχει διπλασιάσει και τετραπλάσιασει τους επισκέπτες. “‘Δηλαδή είναι δυνατόν να βγάζουμε λιγότερους αποφοίτους σε μία περιοχή όπου αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζει ένα έλλειμμα 5 έως 6 χιλιάδων θέσεων εργασίας και είναι βέβαιο ότι θα βρουν δουλειά 24 ωρες μετά την αποφοίτηση τους;” Eκεί θα έπρεπε το Υπουργείο να βοηθήσει. H Κρήτη θα έπρεπε να έχει στο κορυφαίο διευθυντικό μία πανεπιστημιακή σχολή, θα έπρεπε να έχει σε επίπεδο στελεχών άλλες σχολές και θα έπρεπε στο μεταδευτεροβαθμιο βαθμό εκπαίδευσης ΙΕΚ και ΚΕΚ στα οποία θα έπρεπε να δώσουν αποφοίτους σε όλα τα επίπεδα.
Η έλλειψη προσωπικού
-Το μεγάλο πρόβλημα του τουρισμού είναι η έλλειψη προσωπικού. Όπως ξέρουμε έπαιξε ρόλο η πανδημία όπου πολύς κόσμος έφυγε και πήγε σε άλλες δουλειές και παίζουν ρόλο και άλλα προβλήματα των εργαζομένων όπως το ταμείο ανεργίας τους. Οι εργαζόμενοι έχουν πολλά παράπονα και φέτος όπως διαβάζουμε 80.000 κενές θέσεις εργασίας θα υπάρξουν στον τουρισμό. Αυτό το πρόβλημα λύνεται;
Όπως περιγράψατε και εσείς το πρόβλημα είναι πολυπαραμετρικό γι΄ αυτό είναι και δύσκολο, γι’ αυτό και δεν βλέπετε προσπάθειες επίλυσης του. Υπάρχουν παράμετροι σε αυτό το πρόβλημα που είναι πολύ δύσκολο να λυθούν. Δημογραφικό: έχεις ένα χώρο που έχει εξακόσιες χιλιάδες ανθρώπους και καλωσορίζει περίπου έξι εκατομμύρια επισκέπτες δηλαδή δέκα φορές πάνω από τον πληθυσμό του και φιλοδοξείς μετά το 2026, που θα ανοίξει το Καστέλι, να φιλοξενείς 15 φορές πάνω από τον πληθυσμό του. Το δεύτερο είναι το ακαδημαϊκό : ουσιαστικά παράγουμε τους ίδιους αποφοίτους τουρισμού που παραγάγαμε και πριν από 20 χρόνια.
Το τρίτο κομμάτι είναι ότι αρκετοί άνθρωποι άλλαξαν τομέα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και αρκετοί πήγαν σε άλλους τομείς οι οποίοι επίσης αναπτύσσονται. Κατά συνέπεια άλλες μορφές του πρωτογενούς ή του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα αναπτύσσονται στην Κρήτη και αφήνουν τον τουρισμό. Ένα πολύ σοβαρό κομμάτι είναι το γεγονός ότι επιδοτείται η ενέργεια και δεν επιδοτείται η εργασία. Δηλαδή θα έπρεπε να δίνουμε κίνητρα έτσι ώστε να παίρνουν αυτοί οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της απουσίας τους από το ξενοδοχείο όχι μία ελεημοσύνη αλλά να έχουν τη δυνατότητα συνολικά το εισόδημά τους να προσεγγίζει το εισόδημα ενός κανονικά αμειβόμενου ανθρώπου αφού ξέρουμε όλοι ότι οι άνθρωποι αυτοί δουλεύουν σε υπερεντατικούς ρυθμούς κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Και επίσης υπάρχει αυτό που ονομάζουμε στον παγκόσμιο χάρτη “η μεγάλη παραίτηση”. Μία λογική που δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα υπάρχει και στο Heathrow στην Αγγλία όπου λείπουν 13.000 εργαζόμενοι από το αεροδρόμιο. Το βλέπουμε και στα ταξίδια μας, υπάρχει μία τρομερή αναρχία. Αεροδρόμια τα οποία θεωρούντο κορυφαία αυτή τη στιγμή είναι λίγο μπάχαλο. Βλέπουμε ότι η Γαλλία φέρνει Μαροκάνους για να μπορέσει να λειτουργήσει τα ταξί της.
Κατά συνέπεια υπήρξε πολύ κόσμος κατά τη διάρκεια της πανδημίας που είπε” Ωραία ήταν, δεν γουστάρω να δουλεύω περισσότερο”. Η πανδημία έφερε μία λογική στον κόσμο ότι “αύριο μπορεί να μην υπάρχω, κάτσε να περάσω καλύτερα”. Στην Κρήτη των διπλών εισοδημάτων όπου αγρότης δούλευε το καλοκαίρι και στο ξενοδοχείο έφερε μία αναστολή μεγάλη. Η περιφέρεια Κρήτης έκανε αυτή την προσπάθεια. Μάζεψε όλους τους φορείς με σκοπό να έρθουν εργάτες από τρίτες χώρες. Μέχρι τον Φεβρουάριο οι προτάσεις αυτές που είχαμε κάνει δεν είχαν πάει ακόμα προς την κοινωνική και οικονομική επιτροπή και στον ΟΑΕΔ. Τα καταφέραμε, πιέσαμε με καλό τρόπο, βγήκε το νομοθέτημα, περιμένουμε τις διευκρινιστικές που θα καθορίσουν τον αριθμό των ατόμων.
Από κει και πέρα όταν μας ρωτάνε γιατί να προτιμήσουμε την Κρήτη στο εξωτερικό τους λέμε τέσσερα πράγματα: κουλτούρα και πολιτισμός, γαστρονομία και δίαιτα, απίστευτη φύση και φιλοξενία από την καρδιά. Τα τρία από τα τέσσερα έχουν να κάνουν με το DNA του Κρητικού.
Πολυπολιτισμικοί είμαστε σε όλη μας τη ζωή, σε όλη μας την ύπαρξη σαν νησί. Πέρασαν από δω Βυζαντινοί, Ενετοί, Σαρακηνοί, Ρωμαίοι αλλά “πόσο θα θέλαμε ένα Πακιστανό στη δουλειά μας;” Χωρίς να έχουμε ίχνος ρατσισμού. ” Αλλά έχουν στο DNA τους τη λογική της φιλοξενίας;” Ακούω καμιά φορά στο εξωτερικό που μου λένε ότι “είστε οι καλύτεροι οικοδεσπότες στον κόσμο”. Αγαπάμε όλο τον κόσμο αλλά “πόσο εύκολο να μη ρίξουμε τις υπηρεσίες μας;” Επίσης η ποιοτική εξυπηρέτηση του επισκέπτη σημαίνει κατάλληλο προσωπικό, όχι έλειπες. Και όλο αυτό μας δημιουργεί ένα σοβαρό ερώτημα για το πώς μπορούμε να προχωρήσουμε. Ακόμα και η λέξη τουρισμός ελληνική είναι. Σε ένα χώρο που δεν έχει τουριστική συνείδηση με την έννοια αυτού που είμαστε εμείς που είμαστε ελαφρά τουριστικά εγωιστές δηλαδή μερικές φορές το βάζουμε στοίχημα να περάσει ο άλλος καλά, πόσο μπορεί να λειτουργήσει αυτό το έλλειμμα; Πιστεύω ότι θα πρέπει να λειτουργήσουμε συνδυαστικά σε όλα τα επίπεδα. Ας πούμε ότι το δημογραφικό δεν μπορούμε να το λύσουμε πρέπει να δουλέψουμε πολύ στο εκπαιδευτικό και ακαδημαϊκό, να βγαίνουν στελέχη. Πρέπει να λειτουργήσουμε στο οικονομικό και να επιδοτείται η εργασία αντί για την ανεργία. Πρέπει να λειτουργήσουμε σε μία λογική η Κρήτη να έχει τον κόσμο που χρειάζεται και να είναι αυτόνομη τουριστικά. Το έλλειμμα υπάρχει σε όλο τον κόσμο εμάς μας πονάει περισσότερο.
Σε εκατομμύρια μέρη θα πάτε ο ρεσεψιονίστ μπορεί να είναι γλυκύτατος αλλά δεν θα σας καλέσει στο σπίτι του μετά τη δεύτερη φορά που θα σας δει για να φάτε μπριζόλες. Στην Κρήτη αυτό θα συμβεί πολλές φορές. Άνθρωποι γίνονται φίλοι με το σερβιτόρο, αγκαλιάζονται με τον ρεσεψιονίστ. Όσο ο τουρισμός απομακρύνεται από τις ανθρώπινες σχέσεις η χώρα η οποία έχει θέμα είναι η χώρα με τη φιλοξενία και αυτή είναι η Ελλάδα.
-Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει τουρίστες μέσα στο χειμώνα, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Ο στόχος της επιμήκυνσης της τουριστικής σεζόν είναι εφικτός;
Να δούμε τι εννοούμε επιμήκυνση της τουριστικής σεζόν. Το “Choose Greece 2023” φέτος θα γίνει στην Κρήτη και τα βασικά του θέματα είναι το “extending the period” και το “overtourism”. Το ερώτημα είναι “ο προορισμός μπορεί να καλύψει χειμερινές διακοπές;” Ας πούμε σε ένα βαθμό ναι, “Με τι” με city hotels και τα καταλύματα τα οποία μπορούν να δουλέψουν. “Τι θα ήταν εφικτός στόχος;” Η λειτουργία το Νοέμβριο και να ξεκινάνε αρχές Μάρτη. Δεκέμβρη, Γενάρη και Φλεβάρη είναι κάτι που θα έχει μονίμως μόνο ειδικούς συγκεκριμένους ανθρώπους. Η λογική όμως αυτή έχει και αυτή μία πολυπαραμετρικότητα. Δηλαδή η λογική του επιχειρηματία “Φέρτε μου εσείς τον κόσμο και εγώ θα ανοίξω” δεν υπάρχει. Η λογική είναι αποφασίζω συντεταγμένα να ανοίξω δεν πετυχαίνει την πρώτη χρονιά όσο θα ‘θελα, δεν πετυχαίνει τη δεύτερη χρονιά όσο θα ‘θελα, η περιφέρεια και άλλες μορφές το λένε σε όλο τον κόσμο, αρχίζουμε και το κάνουμε γνωστό, έρχεται αριθμός επισκεπτών που οι αεροπορικές κινητοποιούνται για να βάλουν επιπλέον πτήση και μετά έρχονται οι πελάτες. Πρώτα θα πιστώσεις στον πελάτη με ύπαρξη facilities, πέρα από την υπέροχη φύση που είναι εκεί και περιμένει μαζί με τα αξιοθέατα. Πρώτα θα τους δώσεις προοπτική φιλοξενίας, μετά θα το διαφημίσεις, μετά θα το υποστηρίξεις και μετά θα δουλέψει.
Τα έργα στο Μαλεβίζι
– Μεγάλο μέρος του Μαλεβιζίου είναι το παραλιακό του μέτωπο. Είναι δημοφιλείς προορισμοί για τους τουρίστες. Μετά τις καταστροφές που έγιναν με τις πλημμύρες θέλω να μου πείτε αν πρέπει να γίνουν κάποια έργα για να μην υπάρξουν ανάλογα προβλήματα στο μέλλον;
Καταρχήν το Μαλεβίζι θα ήθελα να ακούγεται εκτός από τις υπέροχες παραλίες του εκεί… Αγία Πελαγία Μαδές, Παντάνασσα… και για την ενδοχώρα του. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν καταπληκτικά πράγματα. Δεν μου αρέσει δηλαδή στην Κρήτη η ακτογραμμή η οποία υπάρχει και είναι μαγική να εξαφανίζει το υπόλοιπο κομμάτι το τουριστικό, πρέπει αυτά να αναπτύσσονται μαζί. Ας έχει το ήλιος και θάλασσα το 75%. Δεν δέχομαι περιοχές όπως το Μαλεβίζι να μην ακούγεται η ενδοχώρα του καθόλου. Γι’ αυτό χρειάζονται άνθρωποι για να δείξουν αυτά τα μέρη με κάθε τρόπο και να καταλάβουμε ότι υπάρχει και διαφορετικό κομμάτι.
Αν δεν απλωθούμε στον χώρο Βορράς Νότος, στο χρόνο με μία μικρή επέκταση και στο είδος του τουρισμού τα πράγματα θα είναι δύσκολα για την Κρήτη. Ο βορράς θα γίνεται ολοένα και πιο υπέρσυγκεντρωμένος, πιο κοσμικός, πιο υπέρτουριστικός ο νότος θα μένει πίσω, η ενδοχώρα θα παραιτείται, τα σημεία ενδιαφέροντος θα χάσουν την αξία τους. Στην Κρήτη αυτό είναι το συγκριτικό της πλεονέκτημα το ανάγλυφο. Άρα εγώ θα ήθελα το κάθε Μαλεβίζι, ο κάθε Δήμος, γιατί η περιφέρεια είναι μία ομπρέλα για όλους τους δήμους, ακόμα και για το Μαλεβίζι, να βάλει τα ίδια πλάνα που θα βάλει για τον Άγιο Νικόλαο για τα Χανιά, τα Σφακιά ή το Αμάρι. Αλλά από κει και πέρα θα πρέπει να δει πώς θα παρουσιάσει το τουριστικό της προϊόν. Δεν μιλάω για το Μαλεβίζι που είναι ένας από τους σημαντικότερους τουριστικούς δήμους της Κρήτης. Υπάρχουν δήμοι της Κρήτης που δεν έχουν τμήμα τουρισμού, που δεν έχουν έναν υπάλληλο τουρισμού, έναν σύμβουλο τουρισμού και πουλάει μόνο του ότι πουλάει.
Αναφορικά με τα έργα νομίζω 30 κυβικά/ δευτερόλεπτο είχε δυνατότητα να αποστραγγίξει το έργο και την κρίσιμη ώρα χρειάστηκε 100 κυβικά/ δευτερόλεπτο να μπορεί να αποστραγγίσει. Δεν είμαι βέβαιος αν μπορούν να γίνουν αυτά τα έργα τα οποία θα έχουν για πολύ μικρές περιπτώσεις και για πολύ μικρές χρονικές στιγμές τόσο πολύ έντονα καιρικά φαινόμενα τα οποία… πώς μπορούν να ανασχεθούνε; Όμως όλα τα έργα του κόσμου δεν αξίζουν μία ανθρώπινη ζωή και εκεί χάσαμε δύο. θα έλεγα ότι θα πρέπει να υπάρξει μία πολύ σοβαρή πολιτική βούληση να μην κλείνονται τα φράγματα, τα ρέματα να κάνουμε το καλύτερο. Μία παροιμία που άκουσα όταν έγιναν οι πλημμύρες είναι “από ορφανό και ποταμό ποτέ σου να μην παίρνεις”. Πρέπει να δούμε που χτίζουμε, πώς χτίζουμε, να ανασχέσουμε ότι μπορούμε και να παρακαλάμε η κλιματική αλλαγή να μην συνεχίσει να φέρνει τόσο έντονα φαινόμενα αλλιώς δεν ξέρω ποιο αντιπλημμυρικό έργο θα μπορούσε να αντέξει 100 κυβικά/δευτερόλεπτο… και αυτό μου φέρνει τρόμο!
-Είχατε πει σε μια ομιλία σας ότι το μεγάλο στοίχημα είναι να αποδείξουμε ότι η Κρήτη ξεχωρίζει. Τα έχουμε καταφέρει;
Είναι το βασικό μας στοίχημα! Δηλαδή όποτε πάμε σε μια διεθνή έκθεση και ακούμε να παρουσιάζει η Ισλανδία, η Σαρδηνία, η Σικελία, η Γουαδελούπη…η κάθε περιοχή λέει ότι έχει την ωραιότερη φύση, την καλύτερη κουζίνα, τους καλύτερους ανθρώπους και την πιο μεγάλη ιστορία.” Ένας άνθρωπος που είναι μακριά πώς μπορεί να καταλάβει γιατί η Κρήτη ξεχωρίζει;” Aυτό που ισχύει είναι ότι η Κρήτη δεν είναι ένα νησί που απλά κάνουμε μπάνιο εδώ, που έχει φοίνικες και κάνουμε μπάνιο κάτω από αυτούς. Η Κρήτη είναι ένας πολιτισμός που είναι ο πρώτος πολιτισμός της Ευρωπαϊκής ηπείρου το πρώτο “Καλωσορίσατε” έγινε εδώ, είναι μία περιοχή με απίστευτη κουλτούρα, είναι μία περιοχή που η κρητική δίαιτα της μελετήθηκε μέσα από τους αιώνες. Μία περιοχή με απίστευτες στράτες μονοπάτια. Οι τέσσερις βασικοί προορισμοί UNESCO είναι βουνά: τα Λευκά Όρη, ο Ψηλορείτης, τα Αστερούσια και το γεωπάρκο της Σητείας. Είναι ένα νησί που έχει περιοχές με θετική ενέργεια όπως ο Λέντας, οπότε η ευεξία είναι κάτι που υπάρχει. Μία περιοχή όπου η Άνοιξη είναι απίστευτη και το Πάσχα καταπληκτικό, μία περιοχή όπου από το γαμήλιο μέχρι το Θρησκευτικό τουρισμό μπορεί να γίνουν απίστευτα πράγματα. Αυτή η διαφορετικότητα είναι το βασικό στοίχημα της Κρήτης και με αυτό διαφέρει. Είναι δύσκολο να πείσω ότι αυτή η δημοσίευση που έκαναν οι New York Times έχοντας έναν τύπο να κατεβαίνει κάνοντας σκι στον Ψηλορείτη και βλέποντας το λιμάνι δεν τους πληρώσαμε να τη βάλουν. Και όμως έτσι έγινε. Δεν έχουμε καλύτερα βουνά από τις Άλπεις αλλά κανείς δεν έχει βουνό που μπορείς να κάνεις σκι χωρίς μέσα μόνο με τα πέδιλα σου και σε μισή ώρα να είσαι στο λιμάνι και να πίνεις καφέ ή ρακί. Αυτό δεν το έχει κανείς!