Τι είπε ο διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του ΙΔΙΣ για τις εξελίξεις στη Μεσόγειο
Για το κλίμα που διαμορφώνεται μετά τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης, τη διπλωματική υπερ-κινητικότητα της Ελλάδας αλλά και το ενδεχόμενο προσφυγής στο δικαστήριο της Χάγης μίλησε στο «Ραντάρ» με τους Τάκη Χατζή και Δήμο Βερύκιο στο ραδιόφωνο του Alpha ο διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του ΙΔΙΣ, Κωνσταντίνος Φίλης .
«Η διπλωματική υπερκινητικότητα που έχει παρουσιάσει η Ελλάδα τις τελευταίες τρεις και πλέον εβδομάδες μετά το τουρκο-λιβυκό σύμφωνο είναι βέβαιο πως έχει παράξει κάποια αποτελέσματα. Ασφαλώς δεν πρέπει να ‘καθίσουμε’ σε αυτά γιατί οι διεθνείς σχέσεις είναι πολύ δυναμικές, ειδικότερα τα τελευταία χρόνια, και οι εξελίξεις πολύ πυκνές για να μην πω ραγδαίες και οι ανακατατάξεις επίσης, άρα λοιπόν αλίμονο αν κανείς θεωρήσει ότι η Ελλάδα μόνο και μόνο με ότι έκανε τις τελευταίες εβδομάδες θεωρήσει εαυτόν κατοχυρωμένο απέναντι στην Τουρκία», τόνισε ο κ. Φίλης αρχικά.
Στη συνέχεια υπογράμμισε: «Είναι αισιόδοξα μηνύματα (σ.σ. αναφέρεται στη συνεργασία με Ιταλία κα) υπό την έννοια ότι αφυπνίστηκαν οι χώρες της περιοχής ειδικότερα μετά το σύμφωνο Τουρκίας – Λιβύης όχι μόνο για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών αλλά και για τη στρατιωτική συνεργασία αντιλαμβανόμενες αυτό το οποίο εμείς ισχυριζόμαστε και φωνάζουμε εδώ και καιρό ότι δηλαδή η Τουρκία προκειμένου να έχει ένα ρόλο στις εξελίξεις δεν την απασχολεί αν θα έχει ένα ρόλο αποσταθεροποιητικό αρκεί να ξέρει ότι θα κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Και αυτό νομίζω καθίσταται εμφανές στη Λιβύη. Είναι, λοιπόν, λογικό ότι όλη αυτή η προσέγγιση από πλευράς Τουρκίας δίνει επιχειρήματα στην Ελλάδα τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και να αξιοποιήσουμε έναντι των εταίρων μας αλλά αυτό δεν είναι αρκετό από μόνο του υπό την έννοια είπαμε ότι τα πράγματα είναι πολύ δυναμικά, η κατάσταση στη Λιβύη είναι πολύ ρευστή».
Σε σχέση με το γεγονός πως η Τουρκία θα είναι παρούσα στη διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη ενώ η Ελλάδα όχι ο κ. Φίλης τόνισε: «Η Τουρκία έχει κάνει δουλειά συστηματική στη Λιβύη όχι τις τελευταίες εβδομάδες αλλά τα τελευταία χρόνια. Είναι μία μόλις από τις δύο χώρες που έχουν σταθερή πρεσβεία στην Τρίπολη, η άλλη είναι η Ιταλία που έχει ειδικό ενδιαφέρον κυρίως λόγω των προσφυγικομεταναστευτικών ρευμάτων και του ανασχετικού ρόλου που έχει η Λιβύη ως προς αυτά. Η Ελλάδα προσπάθησε το προηγούμενο διάστημα – δεν θέλω να αδικήσω κανένα – να προσεγγίσει την κυβέρνηση της Τρίπολης αυτό δεν κατέστη εφικτό κυρίως διότι είναι μία ισλαμίζουσα κυβέρνηση η οποία έχει μεγάλο βαθμό εξάρτησης και προϊόντος του χρόνου θα έχει και ολοένα μεγαλύτερο βαθμό εξάρτησης από την Τουρκία και πράγματι σήμερα η Τουρκία είναι στο τραπέζι ενώ εμείς δεν είμαστε, θα δούμε αν θα είμαστε, γιατί η διάσκεψη του Βερολίνου είναι συνέχεια άλλων διπλωματικών προσπαθειών που έχουν γίνει τα επόμενα χρόνια από τα οποία εμείς απουσιάζαμε αλλά ανεξάρτητα από αυτό η αλήθεια είναι ότι σήμερα είμαστε σε καλύτερη θέση διαπραγματευτική απ’ ότι ήμασταν πριν από λίγο καιρό».
Σχολιάζοντας συνέντευξη του εκπροσώπου του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, σύμφωνα με τον οποίο η Αίγυπτος είναι ικανοποιημένη από τουρκολιβυκό σύμφωνο ο κ. Φίλης σχολίασε: «Ο ‘ποιητής’ αυτό το οποίο εννοεί, η Τουρκία υποστηρίζει προς της Λιβύη, προς την Αίγυπτο προς το Ισραήλ ότι με βάση τη δική της προσέγγιση οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών αυτές οι τρεις χώρες έχουν να κερδίσουν επιπλέον χώρο ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας απ’ ότι αν υπογράψουν ένα αντίστοιχο σύμφωνο με την Ελλάδα ή την Κύπρο. Είναι πολύ ξεκάθαρα τα πράγματα. Προφανώς γιατί η Αίγυπτος και το Ισραήλ έχουν υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης με την Κύπρο παρότι χάνουν από αυτή τη συμφωνία με βάση την τουρκική λογική; Γιατί πολύ απλά αντιλαμβάνονται το ανεκδιήγητο των τουρκικών προτάσεων, πράγμα το οποίο μία κανονική κυβέρνηση στη Λιβύη η οποία θα εκπροσωπούσε το σύνολο της Λιβύης επίσης θα αντιλαμβανόταν, ότι αυτή η συμφωνία είναι έωλη είναι εντελώς στον αέρα αλλά η συγκεκριμένη κυβέρνηση του Σαρατζ όχι μόνο δεν το αντιλαμβάνεται αλλά προσέξτε εδώ τι έχουμε τώρα. Στο πλαίσιο αυτής της συναλλακτικής διπλωματίας όπως λέμε η μεν Τουρκία εξαργυρωνει την πολυδιάστατη υποστήριξή της προς την κυβέρνηση του αλ Σαρατζ με τα δύο σύμφωνα στρατιωτικής συνεργασίας και κυρίως οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών η δεν κυβέρνηση αλ Σαρατζ εξαργυρώνει το σύμφωνο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που είναι ένα μεγάλο δώρο προς την Τουρκία, έστω και αν είναι προσωρινό, με το να απαιτήσει ή να ζητήσει μεγαλύτερη στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας στον λιβυκό εμφύλιο κάτι το οποίο δεν είμαι σίγουρος ότι θα συμβεί. Έχω την εντύπωση ότι ο Ερντογάν το χρησιμοποιεί ως διαπραγματευτικό χαρτί ότι ‘θέλω να επιβάλω την ατζέντα μου, διαφορετικά θα στείλω Τούρκους στρατιώτες’. Δεν νομίζω ότι είναι καθόλου πρόθυμος να κάνει κάτι τέτοιο. Πιο πιθανό είναι να στείλει μισθοφόρους. (Στη Συρία) έβαλε μπροστά τους μισθοφόρους που ήταν η αντιπολίτευση στον Άσαντ. Στη Συρία ήταν πιο εύκολα τα πράγματα, γιατί επειδή γειτνιάζουν οι χώρες είχε επιχειρησιακές ευκολίες. Στη Λιβύη δεν είναι το ίδιο πράγμα γι’ αυτό πιστεύω ότι θα είναι πολύ δύσκολο, δεν είναι απίθανό τίποτα, να δούμε τουρκικά στρατεύματα, τουρκικές μπότες του επίσημου τουρκικού στρατού να εμπλέκονται στη Λιβύη. Πρώτον, διότι θα βρεθούν στο στόχαστρο του Χάφταρ. Φαντάζεστε τι σημαίνει να αφήνουν πίσω 10,20,30 φέρετρα με Τούρκους στρατιώτες για τον Χάφταρ. Είναι σιγουράτζες οι Τούρκοι (σ.σ. σχολιάζοντας ότι δεν είδαμε τουρκικά φέρετρα από τη Συρία). Στη Συρία πήγαν έχοντας το πράσινο φως των Αμερικανών και των Ρώσων και καταφέρνοντας μέρος των επιδιώξεών τους που ήταν η απόθεση των Κούρδων πολιτοφυλάκων και να εγκαθιδρυθεί η Τουρκια σε ένα κομμάτι χωρίς να ανοίξει μύτη, διότι ούτε βρέθηκαν μπροστά Τούρκοι στρατιώτες, αντίθετα μισθοφόροι, ούτε ήταν καμία μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση που διήρκεσε ή είχε μεγάλο οικονομικό κόστος».
Απαντώντας σε ερώτημα αν η Ελλάδα πρέπει να προσφύγει στο δικαστήριο της Χάγης ο κ. Φίλης σημείωσε: «Αυτή τη στιγμή δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, βασικές στοιχειώδεις προϋποθέσεις για να προσφύγουμε στο δικαστήριο της Χάγης. Το καταλαβαίνουμε όλοι αυτό. Η ένταση με την Τουρκία έχει χτυπήσει κόκκινο. Η Τουρκία δεν αποδέχεται τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου παρά μόνο παίρνει και κάνει αχταρμά διάφορες νομολογίες του δικαστηρίου για να ισχυριστεί νομικά ότι η ίδια είναι κατοχυρωμένη. Αυτά είναι ούτε καν να τα συζητάμε. Δεν είναι σοβαρά πράγματα. Όμως στο τέλος της διαδρομής υπάρχει κάτι άλλο εκτός από το δικαστήριο της Χάγης; Το θέμα είναι μέσα σε πιο πλαίσιο πηγαίνεις στο δικαστήριο της Χάγης. Και εδώ οι τρόποι είναι πολύ συγκεκριμένοι και είναι δύο. Ο ένας τρόπος είναι, στο ιδανικό σενάριο που σήμερα είναι μακρινό, επανακάμπτουν τα ΜΟΕ αφού πρώτα έχει αποκλιμακωθεί η ένταση, επανεκκινούν οι διερευνητικές επαφές οι οποίες έχουν παγώσει τα τελευταία χρόνια και μέσα από αυτές βρίσκουμε κάποιους κοινούς παρανομαστές αλλά και σημεία διαφωνίας και με βάση αυτά πηγαίνουμε στο δικαστήριο της Χάγης. Το δικαστήριο της Χάγης με απόφαση του κ. Βενιζέλου της κυβέρνησης Σαμαρά λίγες μέρες πριν αποχωρήσει, τον Γενάρη του 2015, στείλαμε επιστολή στον ΟΗΕ στην οποία επιστολή λέμε ότι ζητήματα κυριαρχίας μας δεν δεχόμαστε γι’ αυτά τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου της Χάγης. Άρα αυτό είναι διεθνώς κατοχυρωμένο. Είναι μία απόφαση της Ελλάδος που σημαίνει ότι συζητάμε μόνο για θέματα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Δεν συζητάμε για τίποτε άλλο. Δεν συζητάμε δηλαδή για αιγιαλίτιδα ζώνη ή οτιδήποτε αφορά την εθνική μας κυριαρχία. Αυτό είναι το ιδανικό σενάριο το οποίο ξαναλέω σήμερα δεν φαντάζει καθόλου πιθανό. (…) Το άλλο σενάριο το οποίο δεν πρέπει να αποκλείσουμε και στο οποίο εμεις θα σύραμε την Τουρκία στο δικαστήριο της Χάγης είναι αν και εφόσον οριοθετούσαμε ΑΟΖ με την Αίγυπτο –πιστέψτε με ούτε αυτή είναι πολύ πιθανή εξέλιξη, αλλά πλέον έχει περισσότερες πιθανότητες. Σε αυτή την περίπτωση προκύπτει μία διεθνής διαφορά. Διότι η ΑΟΖ η δική μας με της Αιγύπτου με την αντίστοιχη της Τουρκίας με τη Λιβύη επικαλύπτονται. Αυτό σημαίνει ότι με βάση αυτή τη διεθνή διαφορά η Ελλάδα μπορεί να πάει κάλλιστα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και να πει ‘κύριοι εδώ έχουμε μια διεθνή διαφορά και ζητάμε από το Συμβούλιο Ασφαλείας να ορίσει είτε επιδιαιτησία είτε το δικαστήριο της Χάγης’, υποχρεωτικά, που σημαίνει ότι η Τουρκία θα πρέπει να αποδεχθεί την απόφαση του Σ.Α., υποχρεωτικά να αποδεχθούν τα εμπλεκόμενα μέρη την όποια ετυμηγορία προκύψει είτε από μία επιδιαιτησία είτε από το δικαστήριο της Χάγης σχετικά με την επικάλυψη των δύο ΑΟΖ. Αυτός είναι ο δεύτερος τρόπος, δεν ξέω αν είναι πρόσφορος, πάντως ίσως σήμερα να συγκεντρώνει και αυτός τις πιθανότητές του δεδομένου ότι η Αίγυπτος μπορεί να είναι φοβική απέναντι στην Τουρκία αλλά είναι και σφόδρα ενοχλημένη με αυτά που κάνει.
«Η Τουρκία αν δει ότι στραβώνει η κατάσταση στη Λιβύη, όπως το έκανε και στη Συρία, στη Συρία η Τουρκία ήταν ο μεγαλύτερος πολέμιος του Άσαντ μέχρι το 2016 και έκανε μία θεαματική κυβίστηση, κωλοτούμπα, και το γύρισε και τώρα συνομιλεί με τον Άσαντ μέσω Ρώσων και Ιρανών, αν δει ότι τα πράγματα στραβώνουν στη Λιβύη και ούτως ή άλλως να επιχειρήσει μία προσέγγιση και με την Αίγυπτο και με το Ισραήλ με τους οποίους βρίσκεται σήμερα σε μια «πολεμική»», κατέληξε.