Λιβύη: Πόλεμος, κατάρρευση και εμφύλιος διχασμός

του Μοχάμεντ Μπεν Γκούζι

Αυτήν τη στιγμή στον κόσμο μας εξελίσσονται αρκετοί πόλεμοι. Γεωγραφικά, ο πιο κοντινός σε εμάς, είναι ο εμφύλιος της Λιβύης. Μερικά μόλις ναυτικά μίλια από τις νότιες ελληνικές ακτές, ο αέρας μυρίζει μπαρούτι και μία χώρα-γείτονας οδεύει προς την καταστροφή. Ποια είναι τα κέντρα εξουσίας που συντηρούν αυτόν τον πόλεμο και υπάρχει πιθανότητα η Ελλάδα στο άμεσο μέλλον να μοιράζεται τα θαλάσσια σύνορά της με το αυτο-αποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος;

Ιστορίες διχασμού του λιβυκού χάρτη

Ανατολική Λιβύη – Κυρηναϊκή

Ονομασία: Κυβέρνηση του Κοινοβουλίου του Τουμπρούκ
Ταυτότητα: Κοσμικοί
Έδρα κοινοβουλίου: Τουμπρού
Στρατιωτική έδρα: Μαρτζ
Στρατιωτική επιχείρηση:  «Αξιοπρέπεια»

Η ανατολική Λιβύη, γνωστή και ως Κυρηναϊκή , ήθελε ανέκαθεν να χαράξει τις γραμμές που θα την διαχωρίσουν στον χάρτη από την υπόλοιπη Τζαμαχιρία ( «Χώρα των μαζών»-επίσημη ονομασία της Λιβύης μέχρι το 2011). Η αρχή της διαμάχης ξεκινάει από την εποχή του αντάρτικου κατά της ιταλικής κατοχής (1911-1943), όπου οι φυλές της ανατολής σύσσωμες, υπό την αρχηγία του Ομάρ Αλ Μοχτάρ, ξεκίνησαν τον αντάρτικο πόλεμο.

Τότε, η πλειοψηφία των φύλων της δυτικής Λιβύης ύψωνε το χέρι φασιστικά και ήδη στα σχολεία, τα παιδιά μάθαιναν να λένε «Μποντζόρνο». Αυτή η αντιπαλότητα χάθηκε, όταν οι Άγγλοι έφτιαξαν το νεοσύστατο λιβυκό βασίλειο (1951) και έστεψαν ως βασιλιά των Λίβυων, τον Εμίρη της Κυρηναϊκής, Ιντρίς.

Ο Ιντρίς κάθισε στον θρόνο του που είχε ως θεμέλια τις βάσεις των Άγγλων και των Αμερικανών στην χώρα. Αυτές οι βάσεις «τραμπούκιζαν» τον Νάσερ, τον πρόεδρο της Αιγύπτου και αυτό δεν άρεσε ούτε στον λιβυκό λαό, αλλά ούτε στους χαμηλόβαθμους στρατιώτες, οι οποίοι ακολουθούσαν το κύμα του παναραβισμού και του ηγέτη του, Τζαμάλ Αμπντούλ Νάσερ.

Αυτά τα γεγονότα έφεραν το 1969 τον Καντάφι στην εξουσία και ο βασιλιάς Ιντρίς ανετράπη την ώρα που χαλάρωνε στα Καμένα Βούρλα (επί χούντας).

Ο Μουαμάρ Καντάφι, παρότι παιδί της κεντρικής και νότιας Λιβύης, θα κάνει την επανάσταση του στα ανατολικά, καθώς ο πρώτος πυρήνας των «ελεύθερων αξιωματικών» που ανέτρεψαν τη βασιλεία προερχόταν μέσα από το στρατόπεδο Γκαριούνες της Βεγγάζης.

38 χρόνια μετά και 3 χρόνια πριν από το τέλος του δικτάτορα Καντάφι, η Λιβύη γνώρισε τη μεγαλύτερη εσωτερική μετανάστευση, καθώς οι μισθοί στην πρωτεύουσα Τρίπολη, δυτικά της χώρας, ήταν τουλάχιστον διπλοί, σε σύγκριση με την υπόλοιπη Λιβύη. Αυτό επιβεβαιώνει ότι ο πόλεμος στην Λιβύη το 2011 είχε ταξικό χαρακτήρα, κάτι που οι Δυτικές αναλύσεις παρέβλεψαν (εσκεμμένα;).

Σήμερα, η διαμάχη ανάμεσα στη μία Λιβύη και στην άλλη, ανάμεσα στην ανατολική και τη δυτική παραμένει πιο ζωντανή από ποτέ. Επεκτείνεται μέχρι και στο ποιος ξεκίνησε πρώτος την επανάσταση, ποιος πολέμησε πιο πολύ, ποιος πέρασε χειρότερα επί Καντάφι, ποιος είναι πιο ικανός να κυβερνήσει και ποιος έχει καλύτερες διασυνδέσεις με τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς. Και οι δύο πλευρές, βέβαια, απλώς αναζητούν κάποιον πολιτικό μανδύα, για να δικαιολογήσουν την όρεξη τους για κατάληψη της εξουσίας και του πλούτου της Λιβύης.

Κοσμικό κράτος με άρβυλα

Όλα ξεκίνησαν τον Μάιο του 2014, όταν πρώην αξιωματικοί του στρατού με αρχηγό τον απόστρατο στρατηγό, Χαλίφα Χάφταρ, ξεκίνησαν την επιχείρηση «Αξιοπρέπεια» (Αλ Καράμα), που στόχο είχε την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Να σημειωθεί, ότι εκείνη την περίοδο οι ισλαμιστικές ομάδες εκτελούσαν δημοσιογράφους, ακτιβιστές, απλούς στρατιώτες ενώ κυβερνούσαν το δυτικό κομμάτι της Λιβύης. Ο στρατηγός Χαφτάρ, πρώην άνθρωπος του Καντάφι και νυν των ΗΠΑ, εμφανίστηκε από το πουθενά, στα μέσα του πολέμου κατά του Καντάφι, ως ο απόλυτος «κομαντάντε» που θα κερδίσει τον πόλεμο. Στη μεταπολεμική εποχή (2013-2014) εκμεταλλεύτηκε τα τρομοκρατικά και δειλά χτυπήματα των ισλαμιστών για δικό του πολιτικό όφελος -ακριβώς όπως κάνουν οι φιλελεύθεροι στην Ευρώπη- και μάζεψε γύρω του αρκετές ένοπλες ομάδες, πρώην αξιωματικούς του στρατού (ακόμα και υποστηρικτές του Καντάφι) αλλά και την κοινή γνώμη, όχι μόνο στην ανατολική πλευρά, αλλά και σε ολόκληρη την χώρα.

Η στρατιωτική επιχείρηση κατάφερε να διώξει τους τζιχαντιστές από διάφορα μέρη τού χαλιφάτου τους, που συγκεντρώθηκαν για ιερό πόλεμο στην Κυρηναϊκή και οι οποίοι εξοπλίζονται από κέντρα εξουσίας, με βάση τους την Τρίπολη και την Μισράτα στα δυτικά της Λιβύης.

Με την βοήθεια κυρίως της Αιγύπτου, ο Χάφταρ ελευθέρωσε το 2016, την πρωτεύουσα της ανατολής, Βεγγάζη, από τους ισλαμιστές, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να πατήσει πόδι στο προπύργιο τους στην πόλη Ντερνά, αφήνοντας τελικά μερικές κουκκίδες στον χάρτη, που ύψωναν τις σημαίας του τζιχάντ. Για αυτό, οι επικριτές του Χάφταρ τον κατηγορούν πως έχει τη δυνατότητα να «καθαρίσει» το τοπίο, αλλά αργοπορεί για να κερδίσει χρόνο και να εδραιώσει τον εαυτό του ως βασικό παίκτη στα ματιά των Αμερικανών. Επίσης, οι πράσινες σημαίες (σύμβολο του Καντάφι) που έκαναν την εμφάνιση τους πάνω σε άρματα, που ανήκουν στην «Αξιοπρέπεια» θέτουν ερωτηματικά ως προς την αξιοπρέπεια της επανάστασης του ’11, δείχνοντας μάλλον ότι ο Χάφταρ, είναι απλώς μία επανάληψη (σε μικρογραφία) του Σίσι στην Αίγυπτο.
Πολιτική σκηνή

Σύμφωνα με τις τελευταίες εκλογές, το σώμα που αντιπροσωπεύει τους πολίτες, είναι το κοινοβούλιο των Λίβυων με έδρα το Τουμπρούκ στα βορειοανατολικά. Το Τουμπρούκ είναι εκείνα τα φώτα της Αφρικής που βλέπουν οι Έλληνες στην Ιεράπετρα της Κρήτης. Και η σύνδεση με την Ελλάδα δεν σταματά εδώ. Μέσα στο 2015, οι βουλευτές πήγαιναν στην δουλειά τους το πρωί, ενώ το βράδυ διέμεναν με τις οικογένειες τους σε ένα καράβι ελληνικής εταιρείας, στα ανοιχτά της θάλασσας, αφού όπως δήλωναν οι ίδιοι, «δεν ένιωθαν ασφάλεια στη χώρα».

Η Βουλή, αποτελείται από 200 βουλευτές από όλα τα μέρη της χώρας, όπως συνηθίζεται και σε άλλες χώρες, αλλά στην περίπτωση του κοινοβουλίου του Τουμπρούκ σπάνια μαζεύονται όλοι, και ο λόγος δεν είναι άλλος παρά ο πόλεμος. Υπάρχουν, επίσης, μερικοί βουλευτές που ανήκουν σε μία Βουλή Ένωσης, την οποία θα δούμε παρακάτω.

Μέσα στην Βουλή, δεν υποστηρίζουν όλοι τον Χάφταρ και τη στρατιωτική του επιχείρηση, ενώ αρκετοί τον θεωρούν ένα νέο δικτάτορα. Έχει όμως και αυτός τους υποστηρικτές του, που είναι σχεδόν οι μισοί βουλευτές. Τέλος, και με τη μικρότερη δύναμη στη Βουλή, έρχονται οι υποστηρικτές την ανεξαρτησίας της Κυρήνης, οι οποίοι δεν έχουν απήχηση στον κόσμο, που φοβάται το σενάριο της Γιουγκοσλαβίας.

Το κοσμικό κράτος στα ανατολικά της χώρας έχει πιο δυνατή και ενωμένη στρατιωτική δύναμη από αυτήν στα δυτικά και στην περίπτωση της νίκης δεν θα υπάρχουν εσωτερικές μονομαχίες. Έχει, επίσης, περισσότερους υποστηρικτές ανάμεσα στους πολίτες της χώρας, που φοβούνται τα σενάρια ισλαμικού κράτους, όπως συνέβη σε Συρία και Ιράκ. Η αδυναμία τους, βέβαια, βρίσκεται στο ότι θεωρούνται «ερασιτέχνες» στην πολιτική και δεν ξέρουν να παίζουν το παιχνίδι με τις Δυτικές χώρες.

Δυτική Λιβύη – Τρίπολη

Ονομασία: Εθνικό Συμβούλιο

Ταυτότητα: Πολιτικό Ισλάμ
Έδρα κοινοβουλίου: Τρίπολη
Στρατιωτική έδρα: Μισράτα
Στρατιωτική Επιχείρηση: «Αυγή»

Στα δυτικά της χώρας, τα πράγματα είναι αρκετά πιο πολύπλοκα. Πρώτον, υπάρχει ένα κοινοβούλιο και μία κυβέρνηση, των οποίων η νομιμότητα είναι αμφιλεγόμενη. Μολαταύτα, η Ευρώπη ανοίγει συχνά διαύλους επικοινωνίας μαζί τους, κυρίως για την επίλυση του μεταναστευτικού από την Αφρική. Δεύτερον, η μεγάλη γκάμα από ένοπλες ομάδες που δρουν εκεί, κάνει την, ήδη δύσκολη για ανάλυση, κατάσταση στη Λιβύη, ακόμα πιο δύσκολη. Σε αντίθεση με την ανατολική πλευρά, όπου η παρουσία ενός και μόνο στρατού κάνει τη ζωή του αναλυτή πιο εύκολη, το ακυβέρνητο καράβι που είναι η Τρίπολη, έχει δεκάδες καπετάνιους και ο καθένας λέει το δικό του παραμύθι στους «ναύτες» που τον υποστηρίζουν.

Οι καπεταναίοι, όμως, μπορεί να είναι πολλοί, αλλά ο εφοπλιστής που τους διατάζει είναι ένας: το πολιτικό Ισλάμ, το οποίο αντλεί τη δύναμη του από τους μετριοπαθείς ισλαμιστές του Εθνικού Συμβουλίου, με αρχηγό τους τον φιλοκαταρικό Σουεχλί, αλλά και μέσω της πιο «μάχιμης» στρατιάς (militia), που εδράζεται στην πόλη της Μισράτα. Εδώ, να τονίσουμε ότι, η πολιτική αντιπαράθεση και γενικά ο πόλεμος, ξεφεύγει μερικές φορές από το ιδεολογικό και καταφεύγει σε φυλετικές διαφορές.

Οι ένοπλες ομάδες της δυτικής Λιβύης ενώθηκαν κάτω από το λάβαρο της επιχείρησης «Αυγή», με στόχο την εξουδετέρωση της «Αξιοπρέπειας». Οι μεν στην ανατολή κεφαλαιοποιούν τον φόβο για ένα χαλιφάτο του Ισλαμικού Κράτους και οι δε στη δύση, τον φόβο της επιστροφής στην Τζαμαχιρία. Και οι δύο πλευρές φαίνεται πως έχουν δίκιο, καθώς οι στρατιώτες της «Αυγής» είναι κυρίως… μουσάτοι, ενώ αυτοί της «Αξιοπρέπειας» αναζητούν την αίγλη του παλιού συστήματος.

Οι βασικότερες ένοπλες ομάδες της δυτικής Λιβύης (ενδεικτικά):

Μισράτα

Η Μισράτα, είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη και βρίσκεται δυτικά της Τρίπολης. Αποτελείται από μικρότερες ομάδες, οι οποίες έχουν κοινή ηγεσία. Είναι η μεγαλύτερη σε αριθμό στρατιωτών και καλύτερα οπλισμένη πόλη της Λιβύης

Μπιλ Χαζ – Ο τηλεοπτικός ηγέτης

Εμφανίστηκε από το πουθενά στο τέλος του πολέμου και ενώ οι αντάρτες πολεμούσαν τις δυνάμεις του Καντάφι, ο Χαζ πλασαρίστηκε από το τηλεοπτικό δίκτυο, Αλ Τζαζίρα, ως οπλαρχηγός της Τρίπολης. Παρά τις διαφορές τους, οι ηγεσίες των ισλαμιστών και των κοσμικών συμφωνούν πως κανείς δεν τον είδε σε κανένα μέτωπο πολέμου και πως ο Μπιλ Χαζ είναι ένα καθαρά τηλεοπτικό αποτυχημένο προϊόν.

Ζιντάν

Το Ζιντάν είναι ένα χωριό στα δυτικά της χώρας. Δεν ανήκει στις ομάδες της «Αυγής» και είναι ο βασικός σύμμαχος του στρατού στα ανατολικά. Υπάρχει στην πολιτική σκηνή κυρίως λόγω του ότι στις φυλακές του κρατείται ο γιος του Μουαμάρ Καντάφι, o Σαΐφ.

Νότια Λιβύη – Φαζάν

Ταυτότητα: Άγνωστη

Η περιοχή Φαζάν, σε αντίθεση με τις άλλες δύο πολιτείες της Λιβύης (Κυρηναϊκή και Τρίπολη), δεν πέρασε ποτέ στα χέρια των Ιταλών, αφού τον νότο τον ήλεγχαν οι Γάλλοι, οι οποίοι αργότερα τον δώρισαν στους Άγγλους, όταν αυτοί έφτιαχναν το βασίλειο της Λιβύης. Ο νότος ήταν πάντα «καταραμένος» και αποκομμένος από τις παράκτιες πόλεις. Είτε κατά την βασιλεία του Ιντρίς είτε επί Καντάφι, αλλά ακόμα και σήμερα, οι διάφορες φυλές των Ταμπού, Τουαρέγκ, και άλλων μη αραβικών φατριών, δεν έχουν πρόσβαση και συμμετοχή στα κέντρα αποφάσεων και συνάμα στη μοίρα τους.

Αυτήν τη στιγμή καμιά πηγή δεν γνωρίζει ποιος ακριβώς κυβερνά τον νότο, ποιες είναι οι διάφορες ένοπλες ομάδες που εμφανίζονται, τι ρόλο έχουν οι κρυμμένοι, από την εποχή του πολέμου, άνθρωποι του παλιού καθεστώτος και ποια είναι η δύναμη των ισλαμιστών εκεί. Και οι κοσμικοί και το πολιτικό Ισλάμ προσπαθούν να πάρουν με το μέρος τους τους κατοίκους της Φαζάν, οι οποίοι φαίνεται να είναι οι περισσότερο χαμένοι μέσα στο χάος που επικρατεί.

Οι μόνες πληροφορίες που έχουμε για τη Φαζάν προέρχονται από διεθνείς ΜΚΟ, που περιέργως πέρασαν τον τελευταίο καιρό στη χώρα και δραστηριοποιούνται πάνω στο προσφυγικό-μεταναστευτικό. Ένα θέμα που ενδιαφέρει αρκετά την Ευρώπη και αυτό φαίνεται και από τη σχετική συνθήκη που υπέγραψαν φυλές του νότου με την κυβέρνηση της Ιταλίας.

Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας 

Στα τέλη του 2015, και ύστερα από δύο χρόνια εμφυλίου πολέμου, οι περισσότεροι κατάλαβαν πως ο κίνδυνος της διχοτόμησης, ίσως και τριχοτόμησης της χώρας, είναι πλέον το πιθανότερο σενάριο. Η εικόνα της Λιβύης στο εξωτερικό χειροτέρευε και αιτία δεν ήταν μόνο ο πόλεμος, αλλά και η διπολικότητα ενός κράτους, που εμφανίζονταν στον υπόλοιπο κόσμο κάθε φορά και με διαφορετική κυβέρνηση-διπλωματικό σώμα-εθνικό στρατό.

Στο εσωτερικό της χώρας, υπήρχαν δύο τακτικοί στρατοί, ένας με το όνομα εθνικός στρατός και ο λιβύκος στρατός. Ακόμα και οι πρεσβείες της Λιβύης είναι χωρισμένες σε στρατόπεδα, διαιωνίζοντας την εσωτερική εμφύλια κατάσταση.

Όσο περνούσε ο καιρός, τα προβλήματα του πολέμου άρχισαν να έχουν καθημερινό αντίκτυπο στη ζωή των Λίβυων. Σε αντίθεση με τον πόλεμο του ’11, ο οποίος κράτησε εννέα μήνες και οι περισσότερες μάχες του έγιναν σε μέτωπα μακριά από τις πόλεις, ο εμφύλιος κρατάει τρία χρόνια τώρα και σε περιοχές, όπως η Βεγγάζη και η Τρίπολη, τα σημάδια του είναι εμφανή. Η Λιβύη σήμερα βιώνει τον δικό της συριακό εμφύλιο και η τακτική της «καμένης γης» του Καντάφι έπιασε. Δημόσια κτήρια από την εποχή των Ιταλών χτυπήθηκαν, πανεπιστήμια καταστράφηκαν (οι ισλαμιστές κρυβόντουσαν μέσα τους και ο στρατός τα χτυπούσε), η αρχαιοκαπηλία βρήκε πάλι γόνιμο έδαφος, τα σχολεία δεν έχουνε βιβλία, η τιμή του ψωμιού τριπλασιάστηκε και μία χώρα παραδόθηκε στα χέρια οπλαρχηγών και τσιφλικάδων. Η ρευστότητα και η έλλειψη χρήματος αποτελεί φλέγον ζήτημα, κυρίως για τις πληρωμές δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι αποτελούν ένα τεράστιο κομμάτι του πληθυσμού.

Πάνω σε αυτήν την πικρή πραγματικότητα, έγινε μια απόπειρα να ανοίξει διάλογος ανάμεσα στις μαχόμενες πλευρές, αλλά και να βρεθεί μια μέση λύση, που θα ένωνε και πάλι την χώρα. Ο διάλογος ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2015 στο Μαρόκο και η συμφωνία επετεύχθη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και του ειδικού απεσταλμένου του οργανισμού στη Λιβύη, Μάρτιν Κόμπλερ. Ο Γερμανός Κόμπλερ αντικατέστησε τον Οκτώβριο του 2015 τον προκάτοχό του, Μπερναρντίνο Λεόν,  ο οποίος είχε ξεκινήσει τις προεργασίες για την συμφωνία, αλλά έβρισκε αρνητικούς τους σκληροπυρηνικούς των δύο πλευρών.

Ο νέος απεσταλμένος δεν κάλεσε όλες τις πλευρές στις συνομιλίες (κάποιοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν) και προχώρησε σε μία συμφωνία «πείραμα». Βρήκε, όμως, μεγάλη απήχηση στις πολιτικές δυνάμεις, που θεωρούσαν τον διάλογο ως μοναδικό εργαλείο για την επίλυση του προβλήματος, αλλά και στα ματιά του κόσμου, που έβλεπε και πάλι μια κυβέρνηση να εκπροσωπεί όλες τις περιοχές της χώρας. Στις αρχές του 2016, η συμφωνία επικυρώθηκε ομόφωνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και σχηματίστηκε η κυβέρνησης εθνικής ενότητας με επικεφαλής τον Φαέζ Αλ Σαράζ. Η τρίτη πλέον κυβέρνηση που λειτουργεί στην Λιβύη, πήρε ως βάση της την πρωτεύουσα Τρίπολη, αλλά συμβολικά, τα μέλη της προέρχονται και από τις τρεις πολιτείες της χώρας.

«Ένα σώμα κλινικά νεκρό»

Γρήγορα άρχισαν τα δύσκολα για την κυβέρνηση του Φαέζ, η οποία λίγο μετά την επικύρωση της συμφωνίας από τον ΟΗΕ, δεν κατάφερε να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από το αναγνωρισμένο από τις Δυτικές χώρες, Κοινοβουλίου του Τουμπρούκ. Αλλά ούτε στην έδρα της κατάφερε κάποιο πολιτικό επίτευγμα, κυρίως λόγω της αντίθεσης των ένοπλων ομάδων που ανήκουν στην «Αυγή» προς την πρόταση του Κόμπλερ. Από την πλευρά τους, οι αξιωματικοί του Χαφτάρ οργανώνουν γιορτές και στρατιωτικές παρελάσεις στην ανατολική πλευρά, σαν να μην υπήρχε η κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Ο Φαέζ κρατήθηκε στην θέση του, κυρίως γιατί οι πολίτες έβλεπαν την κυβέρνηση του σαν σωσίβιο από το ναυάγιο του πολέμου, αλλά προβλέπεται σύντομα να χάσει και τη δική τους εμπιστοσύνη.

Η κυβέρνηση του, μια κυβέρνηση υπό την απειλή των όπλων και χωρίς να μπορεί να κοντρολάρει τον στρατό της, είχε μια πιο ευνοϊκή μεταχείριση από τον λαό και τα ΜΜΕ. Όταν, όμως, άρχισαν οι εσωτερικές μονομαχίες και οι παραιτήσεις, τότε το ήδη θολό τοπίο, θόλωσε περισσότερο. Ο Μούσα Αλ Κόνι, εκπρόσωπος του νότου στην κυβέρνηση, παραιτήθηκε, δηλώνοντας: «Δεν μπορώ να πω άλλα ψέματα στον λιβυκό λαό ούτε να επιμείνω σε ένα σώμα που είναι κλινικά νεκρό». Το αν, τελικά, νεκρή είναι η κυβέρνηση ή η Λιβύη είναι ένα ερώτημα…

Η λιβυκή κοινωνία, μια κοινωνία αντιφατική, ιδιαίτερα όταν προσπαθεί να προσεγγίσει θέματα όπως η επανάσταση, καταφεύγει σε παράλογες μορφές αντίδρασης, κυρίως για να σώσει ό,τι σώζεται. Ποια είναι όμως η λύση εδώ που φτάσαμε; Να αδειάσεις το κράτος από πρώην αξιωματικούς και γραφειοκράτες, αλλά να το παραδώσεις στους Αδελφούς Μουσουλμάνους; Η επιστροφή σε ένα στρατιωτικό καθεστώς, κάτω από τον οποιονδήποτε στρατηγό Χαφτάρ, είναι πισωγύρισμα της επανάστασης; Μία «πλαστική» κυβέρνηση εθνικής ενότητας αρκεί για να κλείσει την πληγή; Είναι οι ισλαμιστές η επανάσταση και οι στρατηγοί η τυραννία; Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι είναι ο φόβος και ο στρατός η ασφάλεια; Μήπως ήταν λάθος που κάναμε εξέγερση; Πού βρίσκεται τελικά η αλήθεια, στην κελεμπία ή στην αρβύλα;

Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του Μοχάμεντ Μπεν Γκούζι και έχουν τραβηχτεί στη Λιβύη τις χρονιές 2011-2012. 

thepressproject.gr