Του Νίκου Αλεξάτου
Όταν η Νότια Αφρική προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατηγορώντας το Ισραήλ για γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων δεν περίμενε κανείς πως ακόμα και μια απόφαση του δικαστηρίου θα τερμάτιζε τον πόλεμο. Ήταν όμως σαφές (ή θα πρέπει να είναι σαφές) πως η μεγάλη αφρικανική χώρα ενεργεί εκπροσωπώντας την πλειοψηφία των εθνών της Γης. Η Νότια Αφρική κουβαλά την αίγλη της νίκης κατά του Απαρτχάιντ με τον Νέλσον Μαντέλα να είναι παγκόσμιο είδωλο, ισάξιο ενός Αϊνστάιν, ενός Γκάντι, μιας Μητέρας Τερέζα ή μιας Μαρίας Κιουρί. Η Νότια Αφρική έχει όμως και ανοιχτούς λογαριασμούς με το Ισραήλ, καθώς το Τελ Αβίβ πάντα ήταν στενός σύμμαχος και συνεργάτης του ρατσιστικού καθεστώτος στα χρόνια του Απαρτχάιντ. Η έχθρα δεν έχει σβήσει.
Έτσι, η Νότια Αφρική ανέλαβε να ηγηθεί της νομικής προσπάθειας που καταβάλλεται ώστε να ηττηθεί το θεσμικά και πρακτικά ρατσιστικό κράτος του Ισραήλ. Στις αρχές του μήνα την σκυτάλη πήρε η Νικαράγουα προχωρώντας σε κινήσεις ώστε να κατηγορηθούν και τέσσερις δυτικές χώρες για συνέργεια στη γενοκτονία. Το ίδιο το Διεθνές Δικαστήριο μιλά για γενοκτονία, ενώ το ίδιο κάνει και ο ΟΗΕ. Ταυτόχρονα, ο επικεφαλής του ΟΗΕ για ζητήματα ανθρωπιστικής βοήθειας, Βρετανός διπλωμάτης, Μάρτιν Γκρίφιθς, υπενθύμισε πως για τον ΟΗΕ, για τον ανώτατο δηλαδή παγκόσμιο οργανισμό, η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, αλλά πολιτικό κίνημα. Στη συνέχεια επεσήμανε πως η ειρήνευση στην Παλαιστίνη μπορεί αν επέλθει μόνο μέσα από διαπραγματεύσεις που θα συμπεριλαμβάνουν τη Χαμάς και πως το αποτέλεσμα, για να είναι βιώσιμο, θα πρέπει να ικανοποιεί στόχους και αυτής της οργάνωσης.
Της κίνησης της Νικαράγουα είχε προηγηθεί δήλωση του εκλιπόντος προέδρου της Ναμίμπια Χάγκε Γκέινγκομπ στα μέσα του Ιανουαρίου που κατηγορούσε τη Γερμανία ότι δεν έχει τη δυνατότητα να διδαχτεί από το παρελθόν της. Η Ναμίμπια έχει υπάρξει ο τόπος που οι Γερμανοί διέπραξαν διπλή γενοκτονία κατά των εθνοτήτων Χερέρο και Νάμα κατά τα έτη 1904-1908. Αφορμή για τη δήλωση του Γκέινγκομπ υπήρξε η τοποθέτηση της Γερμανίας στο πλευρό του Ισραήλ απέναντι στις κατηγορίες της Νότιας Αφρικής.
Είναι σαφές πως νομικά και διπλωματικά το Ισραήλ και οι υποστηρικτές του βρίσκονται στην άμυνα. Το Ισραήλ μάλιστα αμφισβητεί ευθέως τις θέσεις του ΟΗΕ, κατά τραγική ειρωνεία, καθώς ο ΟΗΕ ήταν ο οργανισμός που φτιάχτηκε ανάμεσα στα άλλα και για να σώσει τους Εβραίους από τον όλεθρο που έστησε η Γερμανία και ο φασισμός.
Είναι σαφές επίσης πως ο πόλεμος και ο κάθε πόλεμος κρίνεται στο πεδίο της μάχης, όπως κι αν διεξάγεται αυτή, και τον κρίνουν τα όπλα. Το στρατιωτικό αποτέλεσμα οδηγεί σε διαπραγματεύσεις ή σε παράδοση με ή άνευ όρων και δημιουργεί νέα κατάσταση που είναι είτε νομικά, σε επίπεδο διεθνούς δικαίου αναγνωρισμένη είτε εκ των πραγμάτων (defacto)ισχύουσα. Παράλληλα κινούνται και οι συνοδεύουσες εξελίξεις σε επίπεδο διεθνών σχέσεων. Το Διεθνές Δικαστήριο εξάλλου έχει διαμηνύσει πως ό,τι είχε να πει το είπε και πως τώρα μένει στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ να προχωρήσουν σε κινήσεις που θα σταματήσουν την επαπειλούμενη γενοκτονία.
Για να διεξαχθεί πόλεμος χρειάζονται άνθρωποι, όπλα, πυρομαχικά, τεχνολογία, πληροφορίες και προπαγάνδα. Οι κινήσεις στο Διεθνές Δικαστήριο από πλευράς Νότιας Αφρικής και προφανώς και της Νικαράγουα, μαζί με την εκπεφρασμένη θέληση της μεγάλης πλειοψηφίας των κρατών-μελών του ΟΗΕ επιδρά στον εφοδιασμό με όπλα του Ισραήλ. Κράτη και επιχειρήσεις δείχνουν πως λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις εξελίξεις στο νομικό πεδίο και προφυλάσσονται από μια ενδεχόμενη απαγγελία κατηγοριών για συνέργεια σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αυτό δεν τον κάνουν οι ΗΠΑ ούτε η Γερμανία, κάτι που από την άλλη οδηγεί και σε κριτική εντός των χωρών αυτών.
Ήδη σε επίπεδο Ε.Ε. η Ισπανία και η Ιρλανδία καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει επειγόντως αν το Ισραήλ σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα των Παλαιστινίων και το διεθνές δίκαιο. Η Ισπανία έχει σοβαρούς λόγους να στέκεται κριτικά απέναντι στο Ισραήλ, πέρα από τις παραδοσιακά κακές σχέσεις, και από συμφέρον: η οικονομία της εξαρτάται πολύ από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό είναι αναφανδόν υπέρ της Παλαιστίνης. Η μη προσέγγιση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής θα μπορούσε να έχει οικονομικές συνέπειες, το έχει δείξει για παράδειγμα με αυστηρό τρόπο ο Λούλα στην Πορτογαλία, καλώντας την να λάβει μέτρα κατά του θεσμικού ρατσισμού. Η Ιρλανδία έχει επίσης τους λόγους της που έχουν να κάνουν και με θέματα κυρίαρχων απόψεων στους κόλπους του πληθυσμού της. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ιρλανδών ενάντια στη Βρετανία ήταν πάντα στενά συνδεδεμένος με αυτόν των Παλαιστινίων ήδη από την εποχή του ένοπλου αγώνα των Ιρλανδών του ΙRΑ στη Βόρεια Ιρλανδία.
Στο ζήτημα των όπλων, που αυτά κερδίζουν τους πολέμους, έχουμε ενδιαφέρουσες εξελίξεις όπως αυτές προκλήθηκαν από την ενέργεια της Νοτίου Αφρικής. Η τοπική κυβέρνηση της Βαλλονίας στο Βέλγιο ανακοίνωσε πως διέταξε την βιομηχανία ΙΡ Clermont να σταματήσει να στέλνει πυρίτιδα στο Ισραήλ, υπενθυμίζοντας πως ήδη από το 2009 είχε διατάξει την παύση εξαγωγών έτοιμων όπλων και πυρομαχικών. Τη Δευτέρα 12 Φεβρουαρίου ένα δικαστήριο στην Ολλανδία έδωσε στην κυβέρνηση μία εβδομάδα χρόνο να σταματήσει τη αποστολή εξαρτημάτων για τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 του Ισραήλ, με τα οποία βομβαρδίζεται η Γάζα. Παράλληλα, η ιταλική και η ισπανική κυβέρνηση έχουν δηλώσει πως έχουν σταματήσει ήδη από τα μέσα Ιανουαρίου κάθε εξαγωγή στρατιωτικού υλικού προς το Ισραήλ. Στην Ιαπωνία, τέλος, η εταιρεία Itochu ανακοίνωσε πως σταμάτησε τη συνεργασία της με την ισραηλινή εταιρεία παραγωγής όπλων ElbitSystems. Με αυτόν τον τρόπο φαίνεται η επίδραση που έχουν οι κινήσεις σε επίπεδο διεθνούς δικαίου ώστε να μειωθεί η γενοκτονική ισχύς του καθεστώτος του Ισραήλ.