Γράφει ο Αρχιμανδρίτης
Ιγνάτιος Θ. Χατζηνικολάου
Θεολόγος, τ. Λυκειάρχης
Μ. Τεσσαρακοστή: Στάδιον ασκήσεως. Κατάνιξις και συντριβή καρδίας. Περισυλλογή. Κατάδυσις τον εαυτόν μας. Αυτογνωσία και αυτομεμψία.
Μας περιμένουν αρετές (ουράνια πολύτιμα μαργαριτάρια) να τα κατακτήσομε. Η Εκκλησία μας βοηθεί και ο Θεός ευλογεί την προσπάθεια και τον αγώνα μας. Μας δίνει τα μέσα για να πετύχομε τον λυτρωτικό στόχο μας. Μια προσφορά που, πέρα από πρόσωπα και συμβαίνοντα, πρέπει ν α την αποδεχθούμε, αφού, επί τέλους, πρόκειται για το δικό μας καλό. Ένα απ’ αυτά είναι η νηστεία.
Εν πρώτοις ξεκαθαρίζομε ότι η νηστεία δεν είναι αυτοσκοπός και δεν πρόκειται να σωθούμε με μόνο την νηστεία. Δυστυχώς πάνω σ’ αυτό υπάρχουν πολλές ακρότητες που φθάνουν στον φαρισαϊσμό και τον παραμερισμόν άλλων αρετών όπως της αγάπης, της φιλαδελφίας, της εγκρατείας κτλ.
Επαναλαμβάνομε ότι η νηστεία είναι μέσον που μας οδηγεί σε κάποιον συγκεκριμένον σκοπόν, την αποκατάσταση των σχέσεών μας με τον Θεόν, που την διαταράσσουν οι αμαρτίες με πρώτη την κακία. Οφείλομε να τηρούμε την νηστείαν, εξαιρουμένων εκείνων που έχουν προβλήματα υγείας.
Ωστόσο, δεν έχομε κανένα δικαίωμα να την απορρίπτομε και να ειρωνευόμαστε εκείνους που νηστεύουν, φθάνει να μην νηστεύουν υποκριτικά και φαρισαϊκά και, προπαντός, να μην νηστεύουν από τις αμαρτίες. Να μην κατεσθίουν τους συνανθρώπους τους, κι από την άλλη μεριά να νηστεύουν το κρέας!
Όπως σε όλες τις πράξεις μας ως χριστιανοί πρέπει να είμαστε συνεπείς, έντιμοι και καθαροί, έτσι και με την νηστεία. Θυμηθείτε τον φαρισαίο του Ιερού Ευαγγελίου (Λουκ. 18, 10-12) ο οποίος μεν ενήστευε «δις του σαββάτου» αλλά είχε υπερηφάνεια, είχε καύχηση και κατάκριση κατά του συνανθρώπου του. Γι’ αυτό δεν σώθηκε. Γι’ αυτό και δεν δικαιώθηκε όπως εκείνος (Τελώνης) (Λουκ. 18,14)
Η νηστεία, όπως λένε και οι θεοφώτιστοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, αποτελεί α) μια μορφή σωματικής ασκήσεως και β) ένα σημείο μετανοίας. Όταν κάνεις αγώνα για κάτι, τον κάνεις με διάφορα μέσα. Ο αγώνας είναι μια άσκησις. Έχει όργανα, έχει κανόνες που πρέπει να ακολουθήσεις και να χρησιμοποιήσεις. Και ο αγώνας της ηθικής μας τελέσεως (με την πλατιά έννοια), το ίδιο προϋποθέτει. Έτσι, η νηστεία ως «εργαλείο», μας βοηθά να νικήσομε τον προκείμενον ημίν αγώνα (Εβρ. 12,2)
Ως προς το ότι η νηστεία αποτελεί σημείον μετανοίας ακούμε τον Μ. Βασίλειον: «η νηστεία είναι η αρχή της μετανοίας. Δεν είναι αρκετή μόνη η αποχή από τροφάς δια να είναι επαινετή η νηστεία. Αλλά να νηστεύομεν νηστείαν δεκτήν και ευάρεστον εις τον Θεόν. Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωσις από το κακόν, η εγκράτεια της γλώσσης, η αποχή από τον θυμόν, από την καταλαλιάν, το ψεύδος και την επιορκίαν».
Η νηστεία είναι ωφέλιμη όχι μόνον από απόψεως χριστιανικής, αλλά και υγιεινής και κοινωνικής. Από υγιεινής ή ιατρικής είναι ωφέλιμη γιατί συντελεί στην αποτοξίνωση. Βεβαίως, δεν εννοούμε την «νηστεία» με τις βαριές τροφές, την λιτοφαγία, κάτι άλλωστε που την συνιστούν και οι γιατροί και οι τροφολόγοι.
Η νηστεία ωφελεί και κοινωνικώς τον άνθρωπο. Και τούτο γιατί με αυτήν ασκείται στην εγκράτεια όχι μόνο της τροφής, αλλά και των άλλων παθών του με αποτέλεσμα να του εξασφαλίζει αυτή μία ήσυχη, ειρηνική και γαλήνια ζωή ανάμεσα των συνανθρώπων του.
Σε γενικές γραμμές, η νηστεία είναι πράγματι ωφέλιμη. Είναι «ο χιτών», η στολή η πρώτη «την οποίαν πρέπει να φορέσει ο άνθρωπος για να εισκεφθεί τον Μεγάλον Βασιλέα Χριστόν». Είναι ο διάδρομος μας, ο οποίος οδηγεί τον άνθρωπο στην κυρία είσοδο της κατοικίας του Βασιλέως Χριστού. Όποιος δεν περάσει διά του διαδρόμου αυτού, θύραν δεν βρίσκει και διαρκώς θα πλανάται. Μια αληθινή νηστεία και με των «κακών αλλοτρίωση» θα μας βοηθήσει στον πνευματικό αγώνα μας.
