Όλοι οι ιοί μεταλλάσσονται. Αυτές οι μεταλλάξεις αποτελούν τροποποιήσεις που συμβαίνουν όταν ο ιός αναπαράγεται. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει πολλαπλές μεταλλάξεις του Sars-CoV-2 από την εμφάνισή του, στην μεγάλη πλειονότητά τους χωρίς επιπτώσεις, αλλά ορισμένες είναι πιθανόν να προσφέρουν μεγαλύτερη επιβίωση στον ιό και, κατά συνέπεια, μεγαλύτερη μεταδοτικότητα.

Οι μεταλλάξεις που εντοπίστηκαν σε Ηνωμένο Βασίλειο και Νότια Αφρική

Η μετάλλαξη B.1.1.7 εντοπίσθηκε τον Οκτώβριο στο Ηνωμένο Βασίλειο και πλέον ονομάζεται VOC 202012/01. Προέρχεται «μάλλον» από την νοτιοανατολική Αγγλία και η εμφάνισή της τοποθετείται χρονικά τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με το Imperial College του Λονδίνου.

Διαδόθηκε γρήγορα σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο και πλέον έχει εντοπισθεί σε πολλές χώρες του κόσμου.

Τα περισσότερα από τα κρούσματα συνδέονται με το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά σε ορισμένα περιστατικά δεν έχει ιχνηλατηθεί σύνδεση με την χώρα αυτή, γεγονός που αποδεικνύει αυτόνομη εμφάνιση της μετάλλαξης και σε άλλες περιοχές. Αυτό έχει συμβεί στην Δανία, μία από τις χώρες με τα περισσότερα κρούσματα αυτής της μετάλλαξης, με 86 περιστατικά και ανοδική τάση.

Μία άλλη μετάλλαξη που ονομάζεται 501.V2 είναι πλέον η επικρατούσα στην Νότια Αφρική. Εντοπίσθηκε σε δείγματα που χρονολογούνται από τον Οκτώβριο, στην συνέχεια εντοπίσθηκε και σε άλλες χώρες, κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Γαλλία.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η εξάπλωση των δύο μεταλλάξεων έχει υποτιμηθεί.

Αυτές οι δύο παραλλαγές παρουσιάζουν και οι ίδιες πολλές μεταλλάξεις και μία ανάμεσά τους, που ονομάζεται N501Y, βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Βρίσκεται στην πρωτεΐνη ακίδα του κορονοϊού, η οποία του επιτρέπει να προσκολλάται στον υποδοχέα ACE2 των ανθρώπινων κυττάρων για να κατορθώσει να διεισδύσει στο εσωτερικό τους και, κατά συνέπεια, διαδραματίζει ρόλο κλειδί στην προσβολή του οργανισμού από τον ιό.

Αυτή η μετάλλαξη N501Y είναι γνωστή για την αύξηση της ικανότητας προσκόλλησης του ιού στον υποδοχέα ACE2. «Δεν υπάρχει σαφής αποδεδειγμένη σχέση ανάμεσα στην προσκόλληση στο ACE2 και την αύξηση της μεταδοτικότητας , αλλά είναι πιθανόν να υπάρχει μία τέτοια σχέση», εκτιμά το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC).

Μεγαλύτερη μεταδοτικότητα ή συνδυασμός παραγόντων;

Πολλές επιστημονικές μελέτες, οι οποίες δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί από ομοτίμους και βασίζονται κυρίως σε μαθηματικά μοντέλα, φθάνουν στο συμπέρασμα ότι η βρετανική μετάλλαξη χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη μεταδοτικότητα. Αυτό επιβεβαιώνει τις αρχικές εκτιμήσεις της ερευνητικής ομάδας NERVTAG που συμβουλεύει την βρετανική κυβέρνηση και η οποία θεωρεί ότι η μεταδοτικότητα έχει αυξηθεί κατά 50% έως 70%.

Έτσι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του London School of Hygiene and Tropical Medicine (LSHTM), η βρετανική μετάλλαξη είναι από 50% έως 74% περισσότερο μεταδοτική.

Στην τελευταία τους έκθεση που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, οι ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου μελέτησαν χιλιάδες γονιδιώματα του ιού Sars-CoV-2 τα οποία αναλύθηκαν ανάμεσα στον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο. Εφαρμόζοντας δύο διαφορετικές μεθόδους φθάνουν στο συμπέρασμα ότι αυτή η μετάλλαξη έχει ένα «σημαντικό πλεονέκτημα» σε επίπεδο μεταδοτικότητας: 50% έως 75% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα που αντιστοιχεί σε ρυθμό αναπαραγωγής του ιού (R) 0,4 έως 0,7 μεγαλύτερο σε σχέση με την συνηθισμένη μορφή του ιού.

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα που αφορούν την νοτιοαφρικανική μετάλλαξη παραπέμπουν επίσης σε μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, αλλά λιγότερα στοιχεία είναι διαθέσιμα.

Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να αποτιμηθούν με βεβαιότητα οι δύο αυτές μεταλλάξεις του κορονοϊού.

«Πρέπει να παραμείνουμε επιφυλακτικοί. H συνεπαγωγή στο επίπεδο του επιπολασμού αποτελεί συνδυασμό παραγόντων που συνδέουν τα χαρακτηριστικά του ιού, αλλά επίσης τα μέτρα προστασίας και ελέγχου της επιδημίας που έχουν επιβληθεί (κοινωνική αποστασιοποίηση, χρήση μάσκας, κλείσιμο χώρων που δέχονται το κοινό…)», δήλωσε στο AFP ο Bruno Coignard, διευθυντής του τμήματος Λοιμωδών Νοσημάτων της γαλλικής υπηρεσίας υγείας Santé Publique France.

Περισσότερο προβληματικές;

«Δεν υπάρχει καμία πληροφορία για το γεγονός ότι οι μολύνσεις από τα στελέχη αυτά είναι σοβαρότερες», σημειώνει το ECDC. Αλλά ο κίνδυνος σε επίπεδο νοσηλειών και θανάτων είναι αυξημένος».

«Όταν μιλάμε για αυξημένη μεταδοτικότητα μιλάμε στην πραγματικότητα και για μεγαλύτερη νοσηρότητα και, κατά συνέπεια, ακόμη και αν η θνητότητα είναι παρόμοια, για μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας», λέει ο Bruno Coignard.

Μία μετάλλαξη του Sars-CoV-2 με 50% μεγαλύτερη μεταδοτικότητα θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από μία μετάλλαξη 50% πιο θανατηφόρα», επιμένει στο Twitter ο βρετανός επιδημιολόγος Adam Kucharski, στηριζόμενος όμως σε στατιστικά στοιχεία.

Με έναν ρυθμό αναπαραγωγής 1,1, ποσοστό θνητότητας 0,8% και 10.000 κρούσματα, θα είχαμε 129 νεκρούς σε διάστημα ενός μηνός, εξηγεί. Εάν αυξηθεί κατά 50% το ποσοστό της θνητότητας, ο αριθμός των θανάτων θα φθάσει τους 193. Αλλά , αν ο ρυθμός αναπαραγωγής αυξηθεί κατά 50%, ο αριθμός των θανάτων θα φθάσει τους 978.

Οι συνέπειες θα ήταν πολύ σημαντικές σε χώρες όπου ακόμη και μία μικρή αύξηση της μεταδοτικότητας θα εκτόξευε τον ρυθμό αναπαραγωγής (R) πάνω από το 1, επιταχύνοντας την εξάπλωση της επιδημίας.

Η βρετανική μετάλλαξη αποτελεί την πραγματική ανησυχία αυτής της περιόδου, διότι μπορεί να μας οδηγήσει σε μία εξαιρετικά περιπεπλεγμένη κατάσταση, προειδοποίησε στο δίκτυο franceinfo ο επιδημιολόγος Arnaud Fontanet, μέλος του επιστημονικού συμβουλίου που καθοδηγεί την γαλλική κυβέρνηση.

Παράλληλα, οι πρώτες μελέτες για την βρετανική μετάλλαξη δείχνουν μεγαλύτερη μεταδοτικότητα στους νέους κάτω των 20 ετών, πράγμα που θέτει και πάλι το θέμα της επαναλειτουργίας των σχολείων.

Έτσι, η μελέτη του LSHTM δείχνει ότι τα περιοριστικά μέτρα που ίσχυαν στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ήταν επαρκώς αποδοτικά για τον έλεγχο της επιδημίας χωρίς των κλείσιμο των σχολείων, των λυκείων και των πανεπιστημίων.

Και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων;

Την ώρα που οι εκστρατείες εμβολιασμού, που έχουν μόλις ξεκινήσει, προσφέρουν ελπίδα για την έξοδο από την παγκόσμια υγειονομική κρίση, ορισμένοι αναρωτιούνται για την ικανότητα των εμβολίων να αντιμετωπίσουν τις νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού.

Για τις δύο μεταλλάξεις, «δεν υπάρχουν στο στάδιο αυτό αρκετές διαθέσιμες πληροφορίες για να οδηγήσουν σε εκτίμηση σχετικά με το αν υπάρχει κίνδυνος για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων», εκτιμά το ECDC.

Ωστόσο, με βάση τις σημερινές γνώσεις, οι ειδικοί θεωρούν ότι τα υπάρχοντα εμβόλια θα είναι αποτελεσματικά απέναντι στα στελέχη αυτά», δήλωσε ο Henry Walke, του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC).

Πάντως, η γερμανική εταιρεία Βιοτεχνολογίας BioNTech, η οποία ανέπτυξε μαζί με την Pfizer το πρώτο εμβόλιο που εγκρίθηκε στον κόσμο, διαβεβαίωσε ότι, εάν υπάρξει ανάγκη, είναι σε θέση να αναπτύξει νέο εμβόλιο σε διάστημα έξι εβδομάδων.

Μέσα αντιμετώπισης

Είναι απατηλό να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να εξουδετερώσουμε ή να εμποδίσουμε πλήρως την εξάπλωση των νέων στελεχών, λέει ο Bruno Coignard, σημειώνοντας ότι στόχος είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη καθυστέρηση της εξάπλωσής τους.

Έτσι, για τις χώρες όπου τα στελέχη αυτά δεν είναι πολύ διαδεδομένα, το ECDC συνιστά «μέτρα για την καθυστέρηση της μετάδοσης αντίστοιχα με εκείνα που είχαν επιβληθεί στην αρχή της επιδημίας: τεστ για τα άτομα που προέρχονται από επικίνδυνες ζώνες, με ενδεχόμενη επιβολή καραντίνας, απομόνωση και ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και επαφών και περιορισμό των ταξιδιών. Παράλληλα προτείνει παρακολούθηση της εξέλιξης των μεταλλάξεων και αύξηση των αναλύσεων της αλληλουχίας του ιού.

Σε ατομικό επίπεδο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, βάσει της υπόθεσης ότι οι μεταλλάξεις αυτές μεταδίδονται ευκολότερα, θα πρέπει να είμαστε ακόμη πιο σχολαστικοί στην εφαρμογή όλων των μέτρων της κοινωνικής αποστασιοποίησης, της χρήσης μάσκας, της απολύμανσης των χεριών, του εξαερισμού των κλειστών χωρών.

Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων