του Χρήστου Λιονή*
Αρκετή συζήτηση γίνεται στις μέρες μας για τα θέματα της υγείας και αρκετές αναφορές για την αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ). Αν και η προσοχή και το ενδιαφέρον για τις υπηρεσίες ΠΦΥ δε σταμάτησε στη χώρα μας, υπάρχουν αρκετά θέματα τα οποία δεν έτυχαν της απαιτούμενης προσοχής. Το γράμμα αυτό έχει ως σκοπό την υπογράμμιση κάποιων από αυτά όπως παρατίθενται παρακάτω:
Η συνέργεια μεταξύ του τομέα παιδείας και του τομέα υγείας δεν έχει ευρύτερα συζητηθεί όπως και ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως μέσο για την καθιέρωση μιας άλλης πρακτικής και συμπεριφοράς σε θέματα υγείας καθώς και η εκπαίδευση των ίδιων των μαθητών σε αντικείμενα και μεθοδολογίες σχετικά με τη λήψη της απόφασης σε θέματα υγείας. Η ανάπτυξη ενός προτύπου εκπαιδευτικού υλικού με τη χρήση της τεχνολογίας επίσης δεν έχει επίσης ευρύτερα προσεγγιστεί στη χώρα μας. Σήμερα, στο χώρο της υγείας απουσιάζει και μια πυξίδα που χρειάζεται να προσανατολίσει τις υπηρεσίες υγείας σ’ ένα περιβάλλον που το συνθέτει η δημογραφική γήρανση, η προσφυγική κρίση, οι περιορισμένοι πόροι, η εξάντληση των υγειονομικών και οι αλλαγές στα πρότυπα νοσηρότητας και θνησιμότητας. Για όλα τα παραπάνω ο ρόλος του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας και η ανάμειξη του στην εκτίμηση των αναγκών υγείας του ελληνικού πληθυσμού και σ’με ένα στρατηγικό σχεδιασμό, μοιάζει σήμερα ιδιαίτερα κρίσιμος. Η συζήτηση επίσης για την ΠΦΥ δεν πρέπει να μείνει μόνο μέσα στο συζητούμενο οργανωτικό θεσμικό πλαίσιο αλλά να περάσει και μέσα από την συζήτηση της ανάγκης θέσπισης μιας νέας κουλτούρας, αντίληψης και πρακτικής τόσο των ίδιων των λειτουργών υγείας, όσο και αυτών που έχουν την ευθύνη της επίβλεψης των υπηρεσιών υγείας.
Αυτή η οργανωσιακή κουλτούρα δε μπορεί δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα δράσεων που θα πρέπει να αποδώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας συνεκτικής παρέμβασης στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στην εκπαίδευση των ιατρών και γενικά των επαγγελματιών υγείας στο πως θα υπηρετήσουν το σύστημα υγείας. Στον πυρήνα αυτής της εκπαίδευσης, θα είναι εστιασμένη η φροντίδα στο άτομο, οι τεχνικές και προσεγγίσεις για την αλλαγή της συμπεριφοράς, η καθιέρωση νέων πρακτικών αυτοδιαχείρισης / αυτοφροντίδας. Ο ρόλος των Πανεπιστημίων και των ΑΤΕΙ στην ανάπτυξη μιας τέτοιας συνεκτικής πρότασης που για το σχεδιασμό και την υλοποίηση τέτοιων παρεμβάσεων αξίζει σήμερα να συζητηθεί.
Φυσικά, αλλαγή στην οργανωσιακή κουλτούρα χωρίς το στοιχείο της συμπόνιας/ ενσυναίσθησης εμποτισμένης στον επαγγελματισμό των υγειονομικών αλλά και ουσιαστικές παρεμβάσεις στη διοίκηση των υπηρεσιών υγείας μοιάζει μάλλον ανέφικτη, όπως έδειξε και η πρόσφατη εμπειρία της Μεγάλης Βρετανίας.
Έτσι, η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στην εκπαίδευση του μοιάζει ως μονόδρομος. Η σύσταση κέντρων υποστήριξης του στην κατεύθυνση μιας εστιασμένης στον ασθενή και απαρτιωμένης φροντίδας ίσως να είναι ακρογωνιαίος λίθος για τη μεταρρύθμισης την ΠΦΥ.
* καθηγητή Γενικής Ιατρικής και ΠΦΥ στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης