Του Στέλιου Κούλογλου
Στην εξαιρετική ταινία του Ολιβερ Στόουν «Γεννημένοι Δολοφόνοι» (Νatural born killers) ένα νεαρό ζευγάρι δολοφονεί όποιον βρει μπροστά του. Η αφίσα τη διαφήμιζε σαν μία «τολμηρή νέα ταινία, για μια χώρα που έλκεται από τη δημοσιότητα, είναι κολλημένη με το έγκλημα και καταβροχθίζεται από τα μέσα ενημέρωσης».
Η τραυματική παιδική ηλικία της αντιηρωίδας προβάλλεται σαν τηλεοπτική σειρά μέσα στο φιλμ, ακριβώς για να τονίσει πως η αμερικανική οικογένεια και κοινωνία καθώς και η τηλεόραση γεννούν δολοφόνους. Τα εγκληματικά κατορθώματα του ζευγαριού παρακολουθεί και καταγράφει ένας κίτρινος δημοσιογράφος για την τηλεοπτική εκπομπή του, μετατρέποντας τις στυγνές δολοφονίες σε θέαμα και τους δολοφόνους σε διάσημα πρόσωπα.
Το θέμα της ταινίας- η αρχική σεναριακή ιδέα ανήκει στον Κ. Ταραντίνο- είναι πως χάνονται τα όρια ανάμεσα στην πραγματική ζωή και την τηλεοπτική εικόνα, η οποία παρουσιάζει όλο και περισσότερο τη γυμνή, συχνά παράλογη βία ως μέρος της καθημερινής ζωής. Από το 1994 που βρήκε στις αίθουσες, η βία έχει κατακλύσει ακόμη περισσότερο τις κάθε είδους οθόνες μας. Στα περισσότερα πολεμικά video game για παιδιά, κερδίζει όποιος σκοτώσει τους περισσότερους, ενώ οι ζωές των άλλων δεν αξίζουν παραπάνω από το πάτημα ενός κουμπιού στο χειριστήριο.
Δεν υπάρχει σχεδόν καμία από τις αστυνομικές σειρές που προβάλλονται στην τηλεόραση, στο netflix και στις παρόμοιες πλατφόρμες που να μην περιέχει τη σκηνή που είδαμε στο μετρό της Αθήνας, όταν δύο νεαροί έριξαν κάτω και άρχισαν να κλοτσάνε έναν υπάλληλο για ασήμαντο αφορμή.
Στην κατά τα άλλα ενδιαφέρουσα σειρά «Βινύλιο» δια χειρός Σκορτσέζε, υποτίθεται για την επανάσταση της ροκ μουσικής τη δεκαετία του 70’, η σκηνή της βάρβαρης κλοτσοπατινάδας επαναλαμβάνεται με διαφορετικούς πρωταγωνιστές και θύματα, σχεδόν σε κάθε επεισόδιο.
Δεν γνωρίζω φυσικά το οικογενειακό ιστορικό των δύο ανήλικών αδελφών, μόλις 17 και 15 ετών, που συνελήφθησαν χθες για τις βιαιοπραγίες στο σταθμό της Ομόνοιας. Ο ξυλοδαρμός έγινε διάσημος, ακριβώς επειδή κάποιος(α) περαστικός κατάφερε να τον βιντεοσκοπήσει. Ειδάλλως το επεισόδιο μπορεί να είχε περάσει στα ψιλά των εφημερίδων και δεν θα είχε καν αναφερθεί στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων.
Αν αληθεύουν οι πληροφορίες ότι αρνήθηκαν να δώσουν δαχτυλικά αποτυπώματα, τότε έχουμε εκδήλωση μιας γενικότερης αντικοινωνικής συμπεριφοράς, ένα είδος αδιαφορίας για κάποιο, ανύπαρκτο ίσως, μέλλον. Φυσικά τα δύο ανήλικα παιδιά δεν έχουν σχέση με το εγκληματικό ζευγάρι του Ολιβερ Στόουν, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι πριν από μερικά χρόνια, χωρίς την καταλυτική παρεμβολή των κάθε είδους εικόνων βίας, ένα παρόμοιο επεισόδιο δεν θα είχε συμβεί.
Δεν υπάρχουν εύκολες συνταγές για την αντιμετώπιση του φαινόμενου, το οποίο παίρνει διαστάσεις και στην Ελλάδα. Διαβάζουμε τελευταία για εγκληματικά περιστατικά με σαδιστική, άλογη βία, όπως αυτό στην Ομόνοια. Έχουμε αυξανόμενη βία και μπούλιγκ στα σχολεία μεταξύ των ανηλίκων, που φυσικά δεν βιντεοσκοπείται. Ενδοοικογενειακή βία επίσης, που έχει θεριέψει και λόγω του πανδημικού εγκλεισμού.
Είναι περισσότερες από μία και οι αιτίες. Από την κοινωνική και πολιτιστική υποβάθμιση της χώρας, των πόλεων και της γειτονιάς μέχρι τα video games και την καταστροφική επιρροή της κουλτούρας βίας του Χόλιγουντ. Χρειάζεται εκπαίδευση στα σχολεία και ειρηνικά εκπαιδευτικά παιχνίδια, λιγότερη τηλεόραση και περισσότερο θέατρο. Περισσότερο ευρωπαϊκό κινηματογράφο, τουλάχιστον αυτόν που δεν αποτελεί μίμηση όσων κακών-γιατί υπάρχουν και πολλά καλά- ανθούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Όταν τα επόμενα χρόνια, μετά την έξοδο του το 1994, οι μαζικές σφαγές στα αμερικανικά σχολεία άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη, σαν να επρόκειτο για επαναλαμβανόμενη τηλεοπτική σειρά, το φιλμ «Γεννημένοι Δολοφόνοι» κατηγορήθηκε ότι υπήρξε η πηγή έμπνευσης τους. Μάλιστα στη σφαγή στο Κολομπάιν, οι δολοφόνοι είχαν δώσει στην επιχείρηση τους την κωδική ονομασία “NBK”, από το Natural Born Killers. Όμως καμία ταινία δεν είναι ικανή να προκαλέσει τέτοιες τραγωδίες. Μάλλον ήταν προειδοποίηση για τις τραγωδίες που έρχονταν. Όπως ακριβώς το βάρβαρο περιστατικό στο Μετρό της Αθήνας.