Του Γιώργου Παπαγρηγορίου *
Είναι εύκολο να περιοριστεί κανείς σε απλά συνθήματα «Να γίνει πάρκο», «Δέντρα όχι τσιμέντα» κοκ., και να αναλώνεται σε μια διαμάχη με όσους θεωρούν ότι σκέφτονται πιο πραγματιστικά και συζητούν πχ για θέσεις πάρκιγκ ή αξιοποίηση μέρους της έκτασης με άλλους τρόπους. Θα ακουστούν πολλά για οικονομικά συμφέροντα, για εμπόδια στην ανάπτυξη, για τσιμεντοποίηση κτλ όπως γίνεται κάθε φορά. Άραγε μπορούν να χωρέσουν όλοι σε ένα πάρκο;
Ας δοκιμάσουμε να βάλουμε τον πήχη ψηλά και ας φανταστούμε το πάρκο όσο καλύτερο θέλουμε, ώστε να δούμε τελικά πόσο κοντά σε αυτό μπορούμε να φτάσουμε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η έκταση θα χρησιμοποιείται για δεκαετίες από τώρα.
Χωρίς να φανταζόμαστε ουτοπικά εγχειρήματα του εξωτερικού, αξίζει να παρατηρήσουμε μια αντίστοιχη περίπτωση στην ελληνική πραγματικότητα – Το Δημοτικό Πάρκο Κοζάνης.
Την προηγούμενη δεκαετία ήταν στρατόπεδο:
Είναι καθαρό. Έχει πολύ πράσινο και ελάχιστο τσιμέντο. Έχει περιποιημένη και όχι ανεξέλεγκτη βλάστηση. Δίνει σκιά το καλοκαίρι. Έχει φωτισμό παντού και τη νύχτα κλείνει και φυλάσσεται. Δεν έχει παντού τραπεζοκαθίσματα. Δεν σκοντάφτεις πάνω σε ακαθαρσίες σκύλων. Δέχεται ανθρώπους όλων των ηλικιών, είναι προσβάσιμο σε ποδήλατα (αλλά όχι μοτοσικλέτες). Έχει παιδική χαρά, έχει υποδομές για ΑΜΕΑ, πόσιμο νερό. Είναι σήμερα όπως ήταν και πριν από μια δεκαετία, που άνοιξε για το κοινό.
Σαν κι αυτό υπάρχουν πολλά πάρκα στην Ελλάδα, κάποια ήταν στρατόπεδα πριν.
Τι δεν θέλουμε:
Ας δούμε τι είναι αυτό που έχει κάνει πολλά πάρκα και δημόσιους χώρους να αποτύχουν, και ας πάρουμε για παράδειγμα τα ελάχιστα της πόλης μας. Τι βλέπουμε συχνά;
Σκουπίδια και βρωμιά. Ανεξέλεγκτη βλάστηση. Τσιμέντο παντού κα σκιά πουθενά. Κατάληψη από ΙΧ και τραπεζοκαθίσματα. Βανδαλισμοί. Νυχτερινοί επισκέπτες που μας φοβίζουν. Τοξικομανείς και εγκληματικότητα. Αγέλες από αδέσποτα. Έλλειψη υποδομών. Χώρους ακατάλληλους για χρήση ή παρατημένους στη μοίρα τους.
Τι δημιουργεί αυτή την πραγματικότητα;
Η συνήθης ελληνική νοοτροπία είναι να φτιάχνουμε κάτι και μετά να το αφήνουμε στην τύχη του. Να περιμένουμε να υπάρχει από μόνο του. Συχνά δεν το φτιάχνουμε καλά από την αρχή ή ξοδεύουμε πολλά για πράγματα που δεν έπρεπε, αλλά δεν είναι αυτό μόνο η πηγή της αποτυχίας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το ότι δεν τα συντηρούμε. Και αυτό δεν είναι θέμα κόστους, όσο περίεργο κι αν ακούγεται. Το κόστος είναι η πιο εύκολη δικαιολογία. Άλλωστε η λέξη αυτοχρηματοδότηση δεν μας περνάει συχνά από το μυαλό, και ειδικά όταν σκεφτόμαστε πάρκα. Τρόποι χρηματοδότησης όμως θα αναφερθούν αργότερα.
Τα σημεία κλειδιά:
Φύλαξη – Καθαριότητα – Πρόσβαση – Φωτισμός – Έσοδα – Σύνδεση με τους κατοίκους.
Το πάρκο πρέπει οπωσδήποτε να είναι περιφραγμένο και η είσοδος να γίνεται από συγκεκριμένα σημεία. Να μην έχει κρυψώνες για σκουπίδια, ΙΧ, αδέσποτα, τοξικομανείς, μπάζα, οτιδήποτε δε θέλουμε να έχει το πάρκο.
Όταν φωτίζεται καλά, δείχνει ασφαλές. Φαίνεται καθαρό και περιποιημένο. Δεν είναι ένα σκοτεινό δάσος, όπου δεν ξέρεις τα γίνεται μέσα.
Το βράδυ να είναι κλειδωμένο. Για όλους. Και να υπάρχει φύλαξη από άνθρωπο – όχι από κάμερες. Έτσι εξασφαλίζεται ότι την επόμενη μέρα θα το βρούμε όπως το αφήσαμε.
Να καθαρίζεται τακτικά από προσωπικό, να κλαδεύεται το πράσινο, να έχει καθαρές τουαλέτες – όχι υπόγειες, μυστηριώδεις και τρομακτικές.
Να δουλεύουν σε αυτό άνθρωποι της περιοχής, ώστε στο μυαλό τους η ευημερία του πάρκου να συνδέεται άμεσα με την προσωπική τους ευημερία.
Μόνο τότε θα επισκέπτονται το πάρκο άνθρωποι από όλη την υπόλοιπη πόλη. Θα έρχονται με τα πόδια, με το αστικό, με το ποδήλατο, με το ΙΧ τους, με όλα τα μέσα αν είναι εύκολη ο πρόσβαση σε αυτό και αν είναι αρκετά ευχάριστο (και φθηνό) για να αξίζει τον κόπο.
Όλα αυτά ακούγονται αυτονόητα, γιατί δεν είναι δύσκολο να γίνουν. Όμως δεν εφαρμόζονται πουθενά στα Χανιά.
Η αντίληψη της διαχείρισης
Το κόστος δεν είναι μόνο για την κατασκευή αλλά και για τη χρήση. Κοστίζουν όλα, ο φωτισμός, το προσωπικό της φύλαξης και της καθαριότητας, η κατασκευή υπόγειου παρκινγκ…
Μια συχνή αλλά και πονηρή απάντηση είναι η… ανάθεση (εργοληψία) αναψυκτηρίου από ιδιώτη. Αυτό όμως ενώ αντιμετωπίζει μέρος μόνο των προβλημάτων, αφήνει πολλά κόστη στην ευθύνη του Δήμου και ταυτόχρονα αποκλείει έσοδα από μια Δημοτική διαχείριση. Βοηθάει κάποιον να πλουτίσει, κάποιους να κερδίσουν μερικά χαμηλά μεροκάματα και κανέναν να αισθανθεί το πάρκο δικό του, να το αγαπήσει και να το προστατέψει. Το πάρκο όμως μπορεί να λειτουργεί εξ ολοκλήρου ως Δημοτικό.
Οι υποδομές όπως το αναψυκτήριο αλλά και ο χώρος στάθμευσης πρέπει να αντιμετωπιστούν ως επένδυση, όχι ως έξοδα. Μια επένδυση του Δήμου Χανίων για τον εαυτό του και τους δημότες του.
«Που θα βρεθούν τα λεφτά;»
Μπορούμε να ξοδέψουμε λίγα χρήματα για να φτιάξουμε κάτι καλούτσικο που θα κρατήσει για λίγο. Μετά θα λέμε γιατί δεν είναι πια ωραίο και πόσα λεφτά πήγαν άδικα, τι θα μπορούσε να είναι και δεν είναι, ποιος φταίει, ποιος τα «άρπαξε» κτλ.
Μπορούμε όμως να φτιάξουμε ένα πάρκο που θα δημιουργεί έσοδα και θα δίνει θέσεις εργασίας στους κατοίκους της γειτονιάς. Και τότε αυτοί θα έχουν ένα λόγο περισσότερο να το προσέχουν ως δικό τους.
- Το υπόγειο παρκινγκ κοστίζει περισσότερο από μια αλάνα, αλλά εξοικονομεί χώρο, περιορίζει την αυθαίρετη στάθμευση, δεν ασχημαίνει το τοπίο και δικαιολογεί μια χρέωση – αλλά αρκετά μικρή που δεν θα αποτρέπει τους επισκέπτες – ενώ μπορεί να αξιοποιηθεί και από τους κατοίκους και επισκέπτες της περιοχής με μακροχρόνιες μισθώσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι θα μείνει για πολλές δεκαετίες, ενώ δίνει και θέσεις εργασίας.
- Το αναψυκτήριο, αν παραμείνει δημοτικό, μπορεί να καλύψει τα έξοδα του προσωπικού και του εαυτού του και να χρηματοδοτήσει την καθαριότητα και τη φύλαξη. Οι εργαζόμενοι μπορούν να αμείβονται με ποσοστά ώστε να έχουν κίνητρο για να εργάζονται αποτελεσματικά και να μη συμπεριφέρονται ως βυσματικά διορισμένοι αγενείς υπάλληλοι. Μπορεί επίσης να δοθεί προτεραιότητα στην πρόσληψη κατοίκων της γειτονιάς – οι οποίοι θα το αισθάνονται δικό τους και όχι κάτι ξένο που δε θα τους πείραζε να βανδαλιστεί ή να καταπατηθεί.
- Ένας μικρός χώρος με κιόσκια όπου θα μπορούν να γίνονται υπαίθριες εκθέσεις – παραγωγών, καλλιτεχνών κτλ μπορεί κι αυτός να συνεισφέρει στα έσοδα. Όχι τσιμεντένια κτίρια και αίθουσες, αλλά ελαφριά μεταλλικά υπόστεγα και ξύλινα σπιτάκια.
- Ας δώσουμε ευκαιρία στην εθελοντική χρηματοδότηση. Σε πολλά μέρη υπάρχουν κουτιά εράνων, για φιλανθρωπίες, για φιλοζωικούς σκοπούς κτλ. Ας υπάρχουν και στο πάρκο για τη συντήρηση και την καθαριότητά του – και εκεί μπορεί να διαπιστώσουμε πόσα θα βάλει ο ντόπιος και πόσα ο ξένος επισκέπτης.
- Ακόμα και η – τόσο ξένη στην ελληνική νοοτροπία – χρέωση στις τουαλέτες δε θα πρέπει να αποκλειστεί. Αυτό που όλοι θα κράξουν ή θα κοροϊδέψουν και πολλοί θα προσπαθήσουν να αποφύγουν. Αν όμως τα αποχωρητήρια είναι ξενοδοχειακού επιπέδου και χρεώνονται 10 ή 20 λεπτά ( σε καμία περίπτωση 50) – έστω και εθελοντικά για αρχή – δειλά δειλά θα αρχίσει να τα προτιμά ο κόσμος, αν φυσικά η φύλαξη είναι παρούσα και την ημέρα και ελέγχει και πίσω από τους θάμνους.
- Η πρόσβαση για τα κατοικίδια καλό θα ήταν να είναι ελεγχόμενη – πχ σε συγκεκριμένο τμήμα ειδικά αφιερωμένο σε αυτά όπως ένα πάρκο σκύλων. Έτσι θα είναι ικανοποιημένοι όλοι, άνθρωποι και ζώα. Άλλωστε είναι κρίμα να απαγορεύσουμε την είσοδο σε αυτά και τους ιδιοκτήτες τους επειδή κάποιοι δε μαζεύουν τις ακαθαρσίες και πολλοί δε σέβονται τους συνανθρώπους τους αφήνοντας τα σκυλιά τους λυτά. Θα μπορούσε να στεγαστεί δημοτικό κτηνιατρείο ή/και σχολή σκύλων.
Μεταξύ επιτυχίας και εγκατάλειψης:
Με περισσότερη σπουδή μπορεί κανείς να σκεφτεί όχι μόνο πιθανές χρήσεις, αλλά και τρόπους διαχρονικής λειτουργίας και συντήρησης του πάρκου που είναι και το δυσκολότερο. Να προγραμματίσει τη σύνδεσή του με την καθημερινότητα της πόλης σε μια κλίμακα μεγαλύτερη από αυτή που εξυπηρετεί ως τώρα ο Κήπος, και περισσότερο οργανωμένη από αυτή των Αγίων Αποστόλων.
Τα Χανιά μπορούν να είναι περισσότερα από μια Παλιά Πόλη και μια παραλιακή ζώνη. Προς το παρόν βλέπουμε μια ωραία βιτρίνα στο λιμάνι και λίγο παραπίσω τριτοκοσμική παρακμή. Ποιος επισκέπτης – αλλά και ντόπιος – κυκλοφορεί ευχάριστα στις άλλες γειτονιές της πόλης; Οι λόγοι είναι προφανείς.
Το Πάρκο Μαρκόπουλου μπορεί να γίνει πολύ καλύτερο από τον Κήπο, αλλά και πολύ πιο υποβαθμισμένο από την πλατεία 1866 – Για να μην αναφερθούν η πλατεία Κατεχάκη ή η Χορτατζών.
Ας σκεφτούμε προσεκτικά τι θέλουμε, και ας δουλέψουμε με τόλμη για να το αποκτήσουμε. Ένα μέτριο πάρκο θα είναι αποτυχία.