Είναι τεράστιο, κρύβεται, αυξάνεται… και είναι συγκλονιστικό.
Είναι οι λέξεις που χρησιμοποιεί ο μελετητής της BIS για να περιγράψει το «θηρίο» που κυκλοφορεί ελεύθερο στην ζούγκλα του χρέους: πρόκειται για το αόρατο στους τραπεζικούς ισολογισμούς χρέος σε δολάρια που ξεπερνά τα 80 τρισ. δολ. ( «Χρέος δολαρίου σε ανταλλαγές συναλλάγματος και προθεσμιακές συμβάσεις: είναι τεράστιο, λείπει και αυξάνεται» του Πάτρικ ΜακΓκουάιρ).
Το «θηρίο» αυτό γίνεται ανεξέλεγκτα επικίνδυνο όταν για οποιοδήποτε λόγο επιχειρείται η συρρίκνωση της διαθέσιμης ρευστότητας σε δολάρια, παρατηρεί στο τέλος της μελέτης ο κ. Πάτρικ ΜακΓκουάιρ.
Δηλαδή σε μια κατάσταση όπως αυτή που ήδη βρισκόμαστε λόγω της νομισματικής σύσφιξης από την Fed… Αυτή είναι μία επισήμανση που δεν αναφέρεται από τον οικονομολόγο της BIS για προφανείς λόγους.
Εξηγεί όμως πως προσδιορίζεται η συγκεκριμένη απειλή:
«Οι συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος, οι προθεσμιακές συμβάσεις και οι πράξεις ανταλλαγής νομισμάτων δημιουργούν προθεσμιακές υποχρεώσεις πληρωμής σε δολάρια που δεν εμφανίζονται στους ισολογισμούς και λείπουν από τα τυπικά στατιστικά στοιχεία χρέους. Οι “μη τράπεζες” (δηλαδή συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες, αμοιβαία κεφάλαια, χρηματοπιστωτικές εταιρείες που δεν λειτουργούν ως τράπεζες, κ.λπ.), εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών οφείλουν έως και 25 τρισεκατομμύρια δολάρια σε τέτοιο χρέος που λείπει, από 17 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2016.
Οι τράπεζες εκτός ΗΠΑ οφείλουν πάνω από 35 τρισεκατομμύρια δολάρια. Μεγάλο μέρος αυτού του χρέους είναι πολύ βραχυπρόθεσμο και οι επακόλουθες ανάγκες ανατροπής συμβάλλουν στη συμπίεση της χρηματοδότησης σε δολάρια..».
Με άλλα λόγια πρόκειται για ένα όγκο χρέους σε δολάριο ενσωματωμένο στην αγορά συναλλάγματος (FX), αλλά αόρατο…
Όπως εξηγεί σε ένα παράδειγμα που παραθέτει η μελέτη, «Σε μια ανταλλαγή συναλλάγματος, για παράδειγμα, ένα ολλανδικό συνταξιοδοτικό ταμείο ή ένας ιαπωνικός ασφαλιστής δανείζεται δολάρια και δανείζει ευρώ ή γιεν στο «σκέλος spot», και αργότερα αποπληρώνει τα δολάρια και λαμβάνει ευρώ ή γιεν στο προθεσμιακό σκέλος…».
Έτσι, μια ανταλλαγή συναλλάγματος, μαζί με μία παραλλαγή της, μια ανταλλαγή νομισμάτων, μοιάζει με μια συμφωνία επαναγοράς, ή repo, με ένα νόμισμα και όχι έναν τίτλο ως «εγγύηση».
Σε αντίθεση με τις συμφωνίες επαναγοράς, οι υποχρεώσεις πληρωμής από αυτά τα μέσα καταγράφονται εκτός ισολογισμού, σε τυφλό σημείο.
Τα 80 τρισεκατομμύρια δολάρια και πλέον σε εκκρεμείς υποχρεώσεις για την πληρωμή δολαρίων ΗΠΑ σε συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος/προθεσμιακές συμβάσεις και πράξεις ανταλλαγής νομισμάτων, ως επί το πλείστον πολύ βραχυπρόθεσμα «υπερβαίνουν τα αποθέματα των ομολόγων του Δημοσίου σε δολάρια, των συμφωνιών επαναγοράς και των εμπορικών χρεογράφων μαζί…».
Όπως επισημαίνει η μελέτη «οι υποχρεώσεις πληρωμής που προκύπτουν από τις συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος/προθεσμιακές συμβάσεις και τις πράξεις ανταλλαγής νομισμάτων είναι συγκλονιστικές…».
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα νομίσματα, τα ανεξόφλητα υπόλοιπα στο τέλος Ιουνίου 2022 έφτασαν τα 97 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Ο συγγραφέας της μελέτης δίνει μία τάξη μεγέθους αυτού του ποσού συγκρίνοντάς το με το παγκόσμιο ΑΕΠ ή το παγκόσμιο εμπόριο και βρίσκει ότι «αυτό αντιστοιχούσε στο παγκόσμιο ΑΕΠ το 2021 (96 τρισεκατομμύρια δολάρια) και ήταν τρεις φορές το παγκόσμιο εμπόριο (29 τρισεκατομμύρια δολάρια)…».
Και ξεπέρασε τόσο τις παγκόσμιες εξωτερικές επενδύσεις χαρτοφυλακίου (81 τρισεκατομμύρια δολάρια) όσο και τις διεθνείς τραπεζικές απαιτήσεις (40 τρισεκατομμύρια δολάρια) στο τέλος του 2021.
Η κυριαρχία του δολαρίου σ’ αυτό το συναλλαγματικό χρέος είναι εντυπωσιακή σε αυτό το τμήμα της αγοράς συναλλάγματος και είναι η μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη πτυχή της χρήσης δολαρίου. Και ο λόγος είναι ότι π.χ. ένας επενδυτής ή μια τράπεζα που θέλει να κάνει μια ανταλλαγή συναλλάγματος από, ας πούμε, ελβετικά φράγκα σε πολωνικό ζλότι, είναι υποχρεωμένος να… περάσει μέσα από το δολάριο, ανταλλάσσοντας φράγκα με δολάρια και στη συνέχεια δολάρια με ζλότι.
Πόσο μεγάλο είναι το χρέος δολαρίου που λείπει από τις συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος/προθεσμιακές συμβάσεις και τις πράξεις ανταλλαγής νομισμάτων; Σύμφωνα με την BIS στα τέλη Ιουνίου 2022, οι τράπεζες αντιπροσώπων είχαν 52 τρισεκατομμύρια δολάρια σε εκκρεμείς θέσεις δολαρίων με πελάτες. Τα μη τραπεζικά ιδρύματα είχαν υποχρεώσεις σε δολάρια για το ήμισυ αυτού του ποσού, 26 τρισεκατομμύρια δολάρια… Τα στοιχεία της BIS δείχνουν ότι αυτό το χρέος των 26 τρισεκατομμυρίων δολαρίων πιθανότατα οφείλεται από οντότητες εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, για τις οποίες το δολάριο είναι ξένο νόμισμα. Δανείζονται δολάρια σε μεγάλο βαθμό για να αντισταθμίσουν τις απαιτήσεις τους σε δολάρια και τις επενδύσεις τους σε έναν κόσμο στον οποίο το δολάριο είναι το κυρίαρχο διεθνές νόμισμα
Και καταλήγει η BIS υπογραμμίζοντας την σημασία αυτών των μεγεθών : «Το χρέος εκτός ισολογισμού σε δολάρια μπορεί να παραμείνει εκτός οπτικού πεδίου και εκτός προσοχής, αλλά μόνο μέχρι την επόμενη φορά που θα συμπιεστεί η ρευστότητα χρηματοδότησης σε δολάρια…».
Άλλα ακριβώς σήμερα και ειδικά από το 2023, οι χρηματαγορές μπαίνουν σε μία τέτοια κατάσταση σαν συνέπεια της απόφασης της Fed, αφενός για αύξηση του κόστους δανεισμού σε δολάριο και αφ’ εταίρου λόγω του QT, ήτοι της απόσυρσης δολαριακής ρευστότητας στο πλαίσιο της αντιπληθωριστικής νομισματικής σύσφιξης.
Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι αμερικανικές τράπεζες πέραν των άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων έχουν στην διάθεσή τους και την δυνατότητα χρήσης του «εκπτωτικού παράθυρου» ήτοι του κανονισμού που τους επιτρέπει σε στιγμές δυσκολίας να δανειστούν με εγγύηση χαρτοφυλάκια δανείων από την Fed. Οι ξένες τράπεζες και οι εκτός ΗΠΑ μη τραπεζικές χρηματοπιστωτικές οντότητες δεν έχουν αυτό το δικαίωμα…
Η «συνέχεια» είναι μια ανοιχτή πρόκληση καθώς «η κρυφή μόχλευση που έχει μεσολαβήσει και η αναντιστοιχία ληκτότητας στα χαρτοφυλάκια των συνταξιοδοτικών ταμείων και των ασφαλιστικών εταιρειών» θα μπορούσε να αποτελέσει θρυαλλίδα για μια γενικευμένη εκρηκτική κατάσταση. Ένα μικρό δείγμα μιας τέτοιας κατάστασης είχαμε στην πρόσφατη κρίση στην Μ. Βρετανία…