Το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επεδίωκε ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε o μεγαλύτερος ανασχηματισμός των κυβερνητικών ρόλων από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της.
Καθώς οι δυνάμεις της Μόσχας προχωρούν στα ανατολικά της Ουκρανίας και το Κίεβο πιέζει δυτικούς συμμάχους να χρησιμοποιήσουν τους πυραύλους τους στο ρωσικό έδαφος, κορυφαία στελέχη της αντιπολίτευσης κατηγόρησαν τον Ζελένσκι ότι στελεχώνει όλο και περισσότερο κυβερνητικές θέσεις με μια ομάδα στενών συμμάχων και φίλων του σε μια προσπάθεια να εδραιώσει την εξουσία γύρω από το γραφείο του.
Το κόμμα του κέρδισε την πλειοψηφία το 2019, επομένως ο Ζελένσκι έχει το δικαίωμα να κάνει όποιες αλλαγές επιθυμεί στην κυβέρνηση. Ο στρατιωτικός νόμος, ο οποίος παραμένει σε ισχύ ενώ η Ουκρανία μάχεται κατά της εισβολής της Ρωσίας, παρέχει στον πρόεδρο περισσότερες εξουσίες και απαγορεύει τις εκλογές. Ωστόσο, ορισμένοι αντίπαλοι λένε ότι ο πρόεδρος έχει κάνει κατάχρηση, σύμφωνα με το POLITICO.
«Όλες οι ενέργειες των σημερινών αρχών μιλούν για συστηματικό συγκεντρωτισμό της εξουσίας από τον Πρόεδρο και το γραφείο του», δήλωσε στο POLITICO η Ivanna Klympush-Tsintsadze, βουλευτής από το αντιπολιτευόμενο κόμμα της Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης. «Αυτό το τσουνάμι παραιτήσεων από κυβερνητικούς αξιωματούχους δηλώνει μια σοβαρή κρίση διακυβέρνησης της χώρας».
Μεταξύ αυτών που κατευθύνονται προς την έξοδο είναι ο δημοφιλής υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα, ο οποίος υπέβαλε την παραίτησή του, για αδιευκρίνιστους ακόμη λόγους, την Τετάρτη.
Ένας πρώην κορυφαίος Ουκρανός αξιωματούχος, ο οποίος, όπως και άλλοι σε αυτήν την ιστορία, μίλησε υπό το καθεστώς ανωνυμίας, είπε ότι ο Κουλέμπα πιθανότατα καθαιρέθηκε λόγω μιας σύγκρουσης με τον ισχυρό επικεφαλής του γραφείου του Ζελένσκι, Άντριι Γιέρμακ. «Όλοι ήξεραν ότι είχαν σύγκρουση. Κάποτε είδα ακόμη και ένα επεισόδιο», είπε ο αξιωματούχος.
«Λόγω της θέσης του, ο Κουλέμπα είχε καθιερωμένες άμεσες επαφές με τον Μπλίνκεν, με τη Μπέρμποκ και πολλούς άλλους. Ακόμα κι αν ήταν 300% πιστός, το γραφείο του προέδρου δεν θα μπορούσε να αφήσει ένα τέτοιο κανάλι επικοινωνίας στα χέρια ενός ατόμου για το οποίο δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι είναι δικός τους, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Αν και ο Ζελένσκι βασίζεται στους κορυφαίους αξιωματούχους του για καθοδήγηση, η επικοινωνία του Κιέβου με την Ουάσιγκτον διεξάγεται κυρίως από το δικό του γραφείο — συγκεκριμένα από τον Γερμάκ. Ο υπουργός Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ έχει επίσης στενές επαφές με την κυβέρνηση Μπάιντεν και μιλά συχνά με τον υπουργό Άμυνας Λόιντ Όστιν.
Αυτοί οι δύο άνδρες παραμένουν στη θέση τους. Και οι δύο επισκέφθηκαν την Ουάσινγκτον την περασμένη εβδομάδα, συναντώντας ανώτατους αξιωματούχους της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Αξιωματούχοι και σύμβουλοι του Ζελένσκι είπαν στο POLITICO ότι ο Κουλέμπα, αν και ήταν γνωστός σε πολλούς σε όλο τον κόσμο και εμφανιζόταν συχνά στην τηλεόραση, έκανε λίγα τον περασμένο χρόνο για να προωθήσει τη σχέση του Κιέβου με την Ουάσιγκτον ή τις φιλοδοξίες του στο πεδίο της μάχης. Αντίθετα, προωθεί το νέο του βιβλίο, είπαν.
«Κάθε μέρα γίνεται ανασχηματισμός»
Ορισμένοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι της Ουκρανίας που πρόσκεινται στον Ζελένσκι και αναλυτές απέρριψαν την κριτική και προέτρεψαν την αντιπολίτευση να μην δραματοποιεί από καιρό προγραμματισμένες κινήσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της εξουθενωμένης κυβέρνησης εν καιρώ πολέμου.
«Σήμερα χρειαζόμαστε νέα ενέργεια και αυτά τα νέα βήματα συνδέονται με την ενίσχυση του κράτους μας προς διαφορετικές κατευθύνσεις», δήλωσε ο Ζελένσκι κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο Κίεβο την Τετάρτη.
Ο στόχος του ανασχηματισμού είναι να ανανεώσει την κυβέρνηση και – εκτός από τον επαναδιορισμό ορισμένων απολυμένων υπουργών σε άλλες θέσεις – να καλύψει ορισμένες κενές θέσεις, όπως θέσεις υποδομών, πολιτισμού, γεωργίας και βετεράνων, σύμφωνα με Ουκρανό αξιωματούχο κοντά στον Ζελένσκι.
«Το στυλ διακυβέρνησης του Ζελένσκι είναι να ανασχηματίζει την κυβέρνηση από καιρό σε καιρό, για να την κάνει πιο ενεργητική και αποτελεσματική», δήλωσε στο POLITICO ο Βολοντιμίρ Φεσένκο, πολιτικός αναλυτής του ουκρανικού Κέντρου Πολιτικών Ερευνών Penta. «Απλώς δείτε τι συνέβη με τον νεαρό μεταρρυθμιστή Καμίσιν, ο οποίος ανέλαβε το υπουργείο στρατηγικών βιομηχανιών από έναν αναποτελεσματικό πρώην υπουργό και σε μόλις ένα χρόνο κατάφερε να τριπλασιάσει την εγχώρια παραγωγή όπλων.
«Τώρα είναι ο αγαπημένος του Ζελένσκι, οπότε τον πήρε κοντά του», είπε ο Φεσένκο.
Το φθινόπωρο θα είναι εξαιρετικά σημαντικό για την Ουκρανία. Οι κρατικοί θεσμοί της – συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης και του προεδρικού γραφείου – πρέπει να ενισχυθούν, είπε ο Ζελένσκι σε δήλωση την Τρίτη.
Αργά την Τετάρτη, ο Ντέιβιντ Αραχαμία, επικεφαλής της ΚΟ του κεντρώου κόμματος Υπηρέτης του Λαού του Ζελένσκι, ανακοίνωσε ότι οι βουλευτές, συμπεριλαμβανομένου του Ζελένσκι, είχαν συνάντηση κατά την οποία αποφάσισαν τους βασικούς νέους υποψηφίους.
Ο Αντρίι Σίμπιχα, νυν υφυπουργός Εξωτερικών και πρώην αναπληρωτής επικεφαλής του γραφείου του προέδρου, θα αντικαταστήσει τον Κουλέμπα.
«Η Ουκρανία είναι πλούσια με ταλέντα. Πιστεύω ότι πρέπει να ακούσουμε τη θέση του προέδρου και με ποιον είναι πιο άνετο για αυτόν να συνεργαστεί», δήλωσε στο POLITICO ο Ολεξάντρ Μερέζκο, βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος και επικεφαλής της επιτροπής εξωτερικών σχέσεων στο κοινοβούλιο.
«Δεν είναι αλήθεια ότι μόνο τα άτομα που βρίσκονται κοντά στο γραφείο του Προέδρου λαμβάνουν κορυφαίες κυβερνητικές θέσεις», είπε ο Μερέζκο, αναφέροντας το παράδειγμα του υπουργού Άμυνας Ουμέροφ, ο οποίος προέρχεται από το φιλελεύθερο, φιλοευρωπαϊκό κόμμα Holos.
«Φυσικά, έχουμε περιορισμούς ελευθεριών και δημοκρατίας κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως η έλλειψη εκλογών, που απαγορεύονται από τον στρατιωτικό νόμο», δήλωσε ο πολιτικός ερευνητής Φεσένκο.
«Αλλά την ίδια στιγμή το σύστημα που έχει μέχρι στιγμής ο Ζελένσκι μας επέτρεψε να σταθούμε ενάντια στη βάναυση εισβολή και να εδραιώσουμε την ξένη υποστήριξη», συνέχισε. «Δυστυχώς, είναι αδύνατο να παραμείνουμε εντελώς δημοκρατικοί κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου πολέμου».
Δημοκρατική επανεκκίνηση
Αυτό το σκεπτικό δεν λειτουργεί απολύτως για τους εγχώριους αντιπάλους του Ζελένσκι, οι οποίοι πιστεύουν ότι ο πρόεδρος έχει υπερβεί τα όρια με τον τελευταίο ελιγμό του και θέλουν μια πιο αντιπροσωπευτική κυβέρνηση καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας συνεχίζεται.
«Θα χρειαζόμασταν την κυβέρνηση σωτηρίας σε αυτό το σημείο, ούτε καν την ενότητα», είπε η Klympush-Tsintsadze. «Αλλά θα συμφωνήσουμε να συνεργαστούμε μόνο εάν η κυβέρνηση της Ουκρανίας επιστρέψει στο κράτος δικαίου, καθώς ακόμη και ο πόλεμος δεν αποτελεί δικαιολογία».
Η Ουκρανία έχει ιστορικό διαφθοράς και οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει σε διάφορες χρονικές στιγμές ότι το Κίεβο θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να ελέγξει τους αξιωματούχους του και να πατάξει τις πολιτικές και οικονομικές ατασθαλίες.
Η ομάδα του Μπάιντεν είχε στο παρελθόν πιέσει το Κίεβο να ενσωματώσει περισσότερες φωνές από την κοινωνία των πολιτών στην κυβέρνησή του.
Ο Γιάροσλαβ Ζελέζιακ, βουλευτής του Κόμματος Holos, επέκρινε την έλλειψη νέων προσώπων σε μια ανάρτησή του στο Facebook.
«Ο Ζελένσκι λέει ότι χρειάζεται νέα ενέργεια, αλλά έχετε παρατηρήσει ότι σε αυτή τη “μεγάλη αλλαγή” δεν υπάρχει ακόμα κανένας νέος στον ορίζοντα;» ρώτησε ο βουλευτής. «Όλες οι αλλαγές είναι απλώς μια εναλλαγή μεταξύ των ανθρώπων που είναι ήδη στην κυβέρνηση».
Προς το παρόν, οι δυτικοί σύμμαχοι δεν έχουν εκφράσει δημόσια κριτική στον Ζελένσκι και την κυβέρνηση του Κιέβου, παρά την ανησυχία για την εντύπωση ότι ο πρόεδρος γεμίζει την κυβέρνησή του με φίλους του.
Στις Η.Π.Α., οι αξιωματούχοι ήταν αμήχανοι σχετικά με τον σαρωτικό ανασχηματισμό.
«Μπορεί να υπάρχουν λόγοι ανησυχίας», είπε ένας ανώτερος αξιωματούχος, αρνούμενος να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες.
Ωστόσο, ο πόλεμος, λένε οι παρατηρητές στο Κίεβο, είναι ένας περισσότερο από νόμιμος λόγος για κινήσεις που θα μπορούσαν να έχουν διαφορετικό νόημα σε καιρό ειρήνης.
«Ακόμη και με όλες τις επικρίσεις με τον αρχηγό του προσωπικού του Ζελένσκι, Γέρμακ να γίνεται πολύ ισχυρός, βλέπουμε ότι οι εταίροι εξακολουθούν να μας βοηθούν. Γιατί καταλαβαίνουν την κατάστασή μας. Καταλαβαίνουν ότι η Ουκρανία θα επανεκκινήσει τη δημοκρατία μόλις τελειώσει ο πόλεμος και γίνουν εκλογές», είπε ο αναλυτής Φεσένκο.