Του Παναγιώτη Δ. Υφαντή
Στο επίκεντρο διαμάχης η επιστροφή χρημάτων από κρατήσεις εισιτηρίων που έμειναν στον αέρα λόγω κορωνοϊού. Τι δίνουν οι αεροπορικές, τι ζητούν επιβάτες και γραφεία. Με έμφραγμα ρευστότητας απειλούνται τα τουριστικά γραφεία τον Απρίλιο.
Το πρωτοφανές σκηνικό που διαμορφώνεται στον παγκόσμιο τουρισμό φέρνει στην επιφάνεια το παιχνίδι ισχύος που εξελίσσεται μεταξύ βασικών «παικτών» αλλά και τους συσχετισμούς δύναμης που καθορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού στην εποχή του Covid-19.
Το power game που βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ βασικών «παικτών» που εμπλέκονται στην ταξιδιωτική αλυσίδα δραστηριοτήτων φέρνουν στην επιφάνεια τα… ορφανά αεροπορικά εισιτήρια. Πρόκειται για έναν τεράστιο όγκο εισιτηρίων τα οποία βρέθηκαν στον αέρα μετά την αναγγελία της πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την επιβολή περιορισμών στις μετακινήσεις που επιβλήθηκαν σε πολλές χώρες αλλά και τη μερική ή ολική αναστολή λειτουργίας πολλών αεροπορικών εταιρειών.
Εκατοντάδες χιλιάδες ταξιδιώτες σε όλο τον κόσμο και χιλιάδες στην Ελλάδα βρέθηκαν σε ένα καθεστώς ιδιότυπης ομηρίας. Υπό κανονικές συνθήκες κι εφόσον οι πτήσεις τους ματαιώθηκαν όχι με δική τους υπαιτιότητα, θα έπρεπε να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν άλλη ημερομηνία για το ταξίδι τους ή και να πάρουν πίσω το σύνολο των χρημάτων τους. Σε σκηνικό κορωνοϊού, ωστόσο, οι αεροπορικές εταιρείες δεν επιστρέφουν χρήματα και προτείνουν στους επιβάτες να επιλέξουν μια άλλη ημερομηνία ταξιδιού. Εντός έξι μηνών από την ημερομηνία του αρχικού εισιτηρίου ή και μέχρι το τέλος της χρονιάς. Λες και γνωρίζει αυτή τη στιγμή κάποιος πως θα διαμορφωθούν τα δεδομένα ώστε να αποφασίσει αν θα διακινδυνεύσει ένα ταξίδι ή όχι και σε ποιο χρόνο.
Ταξιδιώτες και ταξιδιωτικά γραφεία κινδυνεύουν να πνιγούν (για διαφορετικούς λόγους ο καθένας) σε έναν ωκεανό διαφορετικών όρων που επιβάλλει κάθε μια από τις αεροπορικές εταιρείες σχετικά με τους όρους αλλαγών στα «ορφανά» εισιτήρια. Με την Διεθνή Ένωση Αερομεταφορών (IATA) να νίπτει τας χείρας της παραπέμποντας στις ρυθμίσεις που ορίζει ξεχωριστά, καθεμιά από τις αεροπορικές εταιρείες.
Μεταξύ αεροπορικών εταιρειών και επιβατών έχουν βρεθεί τα ταξιδιωτικά γραφεία. Κι αυτό καθώς οι μεν ταξιδιώτες τους ζητούν πίσω τα χρήματα για τα ταξίδια που δεν θα πραγματοποιήσουν οι δε αεροπορικές εταιρείες τους έκοψαν από τα συστήματα κρατήσεων τη δυνατότητα να ακυρώνουν εισιτήρια και να παίρνουν αυτομάτως πίσω τα χρήματα.
Ο Απρίλιος ενδέχεται να αποδειχθεί καθοριστικός για το μέλλον πολλών ταξιδιωτικών γραφείων καθώς θα δοκιμαστούν σε ακραίο βαθμό οι αντοχές ρευστότητάς τους.
Κατά πάγια πρακτική, τα ταξιδιωτικά γραφεία εξοφλούν τις αεροπορικές εταιρείες με υστέρηση δύο εβδομάδων για τα εισιτήρια που εξέδωσαν. Για παράδειγμα, την ερχόμενη Πέμπτη 2 Απριλίου πρόκειται να καταβάλλουν στο BSP (σ.σ ο φορέα της ΙΑΤΑ ο οποίος λειτουργεί ως κοινό ταμείο των αεροπορικών εταιρειών) τα ποσά που αντιστοιχούν στα εισιτήρια που εκδόθηκαν στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου.
Πρόκειται για το «σημείο μηδέν» της ελληνικής ταξιδιωτικής αγοράς εν μέσω πανδημίας. Από τις 24-25 Φεβρουαρίου ο κορωνοϊός είχε μεταπηδήσει στην Ιταλία, την τελευταία εβδομάδα της Αποκριάς. Οι ακυρώσεις εκδρομών (μαθητικών και άλλων) άρχισαν να παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας ενώ πάγωσαν οι νέες κρατήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν ο τζίρος τους να συρρικνωθεί με ρυθμό γεωμετρικής προόδου.
Σε αρκετές περιπτώσεις (σ.σ στην ίδια λογική με τις μεταχρονολογημένες επιταγές) ταξιδιωτικά γραφεία αξιοποιούν ως κεφάλαιο κίνησης 15 ημερών τα χρήματα που εισπράττουν από πελάτες τους για να τους εκδώσουν αεροπορικά εισιτήρια. Τα οποία τα ταξιδιωτικά γραφεία εξοφλούν στις αεροπορικές εταιρείες μετά από δύο εβδομάδες.
Αυτή η ροή του χρήματος μπορεί να διατηρείται υπό την προϋπόθεση πως το εκάστοτε ταξιδιωτικό γραφείο θα εξακολουθεί να παράγει τζίρο στο μέλλον. Όμως, η εξάπλωση του κορωνοϊού έκλεισε τη στρόφιγγα νέων εσόδων αφού πάγωσαν οι κρατήσεις αεροπορικών εισιτηρίων, εκδρομών και επαγγελματικών ταξιδιών.
Με ανύπαρκτο τζίρο, τους πελάτες τους να ζητούν την επιστροφή χρημάτων από ταξίδια που ακυρώθηκαν και τις αεροπορικές εταιρείες να καθυστερούν, όπως υποστηρίζουν στελέχη ταξιδιωτικών γραφείων, τις επιστροφές χρημάτων, πολλές επιχειρήσεις του κλάδου απειλούνται άμεσα με έμφραγμα ρευστότητας και λουκέτο.
Οι αεροπορικές εταιρείες από την πλευρά τους επικεντρώνουν τη βασική τους γραμμή άμυνα στην προσπάθεια να αποφύγουν πάση θυσία την άμεση επιστροφή χρημάτων. Στην παρούσα φάση τουλάχιστον. Κι αυτό καθώς θα αποτελούσε γι’ αυτές μια επιπλέον πηγή αιμορραγίας. Λειτουργούν, δηλαδή, με σκεπτικό των τραπεζών οι οποίες δεν θα ήταν δυνατόν να ικανοποιήσουν αιτήματα ταυτόχρονων αναλήψεων από μεγάλο αριθμό καταθετών και για μεγάλα ποσά.
Η κατάσταση στο χώρο των ταξιδιωτικών γραφείων χαρακτηρίζεται οριακή από κορυφαίους παράγοντες του χώρου. Τόσο οριακή, μάλιστα, ώστε οι ενώσεις του χώρου να απευθυνθούν στην ΙΑΤΑ ζητώντας να μετατεθεί για 16 Απριλίου η προγραμματισμένη πληρωμή εισιτηρίων της επόμενης Πέμπτης (2 Απριλίου).
Στην επιστολή η οποία στάλθηκε στην ΙΑΤΑ στις 26 Μαρτίου, οι ενώσεις των ταξιδιωτικών γραφείων υποστηρίζουν μεταξύ άλλων πως:
– οι αεροπορικές εταιρείες μονομερώς δεν ακολουθούν τη συνήθη διαδικασία για τα refund των εισιτηρίων
– τα ποσά που παρακρατούνται δεν είναι ασφαλή σε περίπτωση πτώχευσης αεροπορικής εταιρείας, κάτι που δεν αποκλείεται να συμβεί δεδομένων των συνθηκών,
– εξαιτίας της παραβίασης των κανονισμών εκ μέρους των αεροπορικών εταιρειών, η ρευστότητα των τουριστικών γραφείων επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο
– η είσπραξη οφειλόμενων ποσών από εταιρικούς πελάτες διαρκώς δυσχεραίνεται καθώς έχουν και αυτοί πληγεί από την κρίση.
Η απάντηση της ΙΑΤΑ έφθασε στα γραφεία ταξιδίων τρεις μέρες αργότερα. Σ’ αυτήν αναγνωρίζεται η δύσκολη κατάσταση που καλούνται να διαχειριστούν τα γραφεία ταξιδίων. Σημειώνεται, παράλληλα, πως οι αεροπορικές εταιρείες, συγκεκριμένα το PSG (Passenger Agency Conference Steering Group) έχει ζητήσει από την ΙΑΤΑ «να αντιμετωπίζει τα τουριστικά γραφεία με ευελιξία έτσι ώστε να μειώσει το βάρος της έλλειψης ρευστότητας που πρέπει να διαχειριστούν».
Ξεκαθαρίζεται, ωστόσο, πως δεν έχει υπάρξει συμφωνία για παράταση των ημερομηνιών πληρωμής σε καμία χώρα. Υπονοώντας προφανώς πως η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση…
Το σημείο της απάντησης της ΙΑΤΑ που προκαλεί, ήδη, ποικίλες αντιδράσεις στους κόλπους των τουριστικών γραφείων αφορά την πρακτική εφαρμογή της «ευελιξίας» που υπόσχονται να παρέχουν οι αεροπορικές εταιρείες.
Κι αυτό καθώς ο επικεφαλής του BSP κάθε χώρας (Agency Administrator) θα επεξεργάζεται κάθε περίπτωση ξεχωριστά και όταν το κρίνει απαραίτητο θα δίνει παράταση πληρωμών σε τουριστικά γραφεία που αδυνατούν να καλύψουν είτε εξ’ ολοκλήρου είτε μερικώς τις υποχρεώσεις τους εμπρόθεσμα.
Διατύπωση στην οποία δεν διευκρινίζονται τα κριτήρια βάσει των οποίων θα εξασφαλίζει ένα ταξιδιωτικό γραφείο παράταση πληρωμής. Αφήνοντας περιθώρια για μη ισότιμη αντιμετώπιση των περιπτώσεων όπως εξηγούν έμπειροι παράγοντες του χώρου.