Ο όρος «κρίση του τετάρτου της ζωής» (“quarter-life crisis”) είναι μια εφεύρεση των millennials και αναφέρεται στην περίοδο άγχους, αβεβαιότητας και αυτοαμφισβήτησης που βιώνουν οι νέοι ενήλικες καθώς μεταβαίνουν στην ενηλικίωση.

Η Gen Z γνωρίζει αυτό το συναίσθημα πολύ καλά. Από τις χρόνιες μάχες με την επαγγελματική εξουθένωση μέχρι την ψύχραιμη, ακόμα και κυνική, στάση τους απέναντι στο πώς πρέπει να διαμορφώσουν την καριέρα τους, η γενιά που μπήκε στην αγορά εργασίας την εποχή του quiet quitting φαίνεται να ενσαρκώνει την κρίση του τετάρτου της ζωής. Αλλά τι θα γινόταν αν αυτή είναι η νέα κανονικότητα και η κρίση της μέσης ηλικίας οδεύει προς εξαφάνιση, όπως και άλλα γνωρίσματα του 20ού αιώνα — το dial-up ίντερνετ ή το φιλμ της Kodak; Τι θα γινόταν αν η Gen Z έχει μακροοικονομικά βάσιμους λόγους που την οδηγούν σε μια συλλογική κρίση του τετάρτου της ζωής;

Για πρώτη φορά συνδέεται άμεσα η απόγνωση των νέων με όσα συμβαίνουν στην αγορά εργασίας.

Ένα προκλητικό working paper του National Bureau of Economic Research δείχνει ακριβώς αυτό: οι νέοι σήμερα βιώνουν πολύ υψηλότερα επίπεδα «απόγνωσης» σε σχέση με τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους, ανατρέποντας το διαχρονικό μοτίβο της «καμπυλωτής» σχέσης ανάμεσα στην ψυχική δυσφορία και την ηλικία. Με λίγα λόγια: παλιότερα, η απόγνωση κορυφωνόταν στη μέση ηλικία και όχι στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενηλικίωση. Οι οικονομολόγοι David Blanchflower (Dartmouth College, University of Glasgow) και Alex Bryson (University College London) είναι ξεκάθαροι: αυτό που βλέπουμε δεν είναι τίποτε λιγότερο από την «εξαφάνιση» της παραδοσιακής κρίσης μέσης ηλικίας.

Επισφάλεια εργασίας, περιορισμένη αυτονομία, τεχνολογικές αλλαγές και επιτήρηση, στασιμότητα μισθών σε σχέση με το κόστος ζωής, αποδυνάμωση της συλλογικής διαπραγμάτευσης, ακρίβεια στη στέγη, στην υγεία και στο χρέος σπουδών

Αντίθετα, η κρίση του τετάρτου της ζωής είναι πολύ πραγματική και η Gen Z δυσκολεύεται σε ιστορικά επίπεδα. Η πτώση της ψυχικής υγείας, γράφουν, είναι «ιδιαιτέρως εμφανής σε νέους 12-25 ετών, και ειδικά στις νέες γυναίκες». Το στοιχείο που διαφοροποιεί την έρευνά τους είναι ότι για πρώτη φορά συνδέεται άμεσα η απόγνωση των νέων με όσα συμβαίνουν στην αγορά εργασίας.

Οι νέοι και τα εμπόδια

Μιλώντας στο Fortune, ο Blanchflower παραδέχτηκε ότι έχει «τρομάξει» με τα ευρήματα: «Ξαφνικά, οι νέοι εργαζόμενοι δείχνουν να βρίσκονται σε σοβαρό κίνδυνο». Ο ίδιος είπε ότι «δεν είχε ξανακούσει πραγματικά τον όρο» κρίση του τετάρτου της ζωής, αλλά θα τον είχε χρησιμοποιήσει αν τον γνώριζε. Και πρόσθεσε: «Τώρα, τόσο απόλυτα όσο και σχετικά, οι νέοι είναι χειρότερα … [παλιότερα] ίσχυε ότι η ευτυχία θα έπεφτε στη μέση ηλικία αλλά όλα αυτά άλλαξαν».

Σε ξεχωριστή συνέντευξη, ο Bryson συμφώνησε ότι τα ευρήματα στηρίζουν την ιδέα μιας κρίσης του τετάρτου της ζωής, καθώς οι νέοι αντιμετωπίζουν μεγάλα εμπόδια: «Νιώθουν σαν κάποιος να έχει αφαιρέσει σκαλιά από τη σκάλα της κοινωνικής ανόδου». Σημείωσε επίσης ότι οι εργαζόμενοι γενικά είναι πιο ψυχικά υγιείς από τους μη εργαζόμενους, αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον για τους νέους: «Η κατάσταση χειροτερεύει σε σχέση με τους μη εργαζόμενους μόνο στους νέους, και κυρίως κάτω των 25».

Η κατάσταση χειροτερεύει σε σχέση με τους μη εργαζόμενους μόνο στους νέους, και κυρίως κάτω των 25

Οι Blanchflower και Bryson επικαλούνται τις μελέτες της Jean Twenge για τη ραγδαία πτώση της εργασιακής ηθικής στους νέους, το έργο των Anne Case και Angus Deaton για τους «θανάτους από απόγνωση», αλλά και τις παρεμβάσεις του Jonathan Haidt για τον εθισμό στα smartphones και την κατάθλιψη των νέων. Ο Blanchflower ανέφερε επίσης τον Robert Putnam και το περίφημο «Bowling Alone», λέγοντας ότι η κοινωνική απομόνωση που διαπιστώθηκε το 2000 έχει ενταθεί: «Δεν βγαίνουν, δεν πάνε πισίνα, δεν βγαίνουν ραντεβού, δεν κάνουν σεξ. Το άλογο έχει φύγει από το μαντρί».

Η «καμπούρα» της καμπύλης ευτυχίας

Ιστορικά, η ψυχική δυσφορία στις ΗΠΑ ακολουθούσε μια καμπύλη σε σχήμα «καμπούρας»: ανέβαινε στην πρώιμη ενηλικίωση, κορυφωνόταν στη μέση ηλικία και έπεφτε αργότερα. Στην έρευνά τους (Rising Young Worker Despair in the United States), οι Blanchflower και Bryson δείχνουν ότι το μοτίβο αυτό έχει ανατραπεί από τη δεκαετία του ’90: «Τώρα η καμπύλη κατεβαίνει: η απόγνωση μειώνεται όσο μεγαλώνεις». Οι νεότεροι εργαζόμενοι αναφέρουν υψηλότερη ψυχική δυσφορία, ενώ η κρίση μέσης ηλικίας εμφανίζεται μόνο σε ανέργους ή μη ενεργούς.

Αν και τα αίτια δεν προσδιορίζονται απόλυτα, η μελέτη παραπέμπει σε κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες: επισφάλεια εργασίας, περιορισμένη αυτονομία, τεχνολογικές αλλαγές και επιτήρηση, στασιμότητα μισθών σε σχέση με το κόστος ζωής, αποδυνάμωση της συλλογικής διαπραγμάτευσης, ακρίβεια στη στέγη, στην υγεία και στο χρέος σπουδών. Οι νέοι, όπως λέει ο Blanchflower, καταλήγουν να λένε «αυτή η δουλειά είναι χάλια».

Τα στοιχεία είναι τόσο ανησυχητικά που ο ΟΗΕ κάλεσε τον Blanchflower να συνεργαστεί σε παγκόσμια μελέτη, ενώ προγραμματίζεται και συμπόσιο με τη συμμετοχή του Haidt και του Putnam. «Οι νέοι εργαζόμενοι του κόσμου βρίσκονται σε κρίση», λένε οι ερευνητές, «και η μετατόπιση της απόγνωσης από τη μέση ηλικία στη νεότητα συνιστά τόσο ζήτημα δημόσιας υγείας όσο και οικονομική έκτακτη ανάγκη».