Εν μέσω πανδημίας επίκειται η συζήτηση στη Βουλή ενός από τα πιο σημαντικά νομοσχέδια οικολογικού ενδιαφέροντος των τελευταίων ετών. Το περί ου ο λόγος νομοσχέδιο, που τιτλοφορείται «Εκσυγχρονισμός Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας», αλλάζει άρδην τους θεσμικούς πυλώνες της προστασίας του περιβάλλοντος στη χώρα, ρυθμίζοντας, μεταξύ άλλων, την περιβαλλοντική αδειοδότηση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το καθεστώς των προστατευόμενων περιοχών, τους δασικούς χάρτες, τη διαχείριση των απορριμμάτων και τους τύπους πλαστικής σακούλας.
Η επίσπευση της ψήφισης του νομοσχεδίου καταμεσής της απαγόρευσης κυκλοφορίας έχει συγκεντρώσει τα πυρά του συνόλου των Ελληνικών περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά και των οικολογικά ευαισθητοποιημένων κομματιών της κοινωνίας των πολιτών. Είχε προηγηθεί αρχές Μάρτη η δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου, που συγκέντρωσε τον αριθμό ρεκόρ των 1579 σχολίων. Είναι προφανής η πρεμούρα της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης να καταστήσει νόμο του κράτους το νέο περιβαλλοντοκτόνο σχέδιο νόμου ερήμην των κοινωνικών αντιδράσεων με τη λογική «τώρα που βρήκαμε παπά (κορωνοϊό), να θάψουμε πέντε – έξι».
Η (απο)Ρύθμιση της Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης
Αντί το κράτος να αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στους πολίτες και να στελεχώσει τις σχετικές υπηρεσίες, με το πρόσχημα της επίλυσης του πραγματικού προβλήματος των πολυετών καθυστερήσεων της αδειοδοτικής διαδικασίας, οι διατάξεις του ν/σ (i) θέτουν στενές προθεσμίες στις αδειοδοτούσες και γνωμοδοτούσες αρχές, (ii) σε άπρακτη παρέλευση των προθεσμιών αυτών προβλέπουν ότι έχουν δοθεί σύμφωνες γνώμες, και (iii) βάζουν ιδιώτες αξιολογητές των υπό αδειοδότηση έργων, που θα πληρώνονται από τους ίδιους τους ελεγχόμενους επιχειρηματίες. Έτσι, το νομοσχέδιο αχρηστεύει επί της ουσίας τον προστατευτικό μηχανισμό της περιβαλλοντικής αδειοδότησης κατά παράβαση του Συντάγματος και του Ενωσιακού Δικαίου, με τους κανόνες των οποίων έχει κατοχυρωθεί νομοθετικά η υποχρεωτική εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων, η πιο χαρακτηριστική έκφραση της κεφαλαιώδους αρχής της πρόληψης.
Η (μη) Ρύθμιση των Προστατευόμενων Περιοχών της Χώρας
Η αποδόμηση της προστασίας και διαχείρισης της βιοποικιλότητας παγιώνεται μέσα από τις διατάξεις του ν/σ με την κατάργηση των Διοικητικών Συμβουλίων των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών, τη συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων τους σε ένα κεντρικό εθνικό επιτελικό Φορέα (ονόματι ΟΦΥΠΕΚΑ) και τη σύμπραξη αυτού του φορέα με τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις ή τις Περιφέρειες για την υλοποίηση έργων. Ξεχνά το Υπουργείο ότι η έκταση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα είναι το 20% της χώρας. Μπορεί να συντονίσει ένας κεντρικός φορέας (υποστελεχωμένος προφανώς) τη διαχείριση έργων για το 20% της χώρας; Ή σε λίγο καιρό οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και οι Περιφέρειες (12 από τις 13 ελέγχονται από Περιφερειάρχη εκλεγμένο με τη στήριξη της Νέας Δημοκρατίας) θα «προχωρούν τις προτάσεις για έργα» (διάβαζε «θα κάνουν ότι θέλουν») αν εντός εύλογου χρόνου ο νέος Φορέας δεν ανταποκρίνεται (βλ. πιο πάνω) ή -ακόμα χειρότερα- αν ο Φορέας θα ανταποκρίνεται … αμέσως!!! Σημαντική λεπτομέρεια: τα χρήματα για τα έργα θα τα διαχειρίζονται οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και οι Περιφέρειες και όχι ο Φορέας.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, στη προβλεπόμενη «Ζώνη Διαχείρισης Οικοτόπων και Ειδών» θα είναι δυνατή η χωροθέτηση ορυχείων, λατομείων, μεταλλείων, αμμοληψίας, και ζωνών αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Είναι αυτές οι χρήσεις συμβατές με τη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών; Αν οι αρμόδιες υπηρεσίες καθυστερήσουν να ανταποκριθούν, μπορούν να γίνουν έργα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε Ζώνες Διαχείρισης Οικοτόπων και Ειδών ακόμα και χωρίς έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων; Αν το νομοσχέδιο ψηφιστεί ως έχει…μπορεί να το δούμε και αυτό! Το λόγο μετά θα έχει το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) το οποίο θα κληθεί να αποφασίσει λαμβάνοντας υπόψη και την 613/02 απόφαση της Ολομέλειάς του, με την οποία – θυμίζουμε – ακύρωσε την Απόφαση Περιβαλλοντικών Όρων της TVX Hellas προκατόχου της El Dorado Gold στις Σκουριές, ως αντικείμενη στην ίδια την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, μια απόφαση σταθμό, στην οποία ο σημερινός Πρόεδρος του ΣτΕ Α. Ράντος ήταν Εισηγητής.
Η «Τακτοποίηση» των Οικιστικών Πυκνώσεων
Και πώς θα αντιμετωπίσει το ΣτΕ το θέμα της νέας «ρύθμισης» των οικιστικών πυκνώσεων, ενός παιχνιδιού της νομοθετικής γάτας με το δικαστικό ποντίκι, καθώς είναι γνωστό ότι κάθε ρύθμιση των λεγόμενων οικιστικών πυκνώσεων όταν βρεθεί ενώπιον του ΣτΕ θα κριθεί αντισυνταγματική, ή μήπως όχι; Με αυτή τη ρύθμιση σχεδιάζεται να γεμίσουν τα δημόσια ταμεία έναντι της διαρκούς ομηρίας των ιδιοκτητών των οποίων οι αυθαίρετες εντός δασών και δασικών εκτάσεων οικίες θα ‘τακτοποιηθούν’ για 30 έτη, κατά το πρότυπο της ‘τακτοποίησης’ των πολεοδομικά αυθαιρέτων.
Η Ρύθμιση για τα Απορρίμματα
Τη συγκεντρωτική τάση του επιτελικού κράτους αντανακλά και η δυνατότητα έγκρισης του τρόπου διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κατά παρέκκλιση του Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) και κάθε σχετικής διάταξης για «λόγους δημοσίου συμφέροντος και σε έκτακτες περιπτώσεις όταν απειλείται άμεσα η δημόσια υγεία ή το περιβάλλον». Υπάρχουν φαίνεται πολλές Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) που είναι έτοιμες να ξεκινήσουν. Το μόνο που μένει είναι να δημιουργηθεί μία κρίση με δρόμους γεμάτους σκουπίδια για πολύ καιρό, την απαραίτητη κάλυψη από τα ΜΜΕ και ο νοών νοείτω.
Η Ρύθμιση για τις Πλαστικές Σακούλες
Από ένα πολυνομοσχέδιο, που αντιμετωπίζει το περιβάλλον ως πρόβλημα, δεν θα μπορούσε να λείπει και μία ρύθμιση περιβαλλοντικού ξεπλύματος («greenwashing») για ξεκάρφωμα. Μία τέτοια κρύβεται στην ακροτελεύτια διάταξή του και αφορά τις πλαστικές σακούλες. Με βάση τις προτεινόμενες διατάξεις του ν/σ, οι λιπασματοποιήσιμες πλαστικές σακούλες εξαιρούνται από το περιβαλλοντικό τέλος υπό τον όρο ότι λιπασματοποιούνται σε οικιακή μονάδα κομπόστ. Με αυτόν τον τρόπο, το νομοσχέδιο επιτρέπει ελεύθερα τη χρήση της βιομηχανικά λιπασματοποιήσιμης σακούλας, η οποία επιβαρύνει το θαλάσσιο περιβάλλον ακριβώς όπως και η κοινή πλαστική σακούλα. Χιλιάδες βιοπλαστικές σακούλες, που μπορούν να λιπασματοποιηθούν μόνο σε μονάδες βιομηχανικού κομπόστ, περιμένουν να διοχετευτούν στην αγορά ελεύθερες από περιβαλλοντικό τέλος.
Το Νομοσχέδιο σε Κριτική Επισκόπηση
Ως πολιτική δύναμη, ο νεοφιλελευθερισμός στοχεύει στην άρση κάθε κοινωνικού ελέγχου επί της ασυδοσίας του κεφαλαίου. Κατά τα νεοφιλελεύθερα πρότυπα, το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο της κυβέρνησης αντιμετωπίζει την προστασία του περιβάλλοντος ως «πρόβλημα», αίροντας τα «εμπόδια» της περιβαλλοντικής νομοθεσίας απέναντι στην αυθαιρεσία των επιχειρήσεων. Η προσέγγιση αυτή, που επιστρέφει στις δεκαετίες του ’50 και ’60, όταν δεν υπήρχε δίκαιο περιβάλλοντος, βαφτίζει την επικείμενη καταστροφή περιβάλλοντος και κοινωνίας ως «ανάπτυξη». Πρέπει να σημειωθεί ότι σε επιμέρους πτυχές, το ν/σ επιχειρεί να κάνει και «χάρες» σε φίλια ιδιωτικά συμφέροντα. Η απόπειρα λοιπόν νομοθέτησης «νύχτα» ενός τέτοιου ν/σ δεν είναι τυχαία αλλά στοχεύει στην αποσόβηση των κοινωνικών αντιδράσεων υπό το βάρος της καραντίνας. Ωστόσο, στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης υπάρχει το εξής λάθος. Όπως δείχνει η εμπειρία της καραντίνας σε όλες τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, η απαγόρευση της κυκλοφορίας δεν βάζει την κοινωνία σε χειμερία νάρκη, αλλάζει απλώς τη μορφή των εκδηλώσεων της δύναμής της. Αυτό καλούμαστε να κάνουμε και τώρα για το περιβάλλον με ελάχιστη κίνηση την ηλεκτρονική υπογραφή για την απόσυρση του ν/σ στον ακόλουθο σύνδεσμο.