Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έχει οδηγήσει την κρίση στην Ουκρανία σε μια νέα, πιο επικίνδυνη φάση με ένα μπαράζ δηλώσεων και πράξεων που υποδηλώνουν ότι οι απώτεροι στόχοι του είναι πολύ βαθύτεροι από την επέκταση της ρωσικής κυριαρχίας σε δύο αυτονομιστικές περιοχές.
Ο Πούτιν αναγνώρισε τη Δευτέρα ως ανεξάρτητες τις αυτοαποκαλούμενες ”λαϊκές δημοκρατίες” του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ που ελέγχονται από τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία. Και η κίνηση αυτή καταγγέλθηκε ως παράνομη από τη Δύση η οποία απάντησε άμεσα με κυρώσεις, που αφορούν ρωσικές τράπεζες και τoν αγωγό φυσικού αερίου Nord Steam 2.
Όμως, ήταν το τηλεοπτικό του διάγγελμα το βράδυ της Δευτέρας, οπότε ανακοίνωσε την απόφαση, αυτό που φάνηκε να προδίδει τις βαθύτερες σκέψεις και επιδιώξεις του Πούτιν.
Η θεωρία του «failed state»
Αυτό καθώς διέστρεψε ιστορικά γεγονότα αιώνων και παρουσίασε την Ουκρανία ως ένα τεχνητό έθνος χωρίς παράδοση κράτους.
Οι παρατηρητές του Κρεμλίνου είπαν ότι το διάγγελμα φάνηκε να προδίδει την προσπάθεια του Πούτιν να αιτιολογήσει μια βαθύτερη επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας και μια πιθανή νέα εισβολή, οκτώ χρόνια αφότου κατέλαβε και προσάρτησε την Κριμαία.
″Αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της, Ουκρανίας, δήλωσε ότι το ουκρανιό κράτος ήταν ένα ιστορικό λάθος, ένα ιστορικό ατύχημα”, σχολίασε ο Γκέρχαρντ Μάνγκοτ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ της Αυστρίας και μέλος μιας ομάδας ειδικών επί της Ρωσίας που συνεδριάζει κάθε χρόνο με τον Πούτιν.
″Έτσι, είναι πολύ πιθανό η πραγματική του φιλοδοξία να είναι να καταστρέψει αυτό το ουκρανικό κράτος, ή τουλάχιστον να κάνει την Ουκρανία να χωριστεί στα δύο”, είπε, με τη Ρωσία να ελέγχει το ανατολικό τμήμα της χώρας.
Στο πλαίσιο σειράς δηλώσεων που ακολούθησαν την Τρίτη, ο Πούτιν είπε ότι αναγνωρίζει το σύνολο των εδαφών των περιφερειών Ντόνετσκ και Λουγκάνσκ, οι οποίες μαζί αποτελούν την περιοχή Ντονμπάς, παρόλο που μόνο ένα κλάσμα αυτής της επικράτειας ελέγχεται από τους αυτονομιστές.
Με τη Ρωσία να επιβεβαιώνει πως αναγνωρίζει το δικαίωμα των δύο ”δημοκρατιών” και στις περιοχές που είναι εκτός του ελέγχου τους και με την απόφαση αποστολής στρατού, υπάρχει πλέον ο κίνδυνος η Μόσχα να μπει σε ανοιχτό πόλεμο με την Ουκρανία για να επεκτείνει τα αυτονομιστικά εδάφη.
″Μπερδεμένοι και νευρικοί”
Ο Πούτιν αρνιόταν πάντα ότι σχεδίαζε να εισβάλει εκ νέου στην Ουκρανία, αλλά η τεράστια στρατιωτική συσσώρευση στα σύνορά της από τον Νοέμβριο προκάλεσε μια βίαιη πτώση σε ρωσικές μετοχές, κρατικά ομόλογα και το ρούβλι.
Οι τελευταίες του κινήσεις έχουν αυξήσει την ανησυχία στη ρωσική ελίτ.
″Είμαστε όλοι μπερδεμένοι. Είμαστε όλοι πολύ νευρικοί. Κανείς δεν ξέρει ποιο είναι το τέλος του παιχνιδιού”, είπε ένας πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος.
Η τελευταία κίνηση του Πούτιν ″σκότωσε” κάθε μακρόχρονη ελπίδα για τον τερματισμό του οκταετούς αυτονομιστικού πολέμου στην Ουκρανία μέσω μίας αναβίωσης των ειρηνευτικών συμφωνιών που υπογράφηκαν το 2014 και το 2015. Σηματοδότησε επίσης μια δυσοίωνη στροφή από τη διπλωματία στη δύναμη της επιβολής.
″Με την εγκατάλειψη των συμφωνιών του Μινσκ, η Ρωσία έχει στερήσει από τον εαυτό της μια λεωφόρο πιθανής μακροπρόθεσμης πολιτικής μόχλευσης επί του ζητήματος της Ουκρανίας Ουκρανίας και τώρα θα αναζητήσει μια άλλη”, σχολίασε ο Όλεγκ Ιγκνάτοφ, ανώτερος αναλυτής για τη Ρωσία στο International Crisis Group.
Στην ομιλία του, ο Πούτιν έμοιαζε με έναν άνθρωπο που, μετά από περισσότερες από δύο δεκαετίες στην ηγεσία της Ρωσίας, σκέφτεται περισσότερο την κληρονομιά που αφήνει πίσω του, παρά τα θύματα και το οικονομικό κόστος που θα συνεπαγόταν ένας ευρείας κλίμακας πόλεμος με την Ουκρανία.
Ο βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον μαλιστα σχολίασε ότι ο Πούτιν μπορεί να μην σκέφτεται λογικά και οι κυρώσεις μπορεί να μην αποτρέψουν έναν ”παραλογισμό”. Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε τον χαρακτήρισε ”εντελώς παρανοϊκό”.
Η σκανδάλη
″Βλέπουμε μια μετατόπιση του Πούτιν από τη θέση του πραγματιστή, ορθολογιστή ηγέτη, που ζυγίζει την κάθε κίνησή του σε αυτή κάποιου που αναζητά ολοένα και περισσότερο να βρει τη δική του θέση στην ιστορία, που βλέπει τον εαυτό του σαν κάποιον που έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας μια ιστορική αποστολή για να διορθώσει τις αδικίες”, σχολίασε ο Νίλ Μέλβιν του think tunk, RUSI στο Λονδίνο.
Έτσι, όπως εκτιμά ο Μέλβιν, έχουμε μια μετατόπιση του λογισμού κινδύνου του Πούτιν όπου το βραχυπρόθεσμο κόστος των πράξεών του είναι γι′ αυτόν ασήμαντο σε σύγκριση με την ευρύτερη ιστορική εικόνα.
Ο Μέλβιν, ο οποίος επέστρεψε πρόσφατα από συναντήσεις με ανώτερους Ρώσους αξιωματούχους στη Μόσχα, είπε ότι η κρίση στην Ουκρανία μόλις άρχισε να ξετυλίγεται.
″Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν σταθμεύει κανείς 200.000 στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία και δεν επικαλείται τη μεγαλύτερη κρίση στην ευρωπαϊκή ασφάλεια εδώ και 40 χρόνια, εάν το μόνο που προσπαθεί είναι να επεκτείνει τον έλεγχό του σας σε δύο μικρές περιοχές που ήδη ελέγχει”, είπε ο Μέλβιν.
Η επόμενη φάση θα κριθεί από την είσοδο των ρωσικών δυνάμεων στο Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ και τις πιθανές κινήσεις για επέκταση σε ευρύτερο έδαφος, ανάλογα με το πώς θα απαντήσει η Ουκρανία.
″Νομίζω ότι σε αυτό πρέπει να εστιάσουμε τώρα”, είπε ο Μέλβιν. ”Πώς θα πατηθεί η σκανδάλη για αυτήν την ευρείας κλίμακας στρατιωτική εισβολή;”.