Η έκφραση “Σόϊ πάει το βασίλειο” νομίζουμε ότι ταιριάζει γάντι στην προκειμένη. Πολλές φορές λέμε ότι το ταλέντο είναι και κληρονομικό. Και όπως θα δούμε, μάλλον έχει κάποια βάση όλο αυτό. Δεν είναι λοιπόν λίγοι αυτοί που κληρονόμησαν την αγάπη και το ταλέντο για κάποιο μουσικό όργανο από τους προγόνους τους. 
Και έτσι, παρατηρούμε μια αλυσίδα καλλιτεχνών από την ίδια οικογένεια. Και στην Κίσαμο, αυτές οι οικογένειες είναι πολλές. Για την συνέχεια, θα παραθέσουμε μερικά (όχι όλα) παραδείγματα των “μουσικών οίκων” της περιοχής της Κισάμου, καλλιτέχνες που πραγματικά διέπρεψαν στην παραδοσιακή μας μουσική για πολλά χρόνια.
Κιώροι:
Θεωρούνται από τους “πρωτεργάτες” της μουσικής μας και για ενάμισι περίπου αιώνα, από το 1750, δέσποσαν στο καλλιτεχνικό μουσικό στερέωμα. Από τον Γαλουβά Λουσακιών Κισάμου λοιπόν, ο βιολάτορας Στεφανής ο Τριανταφυλλάκης, ο 1ος Κιώρος, έπειτα ο γιός του ο Αντώνης Τριανταφυλλάκης ή 2ος Κιώρος και ο εγγονός, ο Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή 3ος Κιώρος. Βέβαια και στην συνέχεια υπήρξαν απόγονοι αυτών, ασχολήθηκαν όμως ερασιτεχνικά με την μουσική.
Κουτσουρέληδες:
Η οικογένεια που πραγματικά έδωσε πνοή στο λαγούτο! Ο Αντρέας Κουτσουρέλης από το Άρμενο Χωριό Κισάμου, θεωρείται από τους πρώτους λαγουτιέρηδες που καθιέρωσαν αυτό το όργανο. Έπειτα οι γιοί του, ο Μανώλης που δυστυχώς έφυγε νέος, ο Στέλιος με την κρυστάλλινη φωνή και βέβαια, ο Γιώργης, ο σπουδαιότερος ίσως λαγουτιέρης που γνώρισε το κρητικό μουσικό στερέωμα.
Φαντάκηδες:
Μεγάλη μουσική οικογένεια από τα Κοτσιανά Κισάμου, διέπρεψαν στο βιολί και το λαγούτο. Ο Φαντομανώλης, ο δεινός αυτός δεξιοτέχνης του βιολιού που άκμασε από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τις αρχές του 20ου, συνθέτοντας μια σειρά από κλασσικές μελωδίες. Ο γιός του ο Μιχάλης Φαντάκης, σπουδαίος λαγουτιέρης. Ο περίφημος Νικολής Φαντάκης ή Ζερβός, από τους καλύτερους βιολιστές, όπως και ο ανιψιός του, ο Ορέστης Φαντάκης, λαγουτιέρης. Και επειδή σόϊ πάει το βασίλειο, σήμερα ο Μανώλης Φαντάκης, ο ταλαντούχος αυτός βιολιστής, συνεχίζει την παράδοση της οικογενείας του.
Μαριάνοι:
Την αρχή έκανε ο περίφημος Μαριαναντρίκος από τον Δραπανιά Κισάμου. Δίδαξε το βιολί και συνέθεσε μερικούς από τους ομορφότερους σκοπούς. Στην συνέχεια, ο Γιώργης Μαριάνος, ο επιβλητικός αυτός καλλιτέχνης που σφράγισε με την παρουσία του, την μουσική μας παράδοση. Έπειτα, ο γιός του Γιώργη, ο Γιαννάκης ο Μαριάνος, βιολιστής. Και από το σόϊ αυτό, ο Στέλιος ο Μαριάνος από τις Βούβες Κισάμου, εξαίσιος βιολιστής.
Παπουτσήδες:
Σπουδαίοι βιολιστές από αυτή την οικογένεια. Ο παλιός καλλιτέχνης, ο Παπουτσομιχάλης από το Γαβαλομούρι Κισάμου και στην συνέχεια ο γιός του, ο Χαραλάμπης με τις περίφημες δοξαριές. Και ο Στρατής ο Παπουτσάκης στην ίδια γενιά με τον Χαραλάμπη, καλός τεχνίτης του δοξαριού.
Μαρουβάδες:
Πρώτα ο Αντώνης Γεραιουδάκης ή Μαρουβάς που ξεχώρισε για την άρτια τεχνική στο λαγούτο, αλλά δυστυχώς έφυγε νωρίς. Μετά, ο αδελφός του ο Γιώργης που έφυγε πριν λίγα χρόνια από την ζωή. Από το Γαβαλομούρι Κισάμου, τα αδέλφια Μαρουβάδες, άφησαν εποχή με τις πενιές τους.
Καρεφύλληδες:
Πασίγνωστη μουσική οικογένεια οι Καρεφύλληδες από τα Μεσόγεια Κισάμου. Ο βάρδος και λαγουτιέρης, ο Μανώλης Καρεφυλλάκης που άφησε εποχή με το παίξιμο και το τραγούδι του. Τον διαδέχθηκε επάξια ο γιός του ο Στεφανής, σημαντικός λαγουτιέρης. Τα εγγόνια του, ο Βασίλης Καρεφυλλάκης, γνωστός λυράρης και ο Χαράλαμπος Ανουσάκης, μουσικός ερευνητής, συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση.
Μπαλαμποί:
Από τις ιστορικότερες μουσικές οικογένειες της Κισάμου, που τα ίχνη αυτών των καλλιτεχνών χάνονται μέσα στους αιώνες. Η καταγωγή τους είναι από τα Μπαλαμπιανά Γραμβούσας Κισάμου. Ο Κων/νος Μπαλαμπός(Παπαδάκης) , παλαιός βιολιστής του 19ου αιώνα, ο γιός του ο Βασίλης Παπαδάκης ή όπως έμεινε να λέγεται “Κοπανίδης” και βέβαια,ο Κωστής Παπαδάκης, ο αείμνηστος Ναύτης.
Μαυροδημητράκηδες:
Ο μεγάλος λυράρης της Κισάμου, ο Νικηφόρος Μαυροδημητράκης που άκμασε τον 19ο αιώνα, με καταγωγή από τα Μαρεδιανά Κισάμου. Το μουσικό ταλέντο, το κληρονόμησε ο γιός του ο Σταύρος, αυτός ο μεγάλος παίκτης του λαγούτου που για πολλά χρόνια κράτησε επάξια το όργανο στα χέρια του, προσφέροντας τα μέγιστα στην διάδοση και καθιέρωση του σολιστικού παίξιμου.
Πολυχρονάκηδες (Τοπόλια).
Οικογένεια με σημαντική προσφορά στα μουσικά δρώμενα των Χανίων. Ο Γιάννης Πολυχρονάκης έπαιζε βιολί και λαγούτο και ήταν καλός τραγουδιστής. Την μουσική τέχνη την συνέχισαν τα παιδιά του, ο Μανώλης που πριν λίγο καιρό έφυγε από την ζωή και διέπρεψε στο βιολί και ο Μιχάλης, ο βετεράνος σήμερα λαγουτιέρης που έχει προσφέρει πάρα πολλά στην πολύχρονη καριέρα του.
Πολυχρονάκηδες (Καστέλλι):
Μεγάλη μουσική οικογένεια με μεγάλη απήχηση στην Κίσαμο. Ο Τσέγκας ήταν συγγενής τους και καταλαβαίνουμε από που επηρεάστηκαν. Ο Βαγγέλης, ο πολυτάλαντος καλλιτέχνης, ο Νικολής ο καλός αυτός λαγουτιέρης, η Φωτούλα με την χαρακτηριστική φωνή. Άλλά και τα υπόλοιπα αδέλφια ασχολήθηκαν με την μουσική. Σήμερα την οικογενειακή παράδοση συνεχίζουν ο Θοδωρής, ο σπουδαίος αυτός βιολιστής και ο Γιάννης, λαγουτιέρης με ξεχωριστό ταλέντο.
Λαϊνάκηδες (Μεσόγεια).
Μουσική οικογένεια από τον Λαρδά που υπηρέτησε την μουσική μας για πολλά χρόνια. Ο Νικολής ο Λαϊνάς, βιολάτορας και συνθέτης συρτών που άκμασε από τα τέλη του 19ου αιώνα κι έπειτα. Οι γιοί του, Γιώργης και Αριστείδης στο βιολί και στο λαγούτο αντίστοιχα. Τελευταίος κρίκος αυτής της αλυσίδας, ο σπουδαίος λαγουτιέρης, ο Στέλιος Λαϊνάκης, ο καλλιτέχνης με την κρυστάλλινη φωνή που δυστυχώς έφυγε από την ζωή πρίν λίγο καιρό.
Κουνέληδες:
Οικογένεια που έχει ταυτιστεί με την μουσική της Κισάμου. Ο Κουνελοκωστής από τον Γαλουβά Λουσακιών, από τους καλύτερους βιολιστές της εποχής του και ο αδελφός του ο Μιχάλης που έπαιζε θιαμπόλι. Και βέβαια, ο γιός του Κουνελοκωστή, ο Μιχάλης Κουνέλης, ο αίμνηστος δάσκαλος της κισαμίτικης μουσικής παράδοσης που για πολλά χρόνια αποτέλεσε το παράδειγμα πρός μίμηση για όλους εμάς τους νεώτερους. Σήμερα ο γιός του Μιχάλη, ο Γιώργης, συνεχίζει με το λαγούτο του.
Γουβέρηδες:
Η σπουδαία αυτή οικογένεια από τα Παλαιά Ρούματα Κισάμου. Ο Γιώργης και ο Κωστής, βιολιστές που άκμασαν τον περασμένο αιώνα και αποτέλεσαν παράδειγμα προς μίμηση για κάθε Ρουματσίτη μουσικό και ο αδελφός τους, ο Σταμάτης, καλός λαγουτιέρης και μερακλής χορευτής.
Αυτές είναι μερικές από τις σπουδαιότερες μουσικές οικογένειες της Κισάμου. Τα μέλη μερικών από αυτές συνεχίζουν ακόμα και μέχρι σήμερα την οικογενειακή τους παράδοση ,κάποιες άλλες έχουν μείνει στην ιστορία και στην μνήμη του κόσμου. Και ο κατάλογος αυτός βέβαια συνεχίζεται και σίγουρα θα ακολουθήσει και δεύτερο μέρος.
Εκτενή βιογραφικά για τους περισσότερους από τους ανωτέρω καλλιτέχνες θα βρείτε στο blog Kisamos music and culture, ανατρέχοντας στις διάφορες ενότητες.
