Του Γιώργου Ουρανού
Ατομικές ή συλλογικές προσδοκίες
Είναι αλήθεια πως οι προσδοκίες ενός λαού για τις τύχες του, προσδιορίζονται από πολλούς παράγοντες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Συνήθως, οι προσδοκίες, είναι συμβατές με την τρέχουσα πραγματικότητα του λαού, αν και υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου οι λαϊκές προσδοκίες βρίσκονται εκτός πραγματικότητας. Το πιο πρόσφατο τέτοιο παράδειγμα, το πήραμε από τα γεγονότα που σημάδεψαν τον δύσμοιρο λαό της Ουκρανίας, οι πολίτες του οποίου είχαν πεισθεί από κάποιους ανεύθυνους πολιτικούς τους πως με μια φιλοδυτική κυβέρνηση θα μπορούσαν μέσα σε λίγους μήνες ή έστω χρόνια να ένοιωθαν και αυτοί Ευρωπαίοι! Όμως διαψεύστηκαν οικτρά και μάλιστα βρέθηκαν σε τέτοιο πισωγύρισμα που θα περάσουν πολλές δεκαετίες να συνέλθουν. Και αυτό γιατί αναλήφθησαν πολύ υψηλά ρίσκα, δυσανάλογα των πραγματικών τους δυνατοτήτων. Τα ρίσκα δεν επαληθεύτηκαν και το υποτιθέμενο οικοδόμημα, τινάχτηκε στον αέρα.
Το Ελληνικό παράδειγμα και ο αγώνας επιβίωσης
Στη χώρα μας, διερευνώντας ιστορικά και κοινωνιολογικά τις πρωτόλειές μας επιθυμίες, εκτιμούμε πως ο λαός μας, έχει περάσει από αρκετές φάσεις σε ότι αφορά αυτά που επιθυμεί και επιδιώκει και τα οποία εν τέλει προσδοκά στη ζωή του. Εκτιμούμε ότι ακόμη και από τα χρόνια της επανάστασης του ΄21, πως η πρωταρχική επιθυμία των Ελλήνων ήταν να δουν την πατρίδα τους απελευθερωμένη από τους κατακτητές και να νιώσουν εθνικά ελεύθεροι. Ήταν μια αίσθηση που ούτε την ήξεραν μα και ούτε μπορούσαν να την φανταστούν αφού για τουλάχιστον 15 τόσες γενιές πάππου προς πάππου ήταν σκλαβωμένοι! Βέβαια αυτή η αίσθηση βιώθηκε από τους Έλληνες όλης της επικράτειας μόλις το τέλος της δεκαετίας του 1910- 1920. Η επόμενη δεκαετία ήταν εκείνη που σημαδεύτηκε από την Μικρασιατική εκστρατεία και την καταστροφή. Τα χρόνια που ακολούθησαν και ως τη δεκαετία του ΄30 η μεγάλη δυσκολία του Ελληνικού λαού, ήταν η προσπάθεια ενσωμάτωσης των 1.300.000 Ελλήνων προσφύγων, των θυμάτων της Μικρασιατικής καταστροφής στο σύνολο του Ελληνικού πληθυσμού των 5.500.000 κατοίκων. Θεωρούμε λοιπόν πως ως και τη λήξη της δεκαετίας του ΄30 ο λαός μας δεν είχε την ‘’πολυτέλεια’’ να σκεφθεί και να οραματισθεί για το ‘’σχέδιο ζωής’’ του. Εξ άλλου η κήρυξη ήδη από τον Αύγουστο του ΄36 της δικτατορίας του Μεταξά συνέχισε να του στερεί αυτή τη δυνατότητα, μιας και βίωνε συνθήκες ανελευθερίας. Στη συνέχεια από τις αρχές του ΄40 ήρθε και η Γερμανική κατοχή που ισοπέδωσε τα πάντα και εκμηδένισε τις όποιες ελπίδες του. Δυστυχώς την απελευθέρωση του ΄44 διαδέχτηκε ο εμφύλιος πόλεμος, ο οποίος ολοκλήρωσε την οικονομική και κοινωνική καταστροφή που είχε επιφέρει η Γερμανική κατοχή. Στην πραγματικότητα έως και τα μέσα της δεκαετίας του ΄50, οι Ελληνικές οικογένειες στην συντριπτική τους πλειοψηφία έδιναν μαζί με όλα τα μέλη τους, κυριολεκτικά, ένα ‘’αγώνα κοινωνικής και οικονομικής επιβίωσης’’.
Η μετάβαση
Η δεκαετία του ΄50 είναι η εποχή όπου για πρώτη φορά αναφάνηκαν οι πρώτες ελπίδες για μια βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού μας. Την επόμενη δεκαετία του 1960 εμφανίζονται και τα πρώτα στοιχεία εξωστρέφειας της Ελληνικής κοινωνίας. Αυτό συνέβη κυρίως λόγω της μαζικής μετανάστευσης των Ελλήνων εργαζόμενων σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης με αποτέλεσμα να έρχονται πληροφορίες στην Ελληνική επικράτεια, για τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στις χώρες αυτές. Επιπρόσθετα στο χρονικό διάστημα αυτό, είχε αρχίσει μια σχετική ομαλοποίηση των πολιτικών συνθηκών στη χώρα και μια στοιχειώδης βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων πολιτών που άφηνε κάποια περιθώρια οραματισμού για το μέλλον. Οι Έλληνες πολίτες λοιπόν, ή μάλλον ορθότερα η κάθε οικογενειακή τους γενιά είχε αρχίσει να περνούν σε μια περίοδο μετάβασης από εκείνης της ‘’τυχαίας ‘’ ή της ‘’αμετάβλητης’’ κοινωνικο-οικονομικής τους θέσης , σε μια περίοδο όπου θα μπορούσαν να χαράξουν ένα τουλάχιστον ‘’στοιχειώδη προγραμματισμό’’. Την κατάσταση αυτή θα την χαρακτηρίζαμε ως μια αρχική προσπάθεια δημιουργίας ενός έστω και νηπιακού, ατομικού ή συλλογικού οικογενειακού ‘’σχεδίου ζωής’’. Όμως, καθόσον η κοινωνική πρόοδος αυτή μπορεί να ευδοκιμήσει και να υποστηριχτεί μόνον σε συνθήκες Δημοκρατίας, δυστυχώς για τους Έλληνες, αυτή ανακόπηκε όταν με βίαιο τρόπο εκδηλώθηκε η πολιτική ανατροπή και κηρύχθηκε η δικτατορία τον Απρίλιο του 1967.
Ο μετασχηματισμός της Ελληνικής κοινωνίας
Η επάνοδος στη Δημοκρατία και την πολιτική ομαλότητα το ΄74, σηματοδότησε την πραγματική κοινωνικο – οικονομική αναγέννηση του λαού μας. Έχουν περάσει πια πενήντα τόσα χρόνια από την εποχή της μεταπολίτευσης και θεωρούμε πως η Ελληνική κοινωνία στη σύγχρονή της πια μορφή, έχει μετασχηματισθεί σε μεγάλο βαθμό. Τόσο η συμμετοχή της χώρας μας στις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ΟΝΕ ως πλήρες μέλος όσο και στην πολύ μεγάλη ανάπτυξη του Ελληνικού τουρισμού, έδωσαν την ευκαιρία σε μεγάλο ποσοστό στους Έλληνες πολίτες να έχουν επαρκή εικόνα και πολλές πληροφορίες για τις διεργασίες που συντελούνται στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ο σημαντικότερος όμως παράγοντας που βοήθησε σε αυτόν τον μετασχηματισμό της Ελληνικής κοινωνίας ήταν η εδραίωση της Δημοκρατίας καθώς και οι τουλάχιστον πλουραλιστικές κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών. Οι διαμορφωμένες πια λοιπόν στάσεις των Ελλήνων απέναντι στο μέλλον τόσο το δικό τους όσο και των παιδιών τους σχηματοποιούνται ακόμη και σήμερα σιγά-σιγά και έτσι έχουμε ξεφύγει πια από το ΄΄τυχαίο’’ και το ‘’αμετάβλητο’’ των δεκαετιών πριν το 1950 καθώς και των δειλών μεταβολών του ΄50, του ΄60, αλλά ακόμη και του ΄70.
Πως συγκροτείται σήμερα το πλαίσιο των προσδοκιών
Εκτιμούμε λοιπόν πως σήμερα πια, στην μεγάλη τους πλειοψηφία, η κάθε Ελληνική οικογένεια έχει την ευχέρεια και διαθέτει την συλλογική γνώση, ώστε να μπορέσει να σκεφτεί ένα ‘’σχέδιο ζωής’’, το ‘’life plan’’ της κατά την επικρατούσα ορολογία, και που με βάση αυτό θα προσπαθήσει να χαράξει το μέλλον των μελών της. Αν διερευνήσουμε τις επιδιώξεις στα μέλη της κάθε οικογένειας, με βάση τις οποίες καλλιεργούνται οι προσδοκίες τους μπορούμε να διακρίνουμε και τις παρακάτω τάσεις :
Α. Σαφέστατα πάντα τον πρώτο λόγο τον έχουν τα Εθνικά θέματα όπως και εκείνα για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας του Δημοκρατικού μας πολιτεύματος
Β. Πρωταρχικός επίσης σκοπός της Ελληνικής οικογένειας στην συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι η κτήση πτυχίων και μάλιστα ει δυνατόν τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τα παιδιά τους.
Γ. Επίσης σημαντική επιδίωξη μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής κινητικότητας, είναι το να καταφέρουν τα νεότερα μέλη της οικογένειας, να κατακτήσουν ένα ανώτερο κοινωνικό status από τους γονείς τους.
Δ. Σε επόμενο επίπεδο, καλλιεργείται το ενδιαφέρον από τους πολίτες για τα θέματα που τους αφορούν άμεσα όπως: H διασφάλιση των εισοδημάτων τους, η φορολογία, οι οικογενειακές τους δαπάνες καθώς επίσης και το πως θα επιλυθούν τα προβλήματα του τοπικού τους χώρου.
Ε. Σε επόμενη προτεραιότητα βρίσκονται τα θέματα της Ελληνικής κοινωνίας ή και της τοπικής τους κοινωνίας, όπως: H ισότητα των φύλων, η μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, η αντιμετώπιση των μεταναστών αλλά και τα θέματα που σχετίζονται με τον θρησκευτικό τους δόγμα.
ΣΤ. Σε έκτο επίπεδο τους ενδιαφέρουν τα θέματα της παγκόσμιας ειρήνης, της καταπάτησης στο διεθνή χώρο των ατομικών δικαιωμάτων, καθώς και θέματα διεθνών σχέσεων. Αναλογιζόμενοι λοιπόν τις παραπάνω εκδοχές αλλά και με πολλές διαφοροποιήσεις ως προς τη σειρά προτεραιότητας που ο κάθε ένας τις τοποθετεί, οι Έλληνες πολίτες προσπαθούν να εναρμονίσουν την πορεία τους, συνδυάζοντας τις ατομικές τους προσδοκίες με εκείνες τις συλλογικά επικρατούσες στην κάθε συγκεκριμένη χρονική περίοδο .
Η δυναμική της χαραγμένης πορείας
Χαράζοντας το μέλλον
Εκτιμούμε λοιπόν πως με βάση τις παραπάνω προτεραιότητες, οι Έλληνες πολίτες προσπαθούν να χαράξουν ό κάθε ένας ατομικά, ή και συλλογικά μέσα στα πλαίσια της πατρικής – μητρικής οικογένειάς τους, ένα πρωταρχικό ‘’life plan’’ που στηριζόμενοι σε αυτό θα οραματισθούν για τις μελλοντικές τους επιδιώξεις. Το σχέδιο βέβαια αυτό, πάντα θα μπορεί να τροποποιείται ή και να αλλάζει ακόμη και εντελώς, όταν στη πορεία προκύπτουν νέα δεδομένα, κοινωνικά, οικονομικά, ή και οποιασδήποτε άλλης μορφής. Το σημαντικό πάντως για τον κάθε Έλληνα πολίτη ή για την κάθε Ελληνική οικογένεια είναι να υπάρχει πάντα το ‘’σχέδιο ζωής΄΄ δυναμικά προσαρμοζόμενο στις επικρατούσες συνθήκες !