Οι νέες κατηγορίες που αντιμετωπίζει η βρετανική τράπεζα HSBC, για τον ρόλο της σε διεθνές κύκλωμα ξεπλύματος μαύρου χρήματος από τα μεγαλύτερα καρτέλ ναρκωτικών του κόσμου, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσουν κανέναν. Γιατί η συγκεκριμένη τράπεζα δημιουργήθηκε ακριβώς για να μετακινεί τα κολοσσιαία ποσά που αποκόμιζε η βρετανική αυτοκρατορία από το εμπόριο ναρκωτικών.
Στην ιστορία «Ο άνθρωπος με το στραβό χείλος» του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο Σέρλοκ Χολμς επισκέπτεται έναν βρομερό τεκέ στο Λονδίνο. Αυτή τη φορά οι σκηνές που περιγράφει με εξαιρετικές λεπτομέρειες ο συγγραφέας δεν αφορούν την κοκαΐνη, στην οποία ήταν εθισμένος ο διάσημος ντετέκτιβ, αλλά ένα ναρκωτικό στο οποίο στηριζόταν ένα σημαντικό τμήμα της βρετανικής οικονομίας.
Όπως εξηγούσε ο Βρετανός δημοσιογράφος, Τζέρεμι Πάξμαν, στην πολύ ενδιαφέρουσα σειρά ντοκιμαντέρ του BBC με τίτλο «Empire», «οι Βρετανοί καλλιεργούσαν οπιούχες παπαρούνες στην Ινδία, όπου εργοστάσια επεξεργάζονταν το όπιο σε κολοσσιαία κλίμακα. Από εκεί το πουλούσαν σε λαθρεμπόρους στην Κίνα και με τα κέρδη αγόραζαν τσάι».
Οι επιπτώσεις ήταν τραγικές για τον κινεζικό πληθυσμό, καθώς τουλάχιστον 12 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν σε κατάσταση απόλυτης εξάρτησης από τα βρετανικά ναρκωτικά. Θεωρητικά, βέβαια, το Λονδίνο είχε τη συνείδησή του… καθαρή απέναντι στην Κίνα αφού η χρήση και πώληση οπίου ήταν νόμιμες στη Μεγάλη Βρετανία. Στην πραγματικότητα, οι Άγγλοι όχι μόνο γνώριζαν τις τραγικές επιπτώσεις που είχε το όπιο σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού της Κίνας αλλά συνέχιζαν να διακινούν τεράστιες ποσότητες ναρκωτικών και μετά την είσοδο του 20ού αιώνα, όταν το όπιο απαγορεύτηκε στην Ευρώπη.
Αντίθετα, στην Κίνα υπήρχαν πάντα απαγορεύσεις στη χρήση οπίου, οι οποίες άρχισαν να επιβάλλονται με δραστικό τρόπο από το 1839, όταν ο αυτοκράτορας Νταογκουάνγκ άρχισε να κατηγορεί το Λονδίνο ότι «δηλητηριάζει» τον λαό του.
Η βασική διαφωνία βέβαια δεν αφορούσε τόσο την ηθική και τη δημόσια υγεία αλλά τη σύγκρουση δύο διαφορετικών οικονομικών συστημάτων: από τη μια του κινεζικού παρεμβατισμού στο εμπόριο και από την άλλη του βρετανικού καπιταλισμού, που χρησιμοποιούσε το αόρατο χέρι της ελεύθερης αγοράς σαν συμπλήρωμα των κανονιοφόρων του.
Η αντιπαράθεση οδήγησε στους δύο Πολέμους του Οπίου, στους οποίους η Κίνα υπέστη ταπεινωτική ήττα, καθώς βρέθηκε αντιμέτωπη με τα υπερσύγχρονα, ατμοκίνητα πολεμικά πλοία του βρετανικού στόλου. Τα κανόνια της βρετανικής αυτοκρατορίας άνοιξαν τα κινεζικά λιμάνια στο διεθνές εμπόριο και μια νέα γενιά άριστων Άγγλων «εντερπρένερ» ήταν έτοιμη να μεγαλουργήσει συνεχίζοντας το εμπόριο ναρκωτικών στην Ασία.
Παρεμπιπτόντως από τη συμμετοχή τους στα βρετανικά δίκτυα διακίνησης ναρκωτικών της εποχής δημιούργησαν τις περιουσίες τους και αρκετοί Αμερικανοί επιχειρηματίες, μεταξύ των οποίων και ο παππούς του μετέπειτα προέδρου των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούζβελτ.
Η ροή κεφαλαίων όμως από τις πωλήσεις οπίου και άλλων εμπορευμάτων ήταν τόσο μεγάλη ώστε οι τοπικοί επιχειρηματίες απαιτούσαν τη δημιουργία ενός ισχυρού τραπεζικού οργανισμού με τοπική βάση, ο οποίος θα διαχειριζόταν τα μυθικά ποσά. Την πρωτοβουλία για την ίδρυση της τράπεζας πήρε τελικά ο Βρετανός επιχειρηματίας και μετέπειτα πολιτικός Τόμας Σάδερλαντ και ως τοποθεσία επιλέχθηκε το Χονγκ Κονγκ, το οποίο είχε περάσει υπό βρετανικό έλεγχο μετά τον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου. Και έτσι, τον Μάρτιο του 1865 είδε το φως του επιχειρηματικού κόσμου η The Hongkong and Shanghai Banking Corporation (HSBC).
Η πόλη μετατράπηκε αμέσως σε διεθνές χρηματοπιστωτικό κέντρο, το οποίο διαχειριζόταν όλες τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της Κίνας, της Ινδίας, της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Για χρόνια όμως το εμπόριο ναρκωτικών παρέμενε η βασική απασχόληση τόσο των επιχειρηματιών του Χονγκ Κονγκ όσο και της HSBC.
Να σημειωθεί πάντως ότι, σε αντίθεση με τους χιλιάδες οπιομανείς που δημιουργούσε η βρετανική αυτοκρατορία στην Κίνα, ο ιδρυτής της HSBC έδειχνε περισσότερο ενδιαφέρον για τους υπαλλήλους του. Επέλεξε να τοποθετήσει τα γραφεία της τράπεζας στο κτίριο Wardley House, το οποίο πληρούσε όλες τις προδιαγραφές του παραδοσιακού κινεζικού φενγκ σούι: τα γραφεία είχαν ανεμπόδιστη θέα στη θάλασσα, το ισόγειο αποτελούνταν από ένα αίθριο όπου μπορούσε να διέρχεται ελεύθερα ο αέρας και η θετική ενέργεια του Τσι (μη ρωτήσετε περισσότερα) ενώ το κλιμακοστάσιο δημιουργήθηκε με συγκεκριμένη κλίση για να μην επιτρέπει τη διέλευση των κακών πνευμάτων, τα οποία (ως γνωστόν) κινούνται μόνο σε ευθεία γραμμή.
Γιατί, αν εμπορεύεσαι τον θάνατο, έχεις πάντα τη δυνατότητα να κάνεις τη ζωή σου πολύ καλύτερη.
Άρης Χατζηστεφάνου | Εφημερίδα των Συντακτών 26/09/2020