Οι υδρογονάνθρακες θα βάλουν φωτιά (και) στην Ανατολική Μεσόγειο;

Η έρευνα και η προοπτική εξορύξεων πετρελαίου και φυσικού αερίου οδηγεί σε μεγαλύτερα προβλήματα και ένταση, στρατιωτικοποίηση και κλιμάκωση διεκδικήσεων στην περιοχή μας, όχι σε ενίσχυση του ρόλου της χώρας, ειρήνη κι ευημερία! Η μετακίνηση του ενδιαφέροντος των μεγάλων ενεργειακών κολοσσών προς την Ανατολική Μεσόγειο χειροτερεύει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών της περιοχής και κινδυνεύει να μετατρέψει τη γειτονιά μας σε …Περσικό Κόλπο. Η πρόσφατη «κρίση» που προκλήθηκε με το Πρωτόκολλο Τουρκίας – Λιβύης για την ΑΟΖ δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου.

Πολύ συχνά η μονοδιάστατη σκέψη μετατρέπεται στη χώρα μας σε πολιτική αυταπάτη που μας φέρνει νέα προβλήματα και αδιέξοδα. Πολλά θα μπορούσα να γράψω για το θέμα (κρίση, λιγνίτης/ενεργειακά, μεταναστευτικό/προσφυγικό, περιβαλλοντικό κ.ά) αλλά ένα πρόβλημα που γίνεται όλο και πιο σοβαρό, χωρίς να συζητιέται με σοβαρότητα στο πολιτικό επίπεδο και στην κοινωνία είναι η «αφήγηση» ότι αν μετατραπούμε σε κέντρο διέλευσης των αγωγών φυσικού αερίου και στη συνέχεια αν γίνουμε το σταυροδρόμι των εξορύξεων και μεταφοράς υδρογονανθράκων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) αυτό θα μας φέρει πλούτο, ειρήνη, επιρροή σε διεθνές επίπεδο και πολιτική ισχύ.

Αυτή η αυταπάτη – δεν έχουμε αναλύσει σοβαρά τι συμβαίνει σε άλλες περιοχές του κόσμου που διαθέτουν μεγάλα «αποθέματα υδρογονανθράκων» – γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη με δεδομένους και τους γείτονες που έχουμε, την ποιότητα του δικού μας πολιτικού προσωπικού αλλά και τα θέματα που παραμένουν ανοικτά στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών όχι μόνο με την Τουρκία αλλά και με άλλες χώρες. Έτσι το σχέδιο «μαύρος χρυσός» έχει μεγάλες παρενέργειες, όχι μόνο ως προς την σοβαρότητα της δέσμευσης της χώρας σε μια πολιτική προστασίας του κλίματος που καταρρέει, αλλά και σε γεωπολιτικό επίπεδο και ειρήνης:

– Παρατηρείται όλο και μεγαλύτερη ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο γύρω από το θέμα των υδρογονανθράκων, δεν ενδυναμώνει η ειρήνη στην περιοχή, αντίθετα αυξάνεται η στρατιωτικοποίηση, με την ισχυρή παρουσία πολεμικών στόλων και συχνών πολεμικών ασκήσεων, ενώ εισερχόμαστε εκ νέου σε όλο και μεγαλύτερο ανταγωνισμό εξοπλιστικών συστημάτων,

– Δεν μειώνεται, αντίθετα αυξάνεται ο τσαμπουκάς του Ερντογάν με την διπλωματία των ερευνών για υδρογονάνθρακες στα διάφορα θαλάσσια …οικόπεδα (και μόνο ο όρος είναι χαρακτηριστικός) γύρω από την Κύπρο και την χρήση πλωτών γεωτρύπανων ως εργαλείων άσκησης πίεσης και ανάδειξης πολιτικών διεκδικήσεων, οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών κ.ά.

– Το Κυπριακό συνδέεται – όλο και περισσότερο – με το θέμα της εξόρυξης υδρογονανθράκων και τον «διαμοιρασμό» των εσόδων στις δύο κοινότητες, ως ρητή πλέον διεκδίκηση από την πλευρά του Ερντογάν, ενώ και ο Ν. Αναστασιάδης πρόεδρος της Κύπρου επαναφέρει από καιρό σε καιρό ως εμπόδιο ή όρο για την επίλυση του Κυπριακού το θέμα των ενεργειών της Τουρκίας σε βάρος της Κύπρου στα θέματα που αφορούν τις εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου

– Σαφώς το θέμα των ερευνών για υδρογονάνθρακες συνέβαλε στην ενίσχυση των διεκδικήσεων της Τουρκίας σε σχέση με τις «γκρίζες ζώνες«, μια σειρά από βραχονησίδες, το Αιγαίο αλλά και το Καστελόριζο, ενώ επαναφέρει πολύ πιο έντονα τα θέματα της υφαλοκρηπίδας και της οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, θέματα (οριοθέτηση) που έτσι κι αλλιώς δεν είναι εύκολα και απλά έτσι κι αλλιώς ακόμα και χωρίς υδρογονάνθρακες. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η κατάσταση είναι προβληματική όχι μόνο σε σχέση με την Τουρκία αλλά ακόμα και με την Ιταλία, την Κύπρο και την Αλβανία, ενώ τώρα λαμβάνει μια νέα διάσταση και με τη Λιβύη.

Η Ελλάδα και η Ιταλία συμφώνησαν από το 1977 να οριοθετήσουν την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη μεταξύ τους αλλά δεν τα έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα, ενώ και η προσπάθεια οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας (2009) κατέρρευσε, μετά τις αποφάσεις του αλβανικού δικαστηρίου που επικαλέστηκε συνταγματικά εμπόδια.

Οριοθέτηση δεν έχει γίνει ούτε με την Κύπρο.

Η πρόσφατη «συμφωνία» μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης για την ΑΟΖ (πάλι με αφορμή τις πετρελαιοπηγές της χώρας) υπενθυμίζει την αδυναμία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και μεταξύ Ελλάδας – Λιβύης όχι μόνο τώρα αλλά εδώ και δεκαετίες λόγω σε διαφορετικών προσεγγίσεων σε διάφορα θέματα (Γαύδος, Κρήτη, μέση γραμμή κ.ά.). Αλλά και με την Αίγυπτο – που υποτίθεται αναπτύσσεται κοινή στρατηγική στα θέματα της ΑΟΖ και των εξορύξεων – δεν έχουν καταλήξει οι σχετικές συζητήσεις σε συμφωνία αν και είναι σε εξέλιξη από το 2009 (κυρίως αφορά την περιοχή μεταξύ Δωδεκανήσων και βορειο-αφρικανικής ακτής)

Η οριοθέτηση όμως σε ένα τόσο πολύπλοκο τοπίο όπως αυτό της Ανατολικής Μεσογείου ή και του Ιονίου που γίνεται ακόμα πιο σύνθετο με τις προγραμματισμένες εξορύξεις δεν γίνεται με αυτοματισμό αλλά είτε με διμερείς συμφωνίες που περιέχουν το στοιχείο του συμβιβασμού είτε με προσφυγή σε ένα διεθνές δικαστήριο, με ότι αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει μέσα από την διαδικασία αυτή. Είναι προετοιμασμένο το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία να δεχθούν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας διαπραγμάτευσης ή διεθνούς διαιτησίας;