Σχεδόν προπαγανδιστική για την δράση του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον και του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας η ομιλία Σταϊνμάιερ στην Κάντανο.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στην Κάνδανο, ο Γερμανός Πρόεδρος έδωσε ομιλία στην οποία εξέφρασε βαθιά λύπη και ντροπή για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Γερμανοί στρατιώτες κατά την κατοχή, δίχως όμως να κάνει καμία αναφορά στην καταβολή αποζημιώσεων για τα εγκλήματα που συντελέστηκαν και την καταστροφή που προκλήθηκε. Επισκεπτόμενος τον τόπο του ολοκαυτώματος, ο Πρόεδρος αναγνώρισε την έκταση της βαρβαρότητας και τον πόνο που προκάλεσαν οι Γερμανοί στους κατοίκους. Τόνισε την ανάγκη διατήρησης της μνήμης των θυμάτων και την ευθύνη της Γερμανίας να αντιμετωπίσει το παρελθόν της, όμως μέσω πρωτοβουλιών όπως το Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον που έχει καταγγελθεί πολλές φορές η δράση τους, ακόμα και από πρωτοβουλίες Γερμανών Δημοκρατών.
Ο Γερμανός Πρόεδρος στην ομιλία του στην Κάντανο αναφέρθηκε στην αντίσταση των Ελλήνων και στην ανελέητη σκληρότητα με την οποία αντέδρασαν οι Γερμανοί κατακτητές. Καταδίκασε τα εγκλήματα πολέμου και την ατιμωρησία των δραστών. Τόνισε την ανάγκη να μάθουν οι νεότερες γενιές για τα γεγονότα αυτά, ώστε να αποφευχθεί η επανάληψή τους. Ο Πρόεδρος κάλεσε σε διαρκή διάλογο και συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, με στόχο την επούλωση των πληγών του παρελθόντος και τη δημιουργία ενός κοινού μέλλοντος βασισμένου στις αρχές της δημοκρατίας και της ειρήνης.
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία Σταϊνμάιερ στην Κάντανο:
Οι φωτογραφίες στην έκθεση που μόλις είδαμε δίνουν μόνο μια μικρή εικόνα όσων συνέβησαν σε αυτόν τον τόπο. Η πλήρης διάσταση της φρίκης, ωστόσο, δεν αποτυπώνεται ποτέ εξ ολοκλήρου σε εικόνες και φωτογραφίες. Και παρότι είναι έτσι, όποιος επισκέφτηκε εδώ, στο δημαρχείο, δύσκολα μπορεί να βρει τις κατάλληλες λέξεις. Αβάσταχτη είναι η σκέψη και μόνο της πραγματικής έκτασης της βαρβαρότητας. Συγκλονίζει ο πόνος των συγγενών. Αισθάνομαι φρίκη για αυτά που γράφτηκαν στη δική μου γλώσσα, σε αυτές τις επιγραφές που τοποθέτησε η Βέρμαχτ. Και με κυριεύει ντροπή, διότι αυτές οι επιγραφές φανερώνουν ότι η γερμανική Βέρμαχτ θεώρησε πως είχε το δικαίωμα να καταστρέψει το μέρος αυτό κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μπορέσει ποτέ να οικοδομηθεί ξανά. Οι ίδιοι οι θύτες τεκμηριώνουν εδώ πόσο αδίστακτος και πόσο εγκληματικός υπήρξε ο κατακτητικός, κατοχικός και εξοντωτικός πόλεμος της Γερμανίας.
Κυρίες και κύριοι, μπορείτε να το φανταστείτε; Είμαι σίγουρος πως είναι δύσκολο για έναν Γερμανό πρόεδρο να προσέλθει σε αυτόν τον τόπο. Ωστόσο, ισχύει και κάτι άλλο: δεν είναι δυνατόν να βρίσκομαι εδώ, στην Κρήτη, χωρίς να επισκεφτώ αυτό το μέρος, γεμάτος γερμανική ντροπή. Γι’ αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα εσάς, τους επιζώντες και τους συγγενείς των θυμάτων όλων των μαρτυρικών τόπων που έπεσαν θύματα επίθεσης και καταστροφής από τους Γερμανούς στρατιώτες. Σας ευχαριστώ που βρίσκεστε εδώ σήμερα και σας ευχαριστώ που μου επιτρέπετε εμένα να βρίσκομαι σήμερα εδώ. Γνωρίζω ότι στις οικογένειές σας συνεχίζει να ζει η οδύνη, συνεχίζει να ζει ο πόνος. Και όμως, μας τεντώσατε χέρι συμφιλίωσης, κάτι για το οποίο σας ευγνωμονώ βαθύτατα.
Η Κάνδανος είναι μεταξύ των πρώτων χωριών της Κρήτης που οι Γερμανοί στρατιώτες της Βέρμαχτ ισοπέδωσαν κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο τρίτος λόχος του μηχανοκίνητου τάγματος πεζικού 55, μια ομάδα ορεινού μηχανισμού, διέπραξε τρομερά, απάνθρωπα εγκλήματα.
Έκαψαν τα σπίτια, θανάτωσαν τα ζώα, σκότωσαν και πυροβόλησαν όλους τους κατοίκους που συναντούσαν και, προπαντός, γυναίκες και ηλικιωμένους. Αυτοί που γλίτωσαν ήταν εκείνοι που κατά τύχη δεν βρίσκονταν στο χωριό ή μπόρεσαν να διαφύγουν εγκαίρως.
Μια μέρα νωρίτερα, οι Γερμανοί στρατιώτες είχαν ήδη σπείρει τον όλεθρο στον Κοντομαρί και στον Λίκνο. Ακολούθησαν δεκάδες χωριά: Κακόπετρο, Φλώρια, Ανώγια και Βιάννος. Και εδώ αναφέρω μόνο ενδεικτικά κάποια παραδείγματα.
Μόνο στην Κρήτη, οι Γερμανοί σκότωσαν κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χιλιάδες αμάχους, ηλικιωμένους, ιερείς, γυναίκες, μητέρες, παιδιά, ακόμα και βρέφη. Δεν μπορούμε σήμερα να μνημονεύσουμε χωρίς να αναφερθούμε στις Εβραίες και τους Εβραίους της Κρήτης. Όλοι εκτοπίστηκαν. Η βαρβαρότητα, η φρίκη, η απανθρωπιά των Γερμανών κατακτητών μου κόβει ακόμα και εμένα, και ειδικά σήμερα, την ανάσα.
Κυρίες και κύριοι, σε ολόκληρη την Ευρώπη, παντού στην Ευρώπη, υπάρχουν τέτοια μέρη, τόποι τους οποίους οι Γερμανοί κατέστρεψαν από εκδίκηση και δολοφόνησαν τους κατοίκους τους κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κάποιοι από αυτούς τους τόπους είναι λίγο πιο γνωστοί από άλλους. Πολλά άλλα ονόματα, όμως, ξεχάστηκαν τόσο στην Ευρώπη όσο και, κυρίως, στην ίδια μου τη χώρα. Σε αυτά συγκαταλέγονται, δυστυχώς, και πάρα πολλοί τόποι στην Ελλάδα. Είναι αμέτρητοι.
Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να βρίσκομαι που βρίσκομαι σήμερα εδώ, σε αυτούς τους τόπους.
Η Βέρμαχτ προέβη σε αντίποινα. Οι Γερμανοί είχαν αρχικά υποτιμήσει την στρατιωτική αντίσταση των Ελλήνων, των Βρετανών και άλλων συμμάχων κατά την κατάληψη της Κρήτης. Αυτό όμως που δεν είχαν υπολογίσει καθόλου ήταν το θάρρος και το πνεύμα αντίστασης των Κρητικών.
Οι Έλληνες γνωρίζουν ότι ο χαρακτηρισμός του ήρωα είναι κάτι που πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ. Όμως, οι γυναίκες και οι άντρες οι οποίοι υπεραμύνθηκαν εδώ της πατρίδας τους ήταν πραγματικές ηρωίδες και πραγματικοί ήρωες.
Οι Γερμανοί αντέδρασαν σε αυτή την απροσδόκητη αντίσταση με ανελέητη σκληρότητα. Οι στρατιώτες αισθάνονταν απόλυτα σίγουροι ότι δεν θα λογοδοτούσαν για τα εγκλήματα αυτά, αφού ο επικεφαλής τους, ο στρατηγός Kurt Student, τους είχε δώσει τις διαταγές αυτές. Απαιτούσε την επιβολή τιμωρητικών μέτρων ενάντια στον πληθυσμό και επεσήμανε ρητά ότι τα στρατεύματα – και παραθέτω ακριβώς τα λόγια του – «παραμερίζοντας τις δέουσες διαδικασίες και αποκλείοντας συνειδητά την όποια ειδική δίκη, να τιμωρήσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή σκληρότητα». Οι στρατιώτες του εκτέλεσαν την εντολή του εν ψυχρώ και κατά γράμμα.
Ο Kurt Student καταδικάστηκε μεν μετά τη λήξη του πολέμου από ένα βρετανικό στρατοπεδο στο URG, αλλά αυτό έγινε αποκλειστικά και μόνο για τα εγκλήματα εις βάρος Βρετανών αιχμαλώτων του πολέμου. Και γνωρίζουμε σήμερα ότι αφέθηκε πρόωρα ελεύθερος και ότι έμελλε να ζήσει για πολλά χρόνια ακόμη, ανενόχλητος, στη Γερμανία. Για τα εγκλήματα που διέπραξε κατά του ελληνικού άμαχου πληθυσμού, ποτέ δεν λογοδότησε.
Κυρίες και κύριοι, μιλώντας σας σήμερα εδώ, οφείλω να μιλήσω και για τη μεταχείριση των ναζιστικών εγκληματιών πολέμου, των ναζί. Και εδώ πρόκειται για τη δεύτερη ενοχή που βαραίνει τη Γερμανία. Και αυτή η δεύτερη ενοχή, επίσης, με γεμίζει ντροπή.
Σήμερα, να ζητήσω συγχώρεση, στο όνομα της Γερμανίας, ζητώ από εσάς, τους επιζώντες και απογόνους, συγχώρεση για τα βαριά εγκλήματα που διέπραξαν εδώ οι Γερμανοί.
Ζητώ συγχώρεση για το γεγονός ότι η χώρα μου καθυστέρησε για δεκαετίες να τιμωρήσει ποινικά τα εγκλήματα αυτά. Συγχώρεση για το γεγονός ότι μετά τον πόλεμο απέτρεψε το βλέμμα της από αυτά και παρέμεινε σιωπηλή.
Δεν μπορούμε να αναστρέψουμε την οδύνη που προκλήθηκε και δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε από το βάρος και να επανορθώσουμε. Πρέπει όμως να διατηρήσουμε τη μνήμη, τη μνήμη ζωντανή.
Και κύριε Δήμαρχε, αναφέρατε αυτά που είπε ο Λέβι:
«Για να μην ξανασυμβούν αυτά που έγιναν».
Χωρίς μνήμη, δεν υπάρχει μέλλον. Δεν υπάρχει μέλλον ούτε κοινό, αλλά ούτε και μέλλον ειρηνικό. Και αυτό είναι τόσο σημαντικό, που μπορούμε σήμερα να μνημονεύσουμε μαζί αυτά τα εγκλήματα και μπορούμε να μεταλαμπαδεύσουμε αυτή τη μνήμη στην επόμενη γενιά.
Εγώ αυτό που επιθυμώ, που εύχομαι, είναι να βρούμε τη δύναμη να αναλάβουμε την ευθύνη από κοινού, ακριβώς γιατί έχουμε διαφορετικές θέσεις αναφορικά με κάποια ζητήματα.
Ένας λόγος παραπάνω, τον οποίο χρειαζόμαστε, για να μπορέσουμε με σοβαρότητα και με εμπιστοσύνη να κατασκευάσουμε γέφυρες.
Το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον εργάζεται από το 2014, δηλαδή 10 ακριβώς χρόνια, πάνω σε αυτή την κοινή ιστορική μνήμη, στην κουλτούρα μνήμης και για ένα κοινό μέλλον.
Κυρίες και κύριοι, από αυτό το τόσο ζοφερό κεφάλαιο της γερμανικής ιστορίας στο οποίο αναφέρθηκα, απορρέει η ευθύνη μας, μια ευθύνη που μας ωθεί να υπερασπίσουμε την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου. Η ευθύνη να υπερασπιστούμε τη δημοκρατία, διότι πάνω σε αυτές τις αξίες θεμελιώνεται η κοινή μας Ευρώπη. Πρόκειται για αξίες και επιτεύγματα τα οποία οφείλουμε στην αρχαία Ελλάδα.
Πού αλλού, εάν όχι εδώ; Πού αλλού, αν όχι σε αυτό το μέρος, την Ελλάδα, δεν θα ήταν το κατάλληλο μέρος για να τη μνημονεύσουμε, να μνημονεύσουμε αυτές τις αξίες;
Οι χώρες μας γνωρίζουν ότι η δημοκρατία, όταν επιτευχθεί, δεν είναι αυτόματα και διασφαλισμένη. Γνωρίζουμε πως πρέπει και να την προστατεύουμε και να την υπερασπιζόμαστε, ειδικά σήμερα που αυτή η δημοκρατία σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αμφισβητείται και πάλι, και όπου σε πολλές χώρες κερδίζουν και πάλι οι αντιδημοκρατικές δυνάμεις. Και μάλιστα, στην ίδια μου τη χώρα, ακριβώς σε ένα τέτοιο τόπο όπως εδώ, στον Κάνδανο, αντιλαμβανόμαστε ότι εμείς οι Ευρωπαίοι έχουμε ένα κοινό μέλλον, μόνον με ειρήνη, ένα μέλλον με ειρήνη και ελευθερία, μόνον εφόσον προστατεύουμε και υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία, τις αξίες μας και τις αξίες μας.
Αυτή η ιστορική ευθύνη εξακολουθεί να υπάρχει και θα υφίσταται πάντα. Δεν παραγράφεται.
Κυρίες και κύριοι, στη χώρα μου, στη Γερμανία, πολλοί λίγοι γνωρίζουν τα εγκλήματα της Βέρμαχτ κατά του ελληνικού άμαχου πληθυσμού και για τη δολοφονία των Ελλήνων Εβραίων στο Ολοκαύτωμα.
Επίσης, πολύ λίγοι γνωρίζουν για τον φριχτό λιμό υπό τη γερμανική κατοχή. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό ότι, εδώ και κάποια χρόνια, υπάρχει το Γερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας, το οποίο δεν καλλιεργεί μόνον συναντήσεις σε προ-εφηβικό επίπεδο και φιλίες μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών νέων ανθρώπων, αλλά συμβάλλει στο να μεταλαμπαδευθεί γνώση για τα εγκλήματα των Γερμανών στους νέους ανθρώπους, στη νεολαία.
Διότι οι νέοι πρέπει να γνωρίζουν τι έχει συμβεί, ώστε να μη συμβεί ποτέ πια. Για άλλη μία φορά, θα ήθελα στο σημείο αυτό να σας ευχαριστήσω από βάθους καρδιάς που μου επιτρέψατε να βρίσκομαι σήμερα εδώ.
Υποκλίνομαι με οδύνη και σεβασμό ενώπιόν σας. Και κυρίες και κύριοι, η Κάνδανος ανοικοδομήθηκε παρά την οδύνη και παρά τις θυσίες. Και αυτό ήταν γενναίο και μάλιστα ηρωικό. Η Κάνδανος είναι μία υπενθύμιση για μας να διαφυλάξουμε την ειρήνη και την ελευθερία στην Ευρώπη. Αυτή η υπενθύμιση εξακολουθεί να υφίσταται και όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι αποτελεί και το καθήκον μας για το κοινό μας μέλλον.
Τι είναι το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον
Υπενθυμίζουμε ότι το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον, του οποίου η ίδρυσή του προαναγγέλθηκε ως μία χειρονομία “καλής θέλησης” της Μέρκελ προς την υπό καθεστώς μνημονίων Ελλάδα, δημιουργήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου του 2014 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και τον Ομοσπονδιακό Πρόεδρο της Γερμανίας Γιόαχιμ Γκάουκ.
Σύμφωνα με τον πρέσβη της Γερμανίας στην Ελλάδα, σε συνοδευτική επιστολή απάντησης της Καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ σχετικά με ντοκιμαντέρ για το έγκλημα στην Καλή Συκιά Ρεθύμνου, το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον:
«έχει ως σκοπό την αναζήτηση ενδεδειγμένων δράσεων για την επεξεργασία του παρελθόντος, π.χ. με θεματικές εκθέσεις, τη δημιουργία πανεπιστημιακών εδρών ή ακόμα και τη συνεργασία στην έκδοση σχολικών βιβλίων. Επίσης, θα χρησιμεύσει και στην στήριξη του εβραϊκού τρόπου ζωής στην Ελλάδα».
Το 2016, η Ομάδα Εργασίας Γερμανών ακτιβιστών (ΑΚ) Δίστομο από το Αμβούργο έδωσε στη δημοσιότητα κείμενο σχετικά με τη λειτουργία Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον στην οποία αναφέρει τα εξής κατατοπιστικά:
Το Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον δημιουργήθηκε, όπως αναφέρει η γερμανική κυβέρνηση, για να εγκαθιδρύσει μια ελληνογερμανική ιστορική μνήμη (!) και να συμβάλει στην ιστορική έρευνα των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά την περίοδο της κατοχής 1941-1944…
…
Την απόφαση για το πού και πώς θα δωθούν τα επιμέρους ποσά δεν την παίρνει όμως μια κοινή ελληνογερμανική επιτροπή αλλά μόνο το γερμανικό υπουργείο εξωτερικών και συγκεκριμένα η διεύθυνση του DAAD (γερμανική υπηρεσία ακαδημαϊκών ανταλλαγών). Ήδη λοιπόν το όνομα είναι παραπλανητικό.
…
“Η ίδρυση του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον σηματοδοτεί μια κάποια αλλαγή στη στρατηγική που ακολουθεί η γερμανική πλευρά, αρχής γεννομένης από την επίσκεψη του Προέδρου της Γερμανίας Γ. Γκάουκ στην Ελλάδα το 2014, χωρίς όμως να έχει αλλάξει και τους στόχους της. Και ο στόχος είναι η Γερμανία να μην πληρώσει ούτε σεντ στα θύματα και τους επιζώντες των θηριωδιών των ναζί και να μην πληρώσει τα χρέη της στην Ελλάδα (επανορθώσεις, κατοχικό αναγκαστικό δάνειο). Η Γερμανία αρνείται πως έχει οποιαδήποτε νομική ευθύνη για τα εγκλήματα της κατοχής.
Το Ταμείο λειτουργεί σε αυτήν την περίπτωση ως «δούρειος ίππος». Μέσω αυτών των χρηματοδοτήσεων η γερμανική κυβέρνηση προσπαθεί να ελέγχει την εικόνα της τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό δίνοντας την εντύπωση μια κυβέρνησης που προωθεί την ιστορική έρευνα και αποτελεί παράδειγμα στον τομέα της επεξεργασίας της ιστορικής μνήμης.”
Είναι λοιπόν με άλλα λόγια μια διαφημιστική καμπάνια:
“…με την προβολή του Ταμείου το κέντρο βάρους της συζήτησης για τις ελληνικές διεκδικήσεις των αποζημιώσεων και επανορθώσεων μετατοπίζεται πια στις γερμανικές σκηνοθετημένες «χειρονομίες» συμφιλίωσης και μνήμης. Άλλωστε θα είναι πολύ δύσκολο για τους εκπροσώπους των μαρτυρικών τόπων από τη μία να συνεργάζονται με τους γερμανούς για να πραγματοποιήσουν επιτέλους σημαντικά έργα και προγράμματα και από την άλλη να απαιτούν με δυναμικό τρόπο τις οφειλές και αποζημιώσεις. Και με αυτόν τον τρόπο λοιπόν προσπαθούν να μειώσουν την πίεση που δέχεται η Γερμανία.”