Ρεκόρ υπερβάλλουσας θνητότητας καταγράφηκε στην Ελλάδα το 2022, με τη χώρα μας να καταλαμβάνει την πέμπτη χειρότερη θέση μεταξύ 41 χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Η Ελλάδα δηλαδή είχε υπέρβαση θανάτων της τάξης του 12%, όταν το μέσο ποσοστό αύξησης στον Οργανισμό ήταν μόλις 5,3%, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Αυτό προκύπτει, μεταξύ άλλων, από έκθεση του ΟΟΣΑ, με θέμα «Πρόσφατες τάσεις στη θνησιμότητας: Ο αντίκτυπος της δημογραφικής αλλαγής».
Σύμφωνα με τους συντάκτες της, η θνητότητα από όλες τις αιτίες έχει αποδειχθεί σημαντικός δείκτης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, φωτίζοντας τις άμεσες και τις έμμεσες επιπτώσεις του κορωνοϊού. Οι θάνατοι από τη νόσο Covid-19 πλέον έχουν μειωθεί, αλλά συνεχίζεται η παρακολούθησή τους. H έκθεση εξετάζει τα δεδομένα από την αρχή της πανδημίας μέχρι και 3 χρόνια μετά και προσπαθεί να καταγράψει ποιες χώρες είχαν τους περισσότερους θανάτους.
Τι είναι η υπερβάλλουσα θνητότητα
Aξίζει να σημειωθεί ότι ο δείκτης της υπερβάλλουσας θνητότητας ή θνησιμότητας αποτελεί εναν δείκτη της επίδρασης της πανδημίας στον συνολικο αριθμό θανάτων. Συμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, η υπερβάλλουσα θνησιμότητα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συγκρίσεις της επίδρασης της πανδημίας στη θνησιμότητα μεταξύ διαφορετικών περιοχών. Σημειώνεται ότι η υπερβάλλουσα θνησιμότητα (excess mortality, EM) ορίζεται ως η διαφορά μεταξύ του αριθμού των θανάτων από κάθε αίτια σε μια χρονική περίοδο (π.χ πανδημία) και του αναμενόμενου αριθμού θανάτων στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Τα συστήματα καταγραφής των θανάτων είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ διαφορετικών χωρών, όχι μόνο για την COVID-19 αλλά και για άλλα νοσήματα όπως η γρίπη. Έτσι, με στόχο την σύγκριση έγινε η προτυποποίηση με βάση την «υπερβάλλουσα θνησιμότητα». Με τον δείκτη αυτόν παρακολουθούν και οι διεθνείς οργανισμοί και την επιδημία της γρίπης όπως φαίνεται και στις ετήσιες αναφορές του ECDC.
Για τον υπολογισμό της υπερβάλλουσας θνησιμότητας απαιτείται ένα πολύπλοκο μεθοδολογικό σύστημα που λαμβάνει υπόψιν πολλές παραμέτρους όπως η ηλικία αλλά και η μεταβλητότητα μεταξύ άλλων.
Στο θέμα της αυξημένης θνητότητας στην Ελλάδα αναφέρθηκε πρόσφατα στην ημερίδα του iatronet.gr ο καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής, αναδεικνύοντας τον ρόλο της ηλικιακής σύνθεσης του πληθυσμού.
Ποιες χώρες κατέγραψαν μείωση και ποιες αύξηση
Στο σύνολο των χωρών – μελών, οι ειδικοί του ΟΟΣΑ κατέγραψαν αύξηση της θνητότητας την περίοδο 2020 – 2022. Παρόλα αυτά αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρξαν και χώρες που είχαν μείωση θανάτων κατά την διάρκεια της πανδημίας, όπως η Νέα Ζηλανδία (-4,4%). Αντίθετα, πολύ μεγάλη αύξηση καταγράφεται σε χώρες όπως το Μεξικό (+30,5%) αλλά και η Κολομβία (+23,5%).
Στην πρώτη φάση της πανδημίας (έως το τέλος του 2020), στην Ευρώπη επλήγησαν σοβαρά η Ιταλία, η Ισπανία, το Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο, με αυξήσεις στην αναμενόμενη θνητότητα μεταξύ 10% και 15%. Ακολούθησε αύξηση στην Πολωνία και στην Τσεχία.
Τα μέσα ποσοστά θνησιμότητας στις χώρες του ΟΟΣΑ μειώθηκαν σημαντικά το 2022, χάρη στη συνεχιζόμενη ανάπτυξη προγραμμάτων μαζικού εμβολιασμού και λιγότερο θανατηφόρων παραλλαγών του κορωνοϊού. Δεν συνέβη το ίδιο στο Μεξικό και στην Κολομβία, όπου υπήρξε αύξηση 5,7% και 8,9% αντίστοιχα.
Απογοητευτικά τα ποσοστά στην Ελλάδα
Ακόμη χειρότερη ήταν η κατάσταση στην Ελλάδα, όπου σημειώθηκε η υψηλότερη αύξηση της θνησιμότητας με μεγαλύτερη πάνω από 12%, λόγω του υψηλού ακόμη αριθμού θανάτων που αναφέρθηκαν από Covid -19 το πρώτο εξάμηνο του έτους. Ακολούθησε κορύφωση των θανάτων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, πιθανώς λόγω του καύσωνα, ενώ ρόλο έπαιξαν και άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Οι περισσότεροι θάνατοι αφορούν τις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες. Η μέση υπερβάλλουσα θνητότητα στην τριετία της πανδημίας ήταν υψηλότερη στην ηλικιακή ομάδα 65+ (+5,6%), ακολουθούμενη από την ομάδα 45 – 64 ετών (+4,5%), ενώ η αύξηση για την ηλικιακή ομάδα 0 – 44 ετών ήταν της τάξης του 1,1%.
Χώρες με μεγάλο πληθυσμό ηλικιωμένων όπως η Ελλάδα, η Πολωνία και η Λιθουανία σημείωσαν υψηλή αύξηση στη θνητότητα μεταξύ των 65+ πληθυσμού (10% – 12%). Το ίδιο συνέβη για χώρες, όπως η Γερμανία και η Φινλανδία, όπου η υψηλότερη θνητότητα ήταν μεταξύ των άνω των 65 ετών.
Το παράδειγμα της Σουηδίας
Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Σουηδίας, η οποία είχε υπερβολική θνητότητα στους άνω των 65 ετών στην αρχή της πανδημίας, αλλά ακολούθησε μείωση της υπερβάλλουσας θνητότητας σε ποσοστά κάτω από την προ-πανδημική περίοδο.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, τα ανθεκτικά συστήματα Υγείας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της Covid -19 και άλλων σύνθετων απειλών, όπως καύσωνες και γρίπη. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο καλύτερη ήταν η πρόσβαση στα συστήματα την προ-πανδημική περίοδο, τόσο καλύτερα ήταν τα αποτελέσματα.