Η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπέβαλε ανεπισήμως σε αυτήν της Τουρκίας την πρόταση –που θεωρείται εξ ορισμού απίθανο να γίνει δεκτή– να στείλει τα ρωσικής κατασκευής αντιαεροπορικά συστήματα S-400 που έχει αγοράσει στην Ουκρανία, για να τη βοηθήσει να αντιμετωπίσει την εισβολή της Ρωσίας, δήλωσαν τρεις πηγές ενημερωμένες για το θέμα στο πρακτορείο ειδήσεων Ρόιτερς.
Οι αμερικανοί αξιωματούχοι έριξαν την ιδέα αυτή σε τούρκους ομολόγους τους τον περασμένο μήνα, χωρίς πάντως να φθάσουν στο σημείο να το προτείνουν επισήμως, εξήγησαν οι πηγές. Το θέμα τέθηκε επίσης, εν συντομία, όταν επισκέφθηκε την Τουρκία η αμερικανίδα υφυπουργός Εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν αυτόν τον μήνα.
Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν ζητεί από συμμάχους που διαθέτουν οπλικά συστήματα ρωσικής κατασκευής, όπως το αντιαεροπορικό σύστημα S-300, να εξετάσουν το ενδεχόμενο να τα στείλουν στο Κίεβο, για να αμυνθεί έναντι της ρωσικής επίθεσης που άρχισε την 24η Φεβρουαρίου.
Η ιδέα –αναλυτές προεξοφλούν ότι θα καταρριφθεί από την Άγκυρα– εντασσόταν στην ευρύτερη συζήτηση της κυρίας Σέρμαν με τούρκους αξιωματούχους για τη χορήγηση βοήθειας στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και ταυτόχρονα τη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Η αγορά των S-400 προκαλεί εδώ και χρόνια αναταράξεις στη διμερή σχέση.
Η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει αναφερθεί δημόσια στην πρόταση. Δεν υπήρχε διαθέσιμος εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ για να σχολιάσει.
Πηγές προσκείμενες στην τουρκική κυβέρνηση και αναλυτές επισημαίνουν πως η Άγκυρα δεν θα εξέταζε καν την ιδέα, όχι μόνο εξαιτίας των τεχνικής φύσης εμποδίων που θα συνεπαγόταν η μεταφορά, η εγκατάσταση και η λειτουργία των S-400 στην Ουκρανία, αλλά και για πολιτικούς λόγους, για τον αντίκτυπο που θα είχε μια τέτοια κίνηση στις ρωσοτουρκικές σχέσεις.
Η Ουάσινγκτον έχει αξιώσει επανειλημμένα από την Άγκυρα να απαλλαγεί από τους S-400, πολύ προτού παραληφθεί η πρώτη συστοιχία, τον Ιούλιο του 2019. Οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε εταιρεία της τουρκικής στρατιωτικής βιομηχανίας και εξεδίωξαν την Τουρκία από το πρόγραμμα κατασκευής του μαχητικού 5ης γενιάς F-35 εξαιτίας της αγοράς αυτής. Η Άγκυρα από την πλευρά της επιχειρηματολογεί πως αναγκάστηκε να επιλέξει τους S-400 διότι οι ΗΠΑ δεν της προσέφεραν με ικανοποιητικούς όρους το αντίστοιχο σύστημα Patriot.
Αμερικανοί αξιωματούχοι επιδιώκουν να αδράξουν την ευκαιρία για να επαναφέρουν την Άγκυρα στην τροχιά της Ουάσινγκτον. Οι προσπάθειες να βρεθούν «δημιουργικοί» τρόποι για τη βελτίωση των σχέσεων επιταχύνονται τελευταία, αν και μέχρι στιγμής καμία συγκεκριμένη πρόταση δεν έχει προχωρήσει.
Η κυρία Σέρμαν τοποθετήθηκε δημόσια για το θέμα μιλώντας στο τουρκικό τηλεοπτικό δίκτυο Habertürk την 5η Μαρτίου: «Νομίζω πως όλοι γνωρίζουν ότι οι S-400 είναι ζήτημα που εκκρεμεί εδώ και καιρό και ίσως αυτή να είναι η στιγμή να βρούμε τρόπο να το λύσουμε», δήλωσε.
Δεν κατέστη σαφές τι ακριβώς εννοούσε. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν απάντησε όταν του ζητήθηκε σχόλιο. Ο Λευκός Οίκος δεν απάντησε όταν του ζητήθηκε σχόλιο για τις επαφές της κυρίας Σέρμαν και την αμερικανική πρόταση.
Η Τουρκία, που μοιράζεται θαλάσσια σύνορα τόσο με την Ουκρανία όσο και με τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα, διατηρεί σχέσεις και με τις δύο χώρες. Χαρακτηρίζει την εισβολή απαράδεκτη μεν, αλλά ταυτόχρονα αποφεύγει να προχωρήσει στην επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα, ενώ προσφέρεται διαρκώς να μεσολαβήσει.
Η Άγκυρα εκφράζεται προσεγμένα, ώστε να μην προκαλεί οργή στη Μόσχα, επισημαίνουν αναλυτές, καθώς η Τουρκία αγοράζει ενέργεια και όπλα από τη Ρωσία, ενώ προσελκύει επίσης πολλούς ρώσους τουρίστες. Ωστόσο, ταυτόχρονα, η Άγκυρα έχει πουλήσει UAVs στο Κίεβο και υπέγραψε συμφωνία για την παραγωγή και τη διάθεση περισσοτέρων, κάτι που εξόργισε το Κρεμλίνο. Οι δύο πλευρές βρίσκονται εξάλλου σε αντίπαλα στρατόπεδα στη Συρία και στη Λιβύη, ενώ η Άγκυρα εναντιώνεται στην προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας στη Ρωσία το 2014.
Ως τώρα «η Τουρκία καταφέρνει να βαδίζει πάνω στην κόψη του ξυραφιού» μεν, αλλά «η μεταφορά των S-400 (στην Ουκρανία) σίγουρα θα προκαλούσε τεράστια οργή στη Ρωσία», εκτιμά ο Άαρον Στάιν, διευθυντής ερευνών στο Foreign Policy Research Institute των ΗΠΑ. Επιπλέον, για τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, «οι S-400 έχουν μετατραπεί σε σύμβολο της τουρκικής εθνικής κυριαρχίας, επομένως το να τους παραχωρήσει δεν θα ήταν και τόσο ρόδινο», προσθέτει.