Του Χρήστου Μανωλά
Σε αλματώδη άνοδο βρίσκεται το τελευταίο διάστημα το κίνημα εναντίον των ανεμογεννητριών. Από τα Άγραφα και τον Έβρο μέχρι την Τήνο και τη Λέσβο, οι τοπικές κοινωνίες εξεγείρονται και διαδηλώνουν με κάθε τρόπο εναντίον της εγκατάστασής τους. Η αντίθεση στον επιχειρούμενο τρόπο τοποθέτησης των ανεμογεννητριών, όμως, δεν συνιστά αντίθεση στην πράσινη ενέργεια, όπως αναφέρουν εκπρόσωποι αυτών των κοινωνιών.
Οι οικολόγοι και οι μελέτες κάνουν λόγο για χιλιάδες θανάτους πουλιών, αλλά και διάλυση του οικοσυστήματός τους από τις κατασκευές και τον θόρυβο κατά την κατασκευή των πάρκων. Μέχρι και για 50% μείωση των πληθυσμών κάνουν λόγο σε κάποιες περιπτώσεις.
«Οι επιπτώσεις στην τοπική βιοποικιλότητα θα οδηγήσουν σε επιπτώσεις και στη μορφή του οικοτουρισμού που βασίζεται στην παρατήρηση της βιοποικιλότητας (παρατήρηση φυτών, ζώων και πουλιών), όπως το bird watching. Έχει παρατηρηθεί μείωση πληθυσμών διάφορων πουλιών όπου εγκαθίστανται αιολικά πάρκα» προειδοποιεί ο Στιβ Ντάντλεϊ, Βρετανός καθηγητής, μέλος της Βρετανικής Ένωσης Ορνιθολόγων (ΒΟΕ), ξεναγός bird wachers στη Λέσβο εδώ και 20 χρόνια).
Άλλο παράδειγμα: Ο χωροταξικός σχεδιασμός καθόρισε μια σειρά από δήμους του Έβρου (Φερών, Τραϊανούπολης, Αλεξανδρούπολης, Σουφλίου και Τυχερού) ως Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ), δηλαδή περιοχές όπου θα έπρεπε να δοθεί βαρύτητα στην ανάπτυξη των ανεμογεννητριών. Αυτή η πρόβλεψη κατακρίθηκε ως προβληματική, κυρίως επειδή ο Έβρος είναι μια από τις σημαντικότερες περιοχές για την ορνιθοπανίδα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αφού φιλοξενεί τα 36 από τα 38 ημερόβια αρπακτικά της ηπείρου, είτε μόνιμα είτε ως περιοχή αναπαραγωγής τους.
Ακόμα, εκεί εντοπίζεται η μοναδική αναπαραγωγική αποικία στα Βαλκάνια του μαυρόγυπα, ο πληθυσμός του οποίου έχει συρρικνωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με τον τοπικό πληθυσμό να αποτελεί ό,τι έχει απομείνει από την παλαιότερη μεγάλη βαλκανική παρουσία του.
Σύμφωνα με μελέτη του WWF Ελλάς, από τον Αύγουστο 2009 έως τον Αύγουστο του 2010 βρέθηκαν νεκρά λόγω πρόσκρουσης σε ανεμογεννήτριες 9 αρπακτικά πουλιά, 73 άτομα από άλλα είδη πτηνών και 186 νυχτερίδες. Σε μια πιο πρόσφατη επιστημονική μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2017, αναφέρεται ότι η θνησιμότητα από συγκρούσεις πρόκειται να είναι 8 έως 10 φορές μεγαλύτερη στο μέλλον, αν λάβουν αδειοδότηση οι προτάσεις εγκατάστασης ανεμογεννητριών, με μεγάλη πιθανότητα η αθροιστική θνησιμότητα από τις συγκρούσεις να οδηγήσει σε αφανισμό του πληθυσμού του μαυρόγυπα.
Άλλα μειονεκτήματα
Μελέτες γνώμης (π.χ., στη Σκωτία) δείχνουν ότι το 55% των ερωτηθέντων δεν θα επισκεπτόταν για τουρισμό τοποθεσίες όπου κυριαρχούν, οπτικά έστω, οι ανθρώπινες βιομηχανικές κατασκευές, όπως αιολικά πάρκα, πυλώνες κ.ά.
Με τέτοια αλλοίωση του εδάφους και υπερκάλυψη από μπετόν, θα υπάρχουν βεβαίως συνέπειες στη διάβρωση των λόφων, στους υδροφόρους ορίζοντες και γενικότερα στην ισορροπία των υπόγειων υδάτων. Οι εκθέσεις μιλούν επίσης για καταστροφές στον τουρισμό και τη γεωργία, ιδιαίτερα την κτηνοτροφία.
«Ανοιχτοί σε προτάσεις»
«Κανένας λογικός άνθρωπος δεν αρνείται την ανάγκη παραγωγής ενέργειας με τρόπους φιλικούς στο περιβάλλον. Κανένας δεν επιθυμεί να ζει σε έναν μολυσμένο πλανήτη και σταδιακά να τον καταστρέφει. Εκτός ίσως από εκείνους που αδιαφορούν. Και αδιαφορούν συνήθως εκείνοι που έχουν βραχυπρόθεσμους στόχους και οικονομικό συμφέρον».
Όπως λένε οι ίδιοι, οι αντιδρώντες στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε διάφορες περιοχές της χώρας είναι ανοιχτοί σε ιδέες και προτάσεις.
«Η τοποθέτηση σε απομακρυσμένα / μη ορατά σημεία, ένα υπόγειο δίκτυο, μικρότερες ανεμογεννήτριες με εξωτερική εμφάνιση παραδοσιακού ανεμόμυλου – έχουν υπάρξει ανάλογα case studies –, η ενίσχυση σπιτιών και χωριών για τη δημιουργία υποδομών που θα στοχεύουν σε πράσινες μεθόδους παραγωγής ή εξοικονόμησης κ.ά., που θα είχαν μελετηθεί, αξιολογηθεί, παρουσιαστεί και συζητηθεί από όλους (φορείς και πολίτες), θα είχαν διαφορετική αντιμετώπιση και ενδεχομένως τύχη», λένε.
Η παγκόσμια εμπειρία
Γενικότερα, όμως, τα έργα αυτά δεν θεωρούνται πλέον ιδιαίτερα αποδοτικά. Για παράδειγμα, η Δανία σήμερα καλύπτει το 20% της κατανάλωσης ρεύματός της από την αιολική ενέργεια, αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμη να μειώσει τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, ενώ παράλληλα μειώθηκαν τα εισοδήματά της από τον τουρισμό και υπήρξαν επιπτώσεις στην κτηνοτροφία.
Το ίδιο ισχύει και για τη Γερμανία, που με περισσότερες από 5.000 ανεμογεννήτριες παράγει λιγότερο από το 1% του απαιτούμενου ηλεκτρισμού. Στη Μ. Βρετανία θα χρειάζονταν 32.700 ανεμογεννήτριες για να παραχθεί το 10% του ηλεκτρικού ρεύματος. Όσο για τους ρύπους, ερευνητές ισχυρίζονται ότι, ακόμα κι αν βάλουμε σε λειτουργία 25.000 ανεμογεννήτριες, το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα μειωθεί κατά μόλις 0,07%.
«Αιολικά σκουπίδια»
Μια μελέτη του Institut für Umwelt und Biotechnik της Βρέμης υπολόγισε πως μέχρι το 2034 θα προκύψει η ανάγκη ανακύκλωσης περίπου 225.000 τόνων υλικών ανεμογεννητριών. Έτσι, με δεδομένο το μεγάλο κόστος (30.000 ευρώ για αποσυναρμολόγηση της καθεμιάς) και την ενδεχόμενη (σχεδόν βέβαιη) αδιαφορία των εταιρειών κι αφού κανένας νόμος δεν υποχρεώνει τις εταιρείες να μαζέψουν τις εγκαταστάσεις όταν χαλάσουν, πολλοί εκφράζουν ήδη την ανησυχία τους ότι θα τις παρατάνε και θα φεύγουν.
Έτσι στη Γερμανία μεγάλη «μπίζνα» έχει ανοίξει για τη μεταφορά χιλιάδων τόνων σκουπιδιών από ανεμογεννήτριες σε χώρες – σκουπιδότοπους του Τρίτου Κόσμου. Βέβαια τα τσιμεντένια απομεινάρια τους μένουν στο έδαφος.
Άλλη μια ελληνική πατέντα
Στις περισσότερες χώρες του εξωτερικού το πρόγραμμα Natura δεν είναι συμβατό με βιομηχανικής κλίμακας ανεμογεννήτριες. Όμως οι ανεμογεννήτριες που βρίσκονται σε περιοχές Natura στην Ελλάδα είναι αρκετές εκατοντάδες. Η ελληνική νομοθεσία το επιτρέπει, αλλά υπό προϋποθέσεις.
Το 2008 η Ελλάδα συνέταξε το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ (στο εξής: ΕΠΧΣΑΑ – ΑΠΕ), το οποίο εν πολλοίς έχει διαμορφώσει το πλαίσιο των κανόνων εγκατάστασης ανεμογεννητριών. Δέκα και πλέον χρόνια μετά, το 35% της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ προέρχεται από ανεμογεννήτριες, ενώ το 27% προέρχεται από φωτοβολταϊκά.
Στην Ελλάδα νομίζουμε ότι, επειδή βάζουμε πολλά αιολικά, έχει μειωθεί το ποσοστό ενέργειας από καύση λιγνίτη, ενώ ουσιαστικά αυτή η μείωση προέρχεται από την αύξηση της συμμετοχής του φυσικού αερίου στην «ενεργειακή πίτα» και όχι από τις ΑΠΕ…