Οι αξιολογήσεις των οίκων γίνονται δελτία νίκης, το ΑΕΠ ανεβαίνει, το spread πέφτει, το αφήγημα «προχωράμε μπροστά» καλά κρατεί. Και όμως—στη βάση της κοινωνίας, μια άλλη στατιστική γραμμή κινείται αντίστροφα: αυτή των ανισοτήτων.
Σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση της διαΝΕΟσις, το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών δεν συρρικνώνεται πια. Από το 2019 και μετά, αντιθέτως, μεγαλώνει. Ο δείκτης S80/S20 — αυτός που συγκρίνει το εισόδημα του πλουσιότερου 20% με εκείνο του φτωχότερου 20% — αντί να κλείνει, ανοίγει επικίνδυνα. Το ίδιο και ο Gini, που μετρά τις συνολικές ανισότητες σε όλο το πληθυσμιακό φάσμα. Μέχρι το 2019, η Ελλάδα συνέκλινε με την υπόλοιπη Ευρώπη. Έκτοτε στην ΕΕ η ψαλίδα εξακολουθεί να κλείνει και στην Ελλάδα να ανοίγει.
Το ερώτημα δεν είναι μόνο τεχνοκρατικό. Είναι πολιτικό. Είναι κοινωνικό. Είναι καθημερινό. Γιατί όσο η οικονομία «πηγαίνει καλά», αλλά τα τρόφιμα ακριβαίνουν σταθερά ταχύτερα από τον κατώτατο μισθό, τόσο οι αριθμοί παύουν να σημαίνουν κάτι για τον πολίτη. Οι ανισότητες δεν φαίνονται στα στατιστικά δελτία· φαίνονται στο σούπερ μάρκετ.
Η διαΝΕΟσις το λέει κομψά: χρειάζεται αλλαγή στην αρχιτεκτονική της οικονομίας. Δηλαδή, πιο απλά, αλλαγή στο πώς μοιράζεται ο πλούτος. Και εδώ έρχεται το δύσκολο. Οι έμμεσοι φόροι – ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης – βαραίνουν δυσανάλογα τους ασθενέστερους. Αλλά έλα που είναι ο εύκολος τρόπος να γεμίσουν τα ταμεία. Και το συνολικό σύστημα όχι μόνο δεν μειώνει τις ανισότητες, αλλά τις εντείνει.
Η μελέτη προτείνει μια ριζική επανεξέταση του φορολογικού χάρτη, ξεκινώντας από την άμεση φορολογία, εκεί δηλαδή που μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο αναδιανομής και όχι ως ουδέτερο εισπρακτικό μηχανισμό. Αλλά το πρόβλημα είναι πιο βαθύ: η ίδια η οικονομική πολιτική έχει γίνει, εδώ και χρόνια, συμβιβασμός. Έσοδα με κάθε μέσο. Πλεονάσματα με κάθε κόστος. Και η κοινωνική συνοχή; Περίπλοκο θέμα. Άστο αύριο.
Η Ελλάδα επιστρέφει στον «κανονικό» της δρόμο – αυτόν που λέει πως, όταν τελειώνουν τα μεγάλα σοκ, αρχίζει πάλι να βαθαίνει η απόσταση μεταξύ αυτών που έχουν και αυτών που δεν έχουν. Δεν είναι κραχ, είναι φθορά. Δεν είναι βίαιο, είναι αργό. Και ακριβώς γι’ αυτό είναι πιο επικίνδυνο.
