Του Άρη Δημοκίδη για lifo.gr | Υπάρχουν αρκετές παρανοήσεις σχετικά με τον Καζαντζάκη.
Πιστεύουμε ότι αφορίστηκε απ’ την εκκλησία. Πιστεύουμε ότι ετάφη στα τείχη του Ηρακλείου ως ένδειξη σεβασμού.
Ο μουσικός και τραγουδοποιός Μάνος Αλιγιζάκης ξεκίνησε να ψάχνει την ιστορία πριν λίγο καιρό, και -διαλύοντας τις παρανοήσεις- ανακάλυψε κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον, το οποίο μοιράζεται σήμερα μαζί μου. Τον ευχαριστώ θερμά για την αφήγησή του:
Το καλοκαίρι για κάποιους λόγους έψαχνα να γράψω ένα κομμάτι με κάποιο θέμα (στιχουργικά) από την Κρήτη.
Άρχισα να διαβάζω την βιογραφία του Καζαντζάκη στη wikipedia. Εκεί φρέσκαρα κάποια γεγονότα που ήξερα αλλά ανακάλυψα και κάποια άλλα.
1. Ο Καζαντζάκης το 1957 θάφτηκε στα τείχη του Ηρακλείου, όχι τιμής ένεκεν όπως νόμιζα, αλλά επειδή δεν υπήρχε άδεια ταφής! Εκτάκτως το δημοτικό συμβούλιο Ηρακλείου βρήκε ως λύση να σκάψει έναν λάκκο στο Μαρτινέγκο. Έναν λάκκο!
2. Η άδεια ταφής δεν είχε δοθεί όχι επειδή ήταν αφορισμένος. Δεν είχε τελικά αφοριστεί. Δεν κατάφερε μάλλον ομόφωνα η Ιερά σύνοδος να τον αφορίσει. Απευθύνθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο με αφορμή το ότι ήταν Κρητικός και η εκκλησία της Κρήτης έχει μια αυτονομία – το πατριαρχείο όμως έπαιξε τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου. Οπότε εφόσον δεν μπορούσε να τον αφορίσει, η εκκλησία τελικώς του έριξε Κατάρα. Ό,τι και να σημαίνει αυτό. Που σήμαινε πολλά όταν ο Καζαντζάκης πέθανε.
3. Την μέρα της κηδείας η κρητική εκκλησία έκανε μερικώς την επανάστασή της και τελικά τέλεσε νεκρώσιμη ακολουθία με τιμές, 17 ιερείς και τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης, αλλά κανείς απο τους ιερείς δεν βγήκε από την εκκλησία για να συνοδέψει τον νεκρό στην τελευταία του κατοικία, και τελικά να τον θάψει.
4. Εδώ είναι το ενδιαφέρον. Εδώ κόλλησα. Τελικώς τον έθαψε ένας και μόνο, άγνωστος τότε νεαρός στρατιωτικός παπάς, η ταυτότητα του οποίου αποκαλύφθηκε το 1972, ονόματι Σταύρος Καρπαθιωτάκης. Στη wikipedia ανέφερε το όνομα του παπά και αυτό μου κίνησε την περιέργεια, και θεώρησα ότι δεν είναι αστικός μύθος. Οπότε το έψαξα παραπάνω στο google.
5. Ο Καρπαθιωτάκης τιμωρήθηκε απο στρατιωτικό δικαστήριο, απλώς επειδή το έσκασε από το στρατόπεδο την μέρα της κηδείας. Δεν ξέρω αν γνώριζαν τι είχε κάνει τις ώρες που έλειπε σκαστός απ’ το στρατόπεδο. Μάλλον όχι. Την ταυτότητα του την αποκάλυψε ο ίδιος το 1972 στην Χανιώτισσα δημοσιογράφο Πρεβελάκη, κατόπιν κάποιοι λένε υποδείξεως του τότε δημάρχου Ηρακλείου.
Επίσης αναφέρω ότι στο τέλος αντί για τον Καζαντζάκη έγραψα το μουσικό κομμάτι για τον Σταύρο Καρπαθιωτάκη.
Υπάρχουν πολλά και άλλα ενδιαφέροντα, όπως οι πολιτικές πιέσεις προς την εκκλησία λίγο πριν το θάνατο του Καζαντζάκη (πχ ερώτηση Μητσοτάκη στην Βουλή), η σημειολογία από την μεριά της Πολιτείας που έστειλε σαν επίσημο τον υπουργό παιδείας και θρησκευμάτων, το ότι έστειλε απεσταλμένους το παλάτι, ότι στις παρυφές του συγκεντρωμένου πλήθους γίνονταν επεισόδια, ότι η σορός κατέβηκε με έκτακτο δρομολόγιο της Ολυμπιακής μετά απο παρέμβαση του Ωνάση, ότι η αστυνομία και ο στρατός ήταν σε επιφυλακή λόγω των επεισοδίων που φοβόντουσαν πως θα γίνουν αν παίρνανε χαμπάρι οι Κρητικοι το παρασκήνιο.
Αλλά για μένα τελικά το πιο συγκινητικό ήταν ότι μέσα σε αυτή την αναμπουμπούλα και το παραλίγο διεθνές ρεζίλι, ένας πιτσιρικάς τον έθαψε εκπροσωπώντας στα κρυφά την εκκλησία, και δεν αποκάλυψε ποιος είναι, παρά μόνο χρόνια αργότερα.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=FvvSCh5kjJI”]
Ευχαριστώ θερμά τον Μάνο Αλιγιζάκη για όσα μου έστειλε, στα οποία εντρύφησα κι εγώ αργότερα, και σταχυολογώ:
Ο τότε Μητροπολίτης της Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη που είχε αψήφησε τις απειλές της Ιεραρχίας και έψαλε μια σύντομη επιμνημόσυνο δέηση, είπε αργότερα:
«Είχαμε διαταγή να μην γίνει η ταφή του από κανένα ορθόδοξο παπά. Εγώ δεν ήμουνα κοντά στην σορό του Καζαντζάκη. […] Ο κόσμος είχε άγνοια. Όταν έφτασε η σορός του στο Μαρτινέγκο, κάποιος έβγαλε επικήδειο λόγο ( Σημείωση: Τον επικήδειο εκφώνησε ο Μενέλαος Παρλαμάς), μα κανείς κληρικός δεν ήταν γύρω για να θάψει τον νεκρό. Σκεφτείτε τώρα μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου και τις φωτογραφικές μηχανές του διεθνούς τύπου! Πουθενά παπάς. Οι βρακοφόροι Κρητικοί άρχισαν να φουρτουνιάζουν, έμαθα από άλλους παρόντες, άναψαν τα αίματα και ήθελαν να βουτήξουν το φέρετρο και να το θάψουν με τα ίδια τους τα χέρια. Κείνη την τραγική στιγμή ως εκ θαύματος παρουσιάστηκε ένα νέος παπάς με ράσα και με θυμιατό! Ούτε ήξερα ποιος ήταν και πως βρέθηκε εκεί, από πού ξεφύτρωσε! Κανείς δεν ήξερε!».
Ο ιερέας αυτός, ο οποίος φοβούμενος μάλλον θέλησε τότε να διατηρήσει την ανωνυμία και την διατήρησε για πολλά χρόνια, ήταν ο στρατιωτικός ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης (αργότερα τιμωρήθηκε ως αριστερός) κι όπως αναφέρει ο ίδιος στην Πρεβελάκη, όταν αυτή τον εντόπισε: «Τον Νοέμβριο του 1957 ήμουνα στρατιώτης και παπάς και υπηρετούσα την θητεία μου στο Ηράκλειο. Μια μέρα πριν την κηδεία του Καζαντζάκη, ο διοικητής κάλεσε όλους τους στρατιωτικούς και έδωσε διαταγή να μην βγει κανείς έξω από το στρατόπεδο στις 5 Νοέμβριου. Οι αρχές και ο στρατός φοβόνταν μεγάλες φασαρίες, γιατί είχε έρθει εκκλησιαστική διαταγή να μην ταφεί ο Καζαντζάκης. Όταν θα το ‘παιρναν χαμπάρι οι Κρητικοί θα έκαναν μεγάλες φασαρίες. Εγώ σαν παπάς ένιωσα πολύ άσχημα. Η συνείδηση μου με πείραζε πολύ. Ήμουν παπάς. Δεν άντεχα να πάρω στον λαιμό μου τέτοιο άδικο. Δεν μπορούσα να αρνηθώ τα ιερά μυστήρια σ’ ένα βαφτισμένο Χριστιανό που δεν έκανε ποτέ κάτι ανήθικο η εγκληματικό. Όσο αφορά τα βιβλία του δεν είμαι εγώ άξιος να τον κρίνω. […] Το ‘σκασα κρυφά από τον στρατό την μέρα της κηδείας. Πήρα αθόρυβα τα ράσα μου και έτρεξα στον Μαρτινέγκο και τον έθαψα. […] Όλοι νόμισαν ότι με έστειλε η εκκλησία να τον κηδέψω. Είχαν δει και τον Μητροπολίτη Ευγένιο στον Άγιο Μηνά. Δεν ήξερε κανείς τι γινόταν στα παρασκήνια! […] Πέρασα από στρατιωτικό δικαστήριο και μπήκα φυλακή για έξι μήνες!».
[+]
Το τέταρτο κομμάτι του νέου δίσκου του Μάνου Αλιγιζάκη προέκυψε απ’ την αναζήτησή του, και λέγεται “Σταύρος Καρπαθιωτάκης”. Είναι πραγματικά εξαιρετικό.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=G2gOmK0zXT4″]
Μόλις ανέβηκε στο ίντερνετ, και το παρουσιάζω σήμερα στο LIFO.gr με πολλή χαρά – και συγκίνηση.
*Ο δίσκος κυκλοφορεί τώρα, online και δωρεάν. [Ο δίσκος διατίθεται δωρεάν μέσω του λινκ του Dropbox. Τις επόμενες μέρες θα ανεβεί στα deezer, spotify, Googleplay, iTunes και Amazon.]