Ο κούργιαλος της Κρήτης

Φωτογραφίες – κείμενο: Νίκος Ψιλάκης

Τότε που οι άνθρωποι έστελναν και λάμβαναν μηνύματα, με τον ”χοχλιό της θάλασσας”…

Η αρχέγονη σάλπιγγα γινόταν εργαλείο πολύτιμο στα χέρια των καραβοκύρηδων, των βοσκών,των καλλιεργητών της γης.

Ο ταπεινός  κούργιαλος ..η κουργιαλός ,είναι το κοχύλι με την επιστημονική  ονομασία..Charonia tritonis..και αποτελούσε για αιώνες έναν ισχυρό κώδικα μη λεκτικής επικοινωνίας.

Δεν υπήρχε πλεούμενο μα και βοσκός κυρίως στα νότια της Κρήτης,να μην έχει τον δικό του κούργιαλο …πολύτιμο απόκτημα από την ανεξάντλητη παρακαταθήκη της φύσης.

Ήταν κανόνας απαράβατος..πλεούμενο χωρίς  κούργιαλο δεν μπορούσε να σαλπάρει.

Στα χρόνια που δεν υπήρχαν σήματα κινδύνου κι ασύρματες επικοινωνίες, ήταν αυτός που σήμαινε  συναγερμό.

Σε πολλά χωριά της νότιας Κρήτης, οι άνθρωποι ήταν εξοικειωμένοι  με τον μονότονο ήχο του κούργιαλου.

Ήξεραν ποιος σάλπιζε, όπως ήξεραν να ξεχωρίζουν  το χαρούμενο σάλπισμα από το στενάχωρο.

Από την φωνή  του κούργιαλου καταλάβαιναν ποιος τον έπαιζε και τι ήθελε…θα πει ένα βοσκάκι   92 χρονών το 1997….που είχε και εκείνος τον δικό του όπως όλα τα βοσκάκια ..του παλιού καιρού.

Όταν άκουγε  σπαστούς  διακεκομμένους ήχους κάπως χαλαρούς,  ήξερε πως  ο τάδε καλημέριζε
τους φίλους του.

Όπως κάνουν  ας πούμε και σήμερα στο fecebook .. και οι φίλοι ανταποκρίνονταν .

Με ανάλογα τους ήχους μάθαινε  ο ένας που βρίσκεται  ο άλλος.

Ο Γιώργης έβοσκε στην λαγκάδα..ο Μανώλης  κοντά στην Αμμούδα..ο Κωστής  στα ριζά του βουνού.

Ακόμα ειδοποιούσαν αν ερχόταν ο αγροφύλακας!!

Όλοι ήξεραν πως να δώσουν φωνή στο πασίγνωστο κοχύλι, πως να το μετατρέψουν 
σε αερόφωνο όργανο… κάτι σαν την σύγχρονη σάλπιγγα.

Άλλοι παράγγελναν στους ψαράδες, άλλοι έψαχναν στις παραλίες, δεν ήταν δύσκολο να βρει κανείς “χοχλιούς της θάλασσας ” πριν κατακλυστούν οι παραλίες από λουόμενους.

Για πολλούς ήταν μεζές εκλεκτός  όταν ήξεραν τον τρόπο να τον βγάλουν.

Συνήθως τον άφηναν να πεθάνει … η διαδικασία αυτή κρατούσε βδομάδες..όπως βδομάδες κρατούσε και η προσπάθεια .. απόσμησης του οστράκου.. αφού μύριζε πολύ άσχημα.

Το έπλεναν ξανά και ξανά με θαλασσινό νερό.

Όταν ήταν έτοιμο, τρυπούσαν την μυτερή του μεριά πολύ προσεχτικά. Άλλοι το έξυναν καρτερικά στους βράχους και σε ακονόπετρες για ώρες.

Με τον τρόπο αυτό δημιουργούσαν το επιστόμιο.

Ο ήχος εξαρτιόνταν , όπως λένε από το μέγεθος της οπής και από την μαστοριά του κατασκευαστή.

Πρέπει να ξέρεις  που θα τρυπήσεις για να μην μοιάζει η φωνή του δικού σου κόργιαλου με τις φωνές των άλλων.!!

Αντιλάλησαν  τ αυτιά του σαν κόχυλοι θαλασσινοί…

-Σαμουήλ! ξανάκραξε η φωνή του Θεού. Σαμουήλ, δούλε πιστέ μου, γέρασες δεν με ακούς;

Ο Σαμουήλ τινάχτηκε. τα πυκνά  φρύδια του έσμιξαν με οργή, τα μακρυά διχαλωτά του γένια τρικύμισαν και τ αυτιά του αντιλάλησαν  σαν κόχυλοι θαλασσινοί.

Η κατάρα,σαν φοράδα ακαπίστρωτη, χλιμίντρισε στα σωθικά του.

Ν.Καζαντάκης .. αναφορά στον Γκρέκο.

xalkiadakis.gr