Γράφει ο Αρχιμανδρίτης
Ιγνάτιος Θ. Χατζηνικολάου
Θεολόγος, τ. Λυκειάρχης
Ο άγιος Ανδρέας Κρήτης (εορτάζεται κάθε χρόνο στις 4 Ιουλίου) είναι μια από τις ασκητικές και ποιητικές μορφές της Εκκλησίας, γεννηθείς γύρω στα 600 μ.Χ. Υπερασπιστής της οθροδόξου πίστεως και μεγάλος μελωδός της Εκκλησίας μας.
Μεταξύ των ιερών ύμνων που συνέγραψε προεξάρχει ο Μέγας Κανών. Μέγας και λόγω της μεγάλης αισθητικής και πνευματικής σπουδαιότητός του, αλλά και της μεγάλης εκτάσεώς του: 11 Ειρμοί και 250 τροπάρια χωρισμένα σε 9 ωδές συνθέτουν το μεγαλειώδες και πρωτότυπο έργο, ποίημα υψηλής τέχνης και αφθάστου λυρισμού, το οποίο κατέχει εκλεκτή θέση στην ποίηση και στην λατρεία της εκκλησίας μας. Ο Κανόνας αυτός ψάλλεται τμηματικά τις τέσσερις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, δηλ. από την Καθαρά Δευτέρα έως την Πέμπτη το απόγευμα, αμέσως μετά το μεγάλο Απόδειπνο. Ολόκληρος ψάλλεται την Τετάρτη της Ε’ Εβδομάδος των Νηστειών και πάλι το απόγευμα μετά το Μεγάλο Απόδειπνο.
Βασικός σκοπός του Μ. Κανόνα είναι να παρακινήσει τους πιστούς σε μετάνοια. Γι’ αυτό άλλωστε ψάλλεται στην περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής και μάλιστα προς το τέλος της. Ο πιστός έχει ανάγκη πνευματικού στηριγμού στον αγώνα του τον πνευματικό που ολοκληρώνεται την Μεγάλη Εβδομάδα.
Ο Μ. Κανόνας τον ανακουφίζει, τον ενδυναμώνει με τα όπλα της πνευματικής στρατείας και του χαρίζει αποφασιστικότητα και δυναμισμό.
Αληθινά, ο Κανόνας αυτός δεν είναι μόνο μεγαλύτερος αλλά και ο κατανυκτικότερος της Εκκλησίας μας. Ο πλούτος του ασύλληπτος. Τα διδάγματά του ανεπανάληπτα. Οι προτροπές του για αλλαγή τρόπου ζωής παροιμιώδεις. Ο πιστός, που ψάλλει ή ακούει τους ύμνους, οδηγείται αβίαστα στην απόκτηση μετανοίας και συντριβής. Αποστροφής της αμαρτίας. Συνειδητής βιώσεως του μυστηρίου της σωτηρίας.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι αμέτρητες φορές επαναλαμβάνεται η επωδός του κανόνα «Ελέησόν με ο Θεός, ελέησόν με».
Συναντάμε έντονο το συναίσθημα της ενοχής για τις αμαρτίες και ομολογούμε ρεαλιστικά «πόθεν άρξομαι θρηνείν τας του αθλίου μου βίου πράξεις; Ποιάν απαρχήν επιθήσω, Χριστέ, τη νυν θρηνωδία;» Από πού, αλήθεια, να αρχίσει κανείς και που να τελειώσει την εξιστόρηση των αμαρτιών του!: «Ημάρτημεν, ηνομήσαμεν, αδικήσαμεν ενώπιόν Σου…».
Σκεφτόμαστε την αμαρτωλότητά μας. Τον χρόνον που ασταμάτητα κυλάει. Ο καιρός περνά. Τα όρια στενεύουν. Ο θάνατός τα σταματά όλα, μετά μας περιμένει η κρίσις: «απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν, μετά δε τούτο κρίσις» (Έβρ. 9,27) δι’ αυτό η ψυχή πρέπει να εγερθεί από τον ύπνον της αδιαφορίας, της αμαρτωλής ζωής: «ψυχή μου, ψυχή μου ανάστα, τι καθεύδεις; Το τέλος εγγίζει, και μέλλεις θορυβείσθαι• ανάνυψον ουν ίνα φείσηταί σου Χριστός ο Θεός, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών».
Η ανάπαυσις της ψυχής μας θα βρεθεί μόνον όταν αφεθούμε στο έλεος της αγκαλιάς του Θεού, όπως ο άσωτος υιός και όσοι ακολούθησαν το παράδειγμα της μετανοίας του. Παρακλούμε τον Θεόν να σκύψει πάνω στην ταπείνωσή μας. Να δει τα δάκρυα της μετανοίας μας, τις θλίψεις μας και τους στεναγμούς μας. Του ζητάμε το έλεός Του. Την φιλανθρωπία Του και την δύναμή Του να ορθώσει με τα βήματα προς την πορείαν της επιστροφής μας προς Αυτόν. Να φωτίσει το μονοπάτι του γυρισμού μας προς Αυτόν. Αναλογιζόμαστε τις δυσκολίες αυτής της επιστροφής. Αναγνωρίζομε ότι απαιτεί κόπο, ιδρώτα, δάκρυα συντριβής και αίμα κάποιες φορές. Όμως, αξίζει τον κόπο. Γιατί πουθενά αλλού δεν υπάρχει παρηγοριά. Πολλοί μας αρνήθηκαν, Εκείνος ποτέ, όσο αμαρτωλοί κι αν είμαστε. Σαν απιστούμε, Εκείνος μένει πιστός (Β’ Τιμόθ. 2,13). Όσο του πλησιάζομε, μας πλησιάζει κι Εκείνος (Ιάκ. 4,3).
Μας περιμένει στο κατώφλι του Παραδείσου, η πόρτα του οποίου, είναι ανοιχτή. Γι’ αυτό ενανθρωπίσθηκε ο Χριστός. Γι’ αυτό δίδαξε, θαυματούργησε, έπαθε, σταυρώθηκε, αναστήθηκε. Διαβάζομε στην Θ’ ωδή του Μ. Κανόνος: «Χριστό ενανθρώπησε, μετανόησον, η θύρα ηνέωκται ληστάς και πόρνας. Ψυχή, μετανόησον, η θύρα ηνέωκται της Βασιλείας ήδη, και προαρπάζουσιν αυτήν Φαρισαίοι και Τελώναι και μοιχοί μεταποιούμενοι». Αυτά, και τόσα άλλα δείγματα της φιλανθρωπίας του Θεού, μας δίνουν την ελπίδα της σωτηρίας μας γι’ αυτό και Του επικαλούμαστε «Ελέησόν με, ο Θεός, Ελέησόν με».
Με βεβαιότητα της αποδοχής μας από τον Θεόν με το εισιτήριο της αληθινής συντριβής και μετανοίας, συνεχίζομε «τον υπόλοπον χρόνον της ζωής ημών εν ειρήνη και μετανοία». Σ’ όποιον με ταπείνωση κρούει την πόρτα του Θεού, Εκείνος την ανοίγει «Αιτείτε, και δοθήσεται υμίν, ζητείτε, και ευρήσετε, κρούετε, και ανοιγήσεται υμίν, πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τω κρούοντι ανοιγήσεται» (Ματθ. 7,7-8).
Σημ.: Σκέψεις του γραφτού μας αυτού πήραμε από το βιβλίο του αρχιμ. Συμεώνος Βενετσιάνου «Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η ψυχωφελής».
Ευχαριστούμε τον Θεόν που μας αξίωσε και φέτος να τον φτιάξομε και να τον ψάλλομε, παρακαλώντας Τον να μας βοηθήσει να βιώσομε το περιεχόμενό του.