Η αεροπορική εκστρατεία του ΝΑΤΟ κατά της Λιβύης το 2011, η οποία κορυφώθηκε με την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι, στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη στρατηγική βάση της Σούδας στην Κρήτη, η οποία αποτέλεσε έναν από τους βασικότερους κόμβους επιχειρήσεων για τις συμμαχικές δυνάμεις. Αν και η Ελλάδα δεν συμμετείχε απευθείας στους βομβαρδισμούς, η χρήση του ελληνικού εδάφους και της βάσης της Σούδας από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ υπήρξε καθοριστική για την επιτυχία της επιχείρησης.

Η επιχείρηση “Unified Protector” και η στρατηγική της βάση

Η ΝΑΤΟϊκή επιχείρηση Unified Protector ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2011 και διήρκεσε έως τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Είχε ως επίσημο στόχο την εφαρμογή του ψηφίσματος 1973 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο ζητούσε την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων και τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων για την προστασία των αμάχων στη Λιβύη. Στην πράξη, η επιχείρηση οδήγησε σε μαζικούς βομβαρδισμούς στρατηγικών στόχων του λιβυκού καθεστώτος και στη διάλυση των κρατικών υποδομών, προλειαίνοντας το έδαφος για την ανατροπή του Καντάφι.

Η Ναυτική Βάση της Σούδας, ως η μοναδική βαθιά και ασφαλής βάση στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο με δυνατότητα υποστήριξης μεγάλης κλίμακας ναυτικών και αεροπορικών επιχειρήσεων, μετατράπηκε σε κόμβο ανεφοδιασμού, επιχειρησιακού συντονισμού και εναέριων υποστηρικτικών πτήσεων.

Ποιος χρησιμοποίησε τη Σούδα

Η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, σε συνεργασία με δυνάμεις από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και άλλες ΝΑΤΟϊκές χώρες, χρησιμοποίησαν τη Σούδα για ανεφοδιασμό, στάθμευση και συντονισμό πτήσεων. Μεγάλα αεροσκάφη, όπως δεξαμενόπλοια ανεφοδιασμού καυσίμων εν πτήσει, μη επανδρωμένα αεροσκάφη επιτήρησης, αλλά και αεροπλάνα τύπου AWACS, απογειώνονταν ή σταθμεύαν στη Σούδα ή επιχειρούσαν σε συνεργασία με αυτή.

Επιπλέον, αεροσκάφη F-15, F-16, καθώς και στρατηγικά βομβαρδιστικά, εκτελούσαν αποστολές από βάσεις στην Ιταλία και την Ελλάδα, με τον εναέριο χώρο της Κρήτης και της Νότιας Ελλάδας να αποτελεί κρίσιμη δίοδο για τις αποστολές προς και από τη Λιβύη.

Η στάση της Ελλάδας

Αν και η Ελλάδα δεν έλαβε μέρος ενεργά στους βομβαρδισμούς, υιοθέτησε τη στρατηγική επιλογή να υποστηρίξει τις ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις διευκολύνοντας τη χρήση της Σούδας και άλλων υποδομών, όπως της Αεροπορικής Βάσης του Αράξου. Αυτό περιλάμβανε επιτρεπόμενες απογειώσεις και προσγειώσεις συμμαχικών αεροσκαφών, χρήση του FIR Αθηνών, καθώς και παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών σε αποστολές που σχετίζονταν με την επιχείρηση κατά του καθεστώτος Καντάφι.

Η επιλογή αυτή προκάλεσε αντιδράσεις εντός της Ελλάδας, με πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις να εκφράζουν αντίθεση στην εμπλοκή της χώρας – έστω και έμμεσα – σε μια στρατιωτική επιχείρηση που δεν είχε άμεση σχέση με την ελληνική ασφάλεια, ενώ εγείρονταν ερωτήματα για τις συνέπειες στη γεωπολιτική σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής.

Η υπόθεση της Λιβύης επιβεβαίωσε την κομβική σημασία της Σούδας στον ευρωατλαντικό σχεδιασμό, καθιστώντας την Κρήτη ένα σταθερό γεωστρατηγικό εργαλείο για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ σε κρίσεις της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.

Από τότε, η Σούδα ενισχύθηκε περαιτέρω, με επέκταση υποδομών, αύξηση εναέριας και ναυτικής κινητικότητας, και αναβάθμιση της συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας–ΗΠΑ, καθιστώντας την σημείο συνεχούς παρουσίας αμερικανικών δυνάμεων και κρίσιμη εφεδρεία για μελλοντικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιφέρεια.

Η ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι και η μεταπολεμική αστάθεια που ακολούθησε άνοιξαν ένα νέο, σκοτεινό κεφάλαιο για τη Λιβύη, με την εμφάνιση ενόπλων φατριών, της ISIS, και την ανεξέλεγκτη αύξηση των ροών μεταναστών προς την Ευρώπη. Μέσα σε αυτή τη γεωπολιτική καταιγίδα, η Βάση της Σούδας αποτέλεσε σιωπηλό αλλά κρίσιμο πυλώνα της Δυτικής στρατηγικής.

Η υπόμνηση αυτού του ρόλου δεν είναι απλώς ιστορική καταγραφή· είναι αφορμή για έναν δημόσιο διάλογο γύρω από την εξωτερική πολιτική, τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της Ελλάδας και τον βαθμό εμπλοκής της σε στρατιωτικές επιχειρήσεις που διαμορφώνουν την τύχη άλλων λαών – και τελικά επηρεάζουν και τη δική μας.