Γράφει ο Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης
Γεωπόνος – Συγγραφέας
1954 Απομεσήμερο Σεπτέμβρη. Μεγάλη κινητικότητα στο μικρό βοσκοχώρι στις παρυφές των Μαδάρων στα Δυτικά Σφακιά. Γάμος σήμερα! Στο σπίτι της νύφης, οι κοπελιές του χωριού είχαν μαζευτεί για την καθιερωμένη περιποίησή της. Κι εκείνη, συγκινημένη, δεχόταν με ευχαρίστηση τούτες τις περιποιήσεις τις πρωτόγνωρες, όσο και τις για χρόνια αναμενόμενες από την κάθε κοπελιά της ηλικίας της. Και σήμερα, τώρα, ήρθαν οι στιγμές οι ευλογημένες για εκείνη, και τα δάκρυα που αχνοφαίνονταν στα ματοτσίνορα, λαμπύριζαν στο απογευματινό φως. Μα ήταν δάκρυα χαράς, καθώς η ψυχή ταρακουνιέται σε στιγμές ευτυχίας και εκδηλώνεται στα έξω με τις δροσοσταλίδες των ματιών.
Η μάνα του Γιάννη, είχε αναλάβει το χτένισμα της νύφης. Πιτήδεια και βιαστικά, καθώς πλησίαζε η ώρα που θα ερχόταν ο γαμπρός από το παραδιπλανό χωριό με τη μεγάλη ακολουθία του για την τέλεση του μυστηρίου του γάμου, που εκείνα τα χρόνια γινόταν στο σπίτι της νύφης και όχι σε κάποια από τις εκκλησίες χωριού.
…Αίφνης, στ’ αυτιά του μικρού Γιάννη έφτασε ο απόηχος ενός σκοπού γλυκού, νοσταλγικού, ελαφρά ρυθμικού, αλαργινού, μα που δυνάμωνε συνεχώς καθώς πλησίαζε.
«Ακούτε το τραγούδι τση στράτας; Έρχονται!» φώναξε περιχαρής ένας άντρας από την οικογένεια της νύφης. Αμέσως, έβγαλε από τη ζώνη το πιστόλι του και πυροβόλησε τρεις φορές, σημάδι χαιρετισμού και καλωσορίσματος. (1 )
Ο μικρός, έστησε το αυτί και “έπιασε” τα λόγια του τραγουδιού:
Μηνάς μου κόρη κι έρχομαι
κ’ ίντα θα βάλω να’ ρθω.
Αν βρέχει βάλε τσόχινα
Κι αν(ε) χιονίζει, άσπρα…
Δεν είχε υπομονή ο μικρός. Τρέχοντας σαν αγριοκάτσικο μαζί με άλλους ομηλίκους του, κατευθύνθηκαν κατά την μεριά των ερχόμενων να πάρουν τη νύφη. Κι έφτασαν, όταν εκείνοι πλησίαζαν στην είσοδο του χωριού. Σταμάτησαν, εκστατικοί θεατές στο πρωτόγνωρο –για την ηλικία τους- θέαμα: Μπροστά ερχόταν ένας έφιππος άντρας κρατώντας το μπαϊράκι (σημαία) με ένα πατητό (2) περασμένο στον ιστό του. Ακολουθούσε έφιππος ο γαμπρός, και πίσω του, μια ατέλειωτη κουστωδία αντρών, όπου, αγκαλιαστά σε τριάδες προχωρούσαν αργά, ρυθμικά, τραγουδώντας με φωνές στεντόρειες το τραγούδι της στράτας, που το επαναλάμβαναν οι λαγκαδιές που περιστοίχιζαν το χωριό σε ένα αντίλαλο αρμονίας και συμμετοχής – λες- της φύσης στην χορωδιακή πανδαισία.
Ακολούθησε η πανηγυρική υποδοχή του γαμπρού και της πολυπληθούς συντροφιάς του από τους συγγενείς της νύφης και τους χωριανούς που είχαν συναχθεί για την τελετή του γάμου που θα επακολουθούσε…
…Πέρασε καιρός, πέρασαν χρόνια. Στη μνήμη του Γιάννη ήταν –μαγνητοφωνικά λες- αποτυπωμένα τα λόγια και η γλυκιά μελωδία του τραγουδιού εκείνου, που πρωτοάκουσε στην πρώτη του νιότη. Έμαθε λοιπόν αργότερα, πως το “τραγούδι της στράτας” είναι ένα σιγανό εμβατήριο που οι τριάδες των αντρών ακολουθούν τους στίχους του με επακριβή βηματισμό. Είθισται δε, να επιλέγονται οι πλέον καλλίφωνοι και βροντόφωνοι, για την καλλίτερη απόδοση του τραγουδιού.
…Αναπολεί ο ασπρομάλλης πλέον Γιάννης τούτο το τελετουργικό τραγούδι του γάμου, που απουσιάζει παντελώς από τις σύντομες τελετές των σύγχρονων γάμων, σαν πληθωρίστικαν (ως τελετές) κι εκείνοι, μαζί με τις άλλες αρχές και αξίες του ανθρώπου. Νέοι καιροί, νέα ήθη!
* * *
(1) Γνήσιοι απόγονοι των Δωριέων, θορυβωδών σε στιγμές γιορτινές οι Σφακιανοί, έκαναν (και κάνουν) τον πατροπαράδοτο εκείνο “θόρυβο” με τα πυροβόλα όπλα τους. Εκείνα όμως τα χρόνια και οι μπαλωθιές είχαν “την ώρα τους”. Δεν έχουν καμία σχέση με τον ορυμαγδό των μπαλωθιών στους σημερινούς γάμους, άτακτα και απρογραμμάτιστα ριγμένοι, λες και γίνεται…απόκρουση κάποιας εισβολής!
(2) πατητό = κουλούρι ευμέγεθες του γάμου, με περίτεχνα σχέδια.