Κυριακή απόγευμα, 4 του Μάη, γεμάτο το θέατρο Altera Pars, κυρίως από νέους ανθρώπους που περίμεναν να αρχίσει η προβολή. Η είδηση για την προβολή του ντοκιμαντέρ “Παλικάρι – Ο Λούις Τίκας και η σφαγή του Λάντλοου” σε σκηνοθεσία Νίκου Βεντούρα και σενάριο – παραγωγή Λαμπρινής Θωμά είχε διαδοθεί από στόμα σε στόμα. Ωστόσο στις μέρες μας δεν θέλει πολύ το καλό διαδοθεί! Πόσο μάλλον όταν φωτίζει μια ιστορία αποσιωπημένη εδώ και έναν αιώνα από την επίσημη ιστορία.
Στις πρώτες θέσεις οι δυο μεσήλικοι κύριοι δεν μοιάζουν Αμερικανοί. “Είναι ο Ζήσης Παπανικόλας” μου λέει ο Φώντας Λάδης για τον Ελληνοαμερικανό καθηγητή στο Liberal Arts του San Francisco Art Institute. Συγγραφέας του περίφημου βιβλίου “Αμοιρολόϊτος – Ο Λούις Τίκας και η σφαγή στο Λάντλοου” που όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1991 στην Αμερική πολύ λίγοι εκτός από τον Χάουαρντ Ζιν είχαν ασχοληθεί με τη μεγάλη απεργία στα ανθρακωρυχεία του Λάντλοου στο Κολοράντο, τη σφαγή που ακολούθησε τη Δευτέρα του Πάσχα, τον Απρίλιο του 1914, και τη δολοφονία του Λούις Τίκας, κατά κόσμον Ηλία Σπαντιδάκη, που από το Ρέθυμνο βρέθηκε να έχει ηγετικό ρόλο σ’ αυτή την απεργία – καμπή του αμερικανικού εργατικού κινήματος.
Δίπλα στον Ζήση Παπανικόλα ο Έλιοτ Γκον, καθηγητής Αστικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Λογιόλα του Σικάγο. Άρτι αφιχθέντες και οι δύο από τις ΗΠΑ, προκειμένου “να βοηθήσουν να γίνει γνωστή και στην Ελλάδα η σφαγή του Λάντλοου” μας λέει η Λαμπρινή Θωμά προσθέτοντας με νόημα: “Ήρθαν με δικά τους έξοδα”.
Για τον Ζήση Παπανικόλα και το βιβλίο του μου έχει ήδη μιλήσει ο Φώντας Λάδης, αλλά και η μεταφράστριά του Πελαγία Μαρκέτου. Ένα πολυεπίπεδο ανάγνωσμα για την ιστορία του Λούις Τίκας και τη δολοφονία του κατά την απεργία του Λάντλοου, μια αφήγηση – ανίχνευση της εθνοτικής καταγωγής, μια ανάγλυφη αποτύπωση της κομβικής για το αμερικανικό εργατικό κίνημα μεγάλης απεργίας στα ορυχεία του Λάντλοου και τη σφαγή που ακολούθησε, ένα βιβλίο για τη μνήμη αλλά και ένα βιβλίο από τα πρώτα που καταφεύγουν στην προφορική μαρτυρία για να ανιχνεύσουν τους ταπεινούς και τα αφανή της ιστορίας, που η Πελαγία Μαρκέτου μετέφερε στη γλώσσα μας με σεβασμό και μαεστρία.
Τα φώτα σβήνουν, στην οθόνη κυριαρχεί ο αυτοκινητόδρομος που οδηγεί στις μεσοδυτικές πολιτείες. Η ταινία πιάνει τα γεγονότα πολύ πριν από τη μεγάλη απεργία. Η μετανάστευση, η εκμετάλλευση των ανθρώπων που καταφεύγουν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού στις αρχές του 20ού αιώνα για δουλειά, η δουλειά στα ορυχεία αβάσταχτη, το εταιρικό νόμισμα και η υποχρέωση να προμηθεύονται οι εργάτες τα πάντα από τα μαγαζιά της εταιρείας, η ιδιωτική φρουρά στα ορυχεία, οι επιστάτες τσιράκια της εταιρείας, οι απεργοσπασίες φωτίζουν τις συνθήκες που οδηγούν στην απεργία. Ο ρόλος των γυναικών και η συμβολή τους στις απεργίες εκείνου του καιρού επίσης αναδεικνύεται επαρκώς, όπως και η συνειδητά επιλεγμένη εικόνα του ενιαίου κινήματος.
Πανταχού παρούσα η εικόνα του Λούις Τίκας, του χαρισματικού Κρητικού, που ως καφετζής στην περιοχή και μιλώντας αγγλικά βοηθά τους συμπατριώτες του σε όλες τις συναλλαγές τους για να γίνει ο ίδιος ανθρακωρύχος προκειμένου να διαπιστώσει τις συνθήκες που εργάζονται και να βοηθήσει. Η μεγάλη απεργία διατρέχει την οθόνη και ακολουθεί η ενότητα “Πάσχα”.
“Επίτηδες τιτλοφορούμε έτσι την ενότητα, για να τονίσουμε το συμβολικό χαρακτήρα της ημέρας που έγινε η σφαγή” μας λέει η Λαμπρινή Θωμά. Όταν τα μυδραλιοβόλα των ανδρών της ιδιωτικής φρουράς των ορυχείων και της εθνοφυλακής που έσπευσε προς βοήθεια των Ροκφέλερ ανοίγουν πυρ, σκοτώνονται 50 ανθρακωρύχοι κατά τις επίσημες πηγές και γύρω στους 200 σύμφωνα με το σωματείο. Η ταινία δίνει και τις δύο εκδοχές, όπως και για την πυρκαγιά στον καταυλισμό των απεργών που κατά τους Ροκφέλερ ήταν ατύχημα και κατά το σωματείο εμπρησμός.
Οι διαπραγματευτικές προσπάθειες του Τίκας ώστε να μην υπάρξουν απώλειες εργατών, η δολοφονία του από τον εθνοφρουρό και η κηδεία του με εκείνη την επιβλητική φωτογραφία εποχής η οποία αποτυπώνει την ουρά δύο χιλιομέτρων που σχηματίζουν μαυροφορεμένοι ανθρακωρύχοι ακολουθώντας το φέρετρο ο ένας πίσω από τον άλλο σε διπλή σειρά, καθηλώνουν τον θεατή. “Εδώ καταλαβαίνεις τι σήμαινε αυτός ο άνθρωπος για τους ίδιους και τον αγώνα τους” λέει η Λαμπρινή Θωμά. Ο απόηχος της μεγάλης απεργίας στο αμερικάνικο εργατικό κίνημα δεν λείπει από την ταινία.
Οι συνεντεύξεις του Ζήσης Παπανικόλα, του Έλιοτ Γκον, της ιστορικού Αναλίζ Μπονακίστα, στο σπίτι της οποίας φυλάσσεται ως οικογενειακό κειμήλιο το όπλο του ανθρακωρύχου παππού από τη μάχη του Λάντλοου, του τραγουδοποιού Φρανκ Μάνινκ, ο πατέρας του οποίου ονομάστηκε Λούις από τον παππού του προς τιμήν του Έλληνα φίλου και συναγωνιστή του Τίκας, του Τόμας Άντριους, καθηγητή ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, ειδικευμένου στην ιστορία των πολέμων του κάρβουνου στο Κολοράντο, του ποιητή Ντέιβιντ Μέισον, που το ποίημά του “Λάντλοου” έγινε όπερα η οποία θα παρουσιαστεί το επόμενο διάστημα στη Νέα Υόρκη, και του Έλληνα ιστορικού στο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Ν.Υ. Κωστή Καρπόζηλου. “Συνειδητά επιλέξαμε στην ταινία να υπάρχει μόνο ο λόγος τους, χωρίς ενδιάμεση αφήγηση, για να φανεί το πάθος με το οποίο μιλάνε, αλλά και ο τρόπος που προσλαμβάνουν σήμερα αυτή τη μακρινή ιστορία”.
Το χειροκρότημα στο τέλος αποτύπωσε ευκρινώς την υποδοχή της ταινίας, αλλά και το πέπλο που τράβηξε αποκαλύπτοντας ένα κομμάτι της ιστορίας που εντέχνως έχει αποσιωπηθεί εδώ και έναν αιώνα. “Θεωρούμε ότι η Αριστερά είναι αδύνατη στην Αμερική, χωρίς να παίρνουμε υπόψιν τον ρόλο των σωματείων. Εκεί σωματείο σημαίνει αντίσταση” σημειώνει η Λαμπρινή Θωμά.
Η ταινία θα προβληθεί στο Ρέθυμνο (7.5), στο Πανεπιστήμιο Ηρακλείου (9.5), σε ανθρακωρυχείο της Πτολεμαΐδας (12.5), στον Βόλο (14.5), στα Χανιά (31.5), στο Καίμπριτζ (7.6).
Δείτε το βίντεο:
[youtube id=”mgLReEWH3Lo” width=”620″ height=”360″]
Πηγή: avgi.gr