Άρθρο της Νέλλης Ψαρρού
Τρίτη μέρα προχτές, Τετάρτη 25 Ιουνίου, της μουσικής παράστασης Passe-pARTout, Δράσεις μετά μουσικής. Η παράσταση έγινε στις παλιές φυλακές των Χανίων, πίσω από τα δικαστήρια, που για πρώτη φορά άνοιγαν τις πόρτες τους για χρήση διαφορετική από αυτή του εγκλεισμού ανθρώπων. Όμως, τα ζητήματα του εγκλεισμού και των συνθηκών του… σωφρονισμού είναι διαχρονικά, ειδικά σε δύσκολες εποχές όπως είναι η σημερινή.
Λόγω της ιστορίας του χώρου και με αφορμή την πανελλαδική απεργία πείνας που έχουν ξεκινήσει εδώ και λίγες μέρες κρατούμενοι σε όλη την Ελλάδα (περίπου 3000 πανελλαδικώς, 280 στην Αγυά), πριν από την παράσταση και με την συγκατάθεση των συντελεστών της έγινε παρέμβαση στον χώρο από ομάδα συμπολιτών μας (αναρχικοί, αντιεξουσιαστές, ανένταχτοι ελευθεριακοί) που στέκονται αλληλέγγυοι στην μαζική απεργία πείνας των κρατουμένων. Έτσι, μοιράστηκαν κείμενα στους παραβρισκόμενους, ενώ πριν από την έναρξη της παράστασης μέλος της ομάδας αλληλεγγύης διάβασε το κείμενο που έχουν συντάξει οι απεργοί πείνας με τα αιτήματά τους. Η παρέμβαση έγινε δεκτή από τον κόσμο με θερμό χειροκρότημα. Ήταν σίγουρα μια στιγμή όπου το παρελθόν των φυλακών ήρθε να θυμίσει σε όλους την καθημερινότητα και διαχρονικότητα των προβλημάτων που βιώνουν οι κοινωνίες και οι φυλακές.
Η απεργία των φυλακισμένων γίνεται με αφορμή το νέο νομοσχέδιο για τις φυλακές, που θα περάσει από το θερινό τμήμα της Βουλής για επικύρωση. Σε αυτόν τον νόμο όχι μόνο σκληραίνουν οι διατάξεις σχετικά με τα δικαιώματα των κρατουμένων αλλά ανοίγει ο δρόμος για τον βαρύτατο εγκλεισμό ανθρώπων που διώκονται για την πολιτική τους δράση. Συγκεκριμένα, στα κελιά τύπου Γ’, για τα οποία προβλέπονται συνθήκες αυστηρής απομόνωσης, θα οδηγούνται και όσοι κατηγορούνται με βάση τον “τρομονόμο”. Να σημειωθεί ότι με βάση τις διατάξεις του τρομονόμου διώκονται ήδη αγωνιστές από τα κινήματα ενάντια στην εξόρυξη χρυσού και χαλκού, στην Χαλκιδική. Προφανώς δηλαδή το νέο νομοθέτημα στοχεύει, μεταξύ άλλων, και στον εκφοβισμό των κινημάτων απειλώντας τους με τις χειρότερες μορφές εγκλεισμού. Με άλλα λόγια, οι συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων δεν αφορά μόνο το επίπεδο του πολιτισμού μας, το πώς φερόμαστε στους υπό σωφρονισμό συμπολίτες μας, αλλά και την καταστολή της αντίδρασης και ανυπακοής όλων των πολιτών.
Η μουσικοθεατρική ομάδα Passe–pARTout, Δράσεις μετά μουσικής
Η μουσική ομάδα Passe-pARTout μας πρόσφερε ένα ενδιαφέρον μουσικό βράδυ, σε έναν χώρο που υπό κανονικές συνθήκες δεν ενδείκνυται για κάτι τέτοιο. Κι απ’ ότι φαίνεται, οι υπεύθυνοι της ομάδας τον διάλεξαν ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Τους λόγους μας εξηγεί ο Γιάννης Γιαννακάκης, ένας εκ των τριών επιμελητών αυτής της προσπάθειας (οι άλλοι δύο είναι οι Γιώργος Πογιατζής και Τίτος Σμυρνάκης).
“Δεν είμαστε μια μουσική ομάδα, ένα ωδείο, αλλά τρεις μουσικοί, οι δύο από εμάς και καθηγητές, που αναζητήσαμε μια ομάδα για να κάνουμε δράσεις στην πόλη που αλλιώς δεν θα γίνονταν. Θέλαμε να έχουμε τη μουσική ως μέσο, όχι μια τέλεια μουσική ομάδα. Κάνουμε δράση μετά μουσικής. Στη συγκεκριμένη παράσταση, για παράδειγμα, εστιάσαμε στην ευκαιρία του κόσμου να δει τις φυλακές και όχι στο να δουμε μια τέλεια παράσταση. Στόχος η εμπειρία του κόσμου και όχι η τέλεια συναυλία. Κυριώς μας ενδιαφέρει το συναίσθημα που θα πάρει κάποιος μέσα από αυτό”.
Η ομάδα των καλλιτεχνών αποτελείται από μαθητές και φοιτητές. Αυτή η επιλογή ήταν πολύ συγκεκριμένη, όπως μας εξηγεί ο κ. Γιαννακάκης: “Είναι οι ηλικίες, μαθητές λυκείου (κατά κύριο λόγο) και φοιτητές που δεν διδάσκονται μουσική στην εκπαιδευτική βαθμίδα που βρίσκονται, και αυτό δεν μας άρεσε. Είχαμε χρόνο και όρεξη να γίνει μια εθελοντική ομάδα από ανθρώπους που δεν μπορούν διαφορετικά να διδαχτούν μουσική. Έτσι, και στην παράσταση η επιλογή των κομματιών έγινε με βάση της δυνατότητες των παιδιών, “κρύβοντας” έτσι τις όποιες αδυναμίες τους, καθώς όπως σας είπα ο σκοπός μας ήταν άλλος.
Δεν κάνουμε συναυλίες σε συναυλιακούς χώρους. Μας ενδιαφέρει ο δημόσιος χώρος, επιλέγουμε τέτοιους χώρους και οι συναυλίες μας είναι δωρεάν. Είχαμε κάνει και μια εικαστική παρέμβαση στον χώρο της Δημοτικής Αγοράς. Η παράσταση είναι μια αφορμή, για την επαφή του κόσμου με τον χώρο. Δεν θέλαμε να κάνουμε μνημόσυνο γι αυτούς που χάθηκαν, αλλά να πάρει ο κόσμος την εμπειρία αυτή γιατί θεωρούμε ότι έτσι γίνεσαι καλύτερος άνρθωπος. Είναι σημαντικό ότι οι φυλακές αυτές λειτουργούσαν όταν στην Ελλάδα γίνονταν Ολυμπιακοί αγώνες, και ταυτόχρονα εκεί μέσα υπήρχαν έγκλειστοι άνθρωποι υπό ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες”.
Ρωτήσαμε τον κ. Γιαννακάκη τη γνώμη του για την κριτική που έχει ασκηθεί από συμπολίτες μας αναφορικά με τη χρήση ενός τόσο φορτισμένου ιστορικού χώρου για μια απλή μουσική παράσταση. Η θέση της ομάδας Passe-pARTout είναι η εξής: “Φυσικά ο καθένας έχει τη γνώμη του. Εμείς όμως δεν χρησιμοποιήσαμε τον χώρο για να δείξουμε τον εαυτό μας, για να κάνουμε μια μουσική παράσταση, αλλά δείξαμε τον χώρο, έτσι ήταν στημένη η παράσταση ώστε το προκείμενο να είναι ο χώρος και όχι αυτή καθεαυτή. Η πρόσκληση του κόσμου εκεί ήταν το ζητούμενο για μας. Στο μέλλον, αν γίνει κουβέντα για την αξιοποίηση των φυλακών, να έχουν μπει κάποιοι και να έχουν άποψη. Χρησιμοποιήσαμε τους εαυτούς μας, κατά καποιο τρόπο, για να πάνε οι Χανιώτες σε έναν χώρο που δεν θα πήγαιναν ποτέ. Ως τώρα δεν είχε κανείς την ευκαιρία να εισέλθει σε αυτόν τον χώρο, και μέσα σε 3 μέρες μπήκαν 700 άτομα. Αυτό είναι το ζητούμενο.
…Η παράσταση δεν ήταν στημένη για τις φυλακές, έτσι ώστε να υπάρχει η αντιστροφή των συναισθημάτων: ο αρχικός τρόμος και φρίκη από τις έξι πόρτες που χωρίζαν τους ανθρώπους από την ελευθερία, η φρίκη που μπορεί να νιώσει κανείς πρωτομπαίνοντας στις φυλακές και βλέποντας τα κελιά και τις τρύπες από τις σφαίρες σε κάποιον τοίχο, θέλαμε να αλλάξει στην παράσταση. Κατά τη διάρκεια της παράστασης θέλαμε να ξεχαστούν ότι είναι σε φυλακή, και στο τέλος το θυμίσαμε ξανά, με το τελευταιο τραγούδι [σσ. το Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι]. Έτσι, η δομή της παράστασης ήταν να μπούμε εκεί, να αποδράσουμε από τη φυλακή και στο τέλος να ξαναμπούμε μέσα. Αυτό για μας ήταν αρκετό. Ξέρετε, λόγω της συμμετοχής μικρών παιδιών δεν θέλαμε να δώσουμε άμεσα μηνύματα, να διαμορφώσουμε άποψη στον άλλον, αλλά να ενισχύσουμε τη μνήμη του και το συναίσθημά του”.
Στα άμεσα σχέδια της ομάδας passe-pARTout είναιη ξεκούραση και οι διακοπές. Να σημειωθεί ότι στην είσοδο της φυλακής, που δεν λειτουργεί πια ως τέτοια, υπήρχε από την μουσικοθεατρική ομάδα ένα κουτί εθελοντικής οικονομικής ενίσχυσης, τα έσοδα από το οποίο (550 ευρώ) θα δοθούν στο ταμείο απόρων κρατουμένων, δηλαδή σε κρατούμενους που δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν ούτε ξυραφάκι ή τσιγάρα.