Της Πηνελόπης Ι. Ντουντουλάκη
Οι περισσότεροι φτερωτοί φίλοι μας, που όμορφαίνουν τη ζωή μας με το τραγούδι και τις θεαματικές πτήσεις τους στους αιθέρες, δεν αντέχουν τα μεγάλα κρύα και τους παγετούς του χειμώνα, όπως δεν αντέχουν και τους μεγάλους καύσωνες. Για τον λόγο αυτό, όταν αρχίζουν τα πρώτα κρύα, μεταναστεύουν. Φεύγουν από τον τόπο όπου έζησαν το καλοκαίρι και ταξιδεύουν στις χώρες του Νότου, που έχουν πιο ήπιους και ζεστούς χειμώνες. Φεύγουν όμως πάλι και από εκεί, πριν αρχίσουν οι μεγάλες ζέστες του καλοκαιριού και έρχονται πάλι στον τόπο μας, όπου οι θερμοκρασίες είναι πιο ήπιες.
Τα πουλιά που έρχονται από τον Νότο την Άνοιξη χτίζουν τις φωλιές τους, δηλαδή τα καλοκαιρινά τους σπίτια. Ξαναστήνουν το νοικοκυριό τους. Ένα και μόνο πουλί δεν ξαναχτίζει το σπίτι του, επειδή βρίσκει την παλιά φωλιά του, ακριβώς εκεί που ήταν όταν την άφησε και όπως ακριβώς την άφησε. Το πουλί αυτό είναι το χελιδόνι, σπουδαίος νοικοκύρης και μάστορας. Οι αέρηδες, οι βροχές και το χιόνι του χειμώνα δεν μπορούν να κταστρέψουν τη φωλιά του χελιδονιού, αφού αυτό το έξυπνο και προνοητικό πλάσμα φροντίζει να τη χτίζει στέρεα, σε σημεία ασφαλή και προστατευμένα.
Τα χελιδόνια αναγγέλουν τον ερχομό της Άνοιξης. Είναι αδύνατο να μην προσέξει κάποιος τους χαριτωμένους αγγελιοφόρους με τη σβέλτη σιλουέτα, την ψαλιδωτή ουρά, το πτέρωμα που είναι μαύρο στη ράχη και λευκό στην κοιλιά. Όταν χτίζουν τη φωλιά τους, πηγαινοέρχονται ακούραστα. Σε κάθε δρομολόγιο, μεταφέρουν στο ράμφος τους κομματάκια από ξερά χόρτα και μικροσκοπικά κλαδάκια. Στερεώνουν αυτά τα υλικά με λάσπη που φτιάχνουν από το χώμα και χτίζουν την ομορφοκαμωμένη φωλιά τους, συνήθως σε γωνίες που υπάρχουν εκεί που ενώνονται δύο τοίχοι, όπως ψηλά σε υπόστεγα ή σε ανοιχτές αποθήκες ή ακατοίκητα σπίτια.
Η χελιδονοφωλιά μοιάζει σαν κύπελλο με στενή βάση και πλατύ άνοιγμα, αρκετά ευρύχωρο για να ξεπροβάλλουν από εκεί τα κεφαλάκια όλων των μελών της οικογένειας, καθώς οι χελιδονογονείς σύντομα αποκτούν παιδιά. Τότε η μαμά χελιδόνα αρχίζει και πάλι ένα ατέλειωτο πηγαινε-έλα, για να φέρνει τροφή στα μικρά χελιδονάκια. Δημιουργείται ένας χαριτωμένος πανζουρλισμός από τα τιτιβίσματα των μικρών που πεινούν και περιμένουν με ανυπομονησία την τροφή τους.
Όλα αυτά συμβαίνουν την άνοιξη και το καλοκαίρι, τότε που όσοι κάθονται σε αυλές και μπαλκόνια χαίρονται την ομορφιά της χελιδονοφωλιάς και θαυμάζουν την αρμονία της αγαπημένης οικογένειας.Υπάρχουν, όμως, και κάποιοι που δεν βλέπουν με καλό μάτι τον νέο ερχομό των χελιδονιών. Αυτοί είναι οι σπουργίτες, που έχουν τις φωλιές τους εκεί γύρω.
Ο σπουργίτης δεν μεταναστεύει. Στις περισσότερες περιπτώσεις μένει πάντοτε στον ίδιο τόπο, χειμώνα-καλοκαίρι. Χρειάζεται να αντιμετωπίσει το κατακαίρι και τον χιονιά. Συχνά κάποιο καλλιτέχνες τον ζωγραφίζουν με ένα κασκόλ γύρω από τον λαιμό του, ενώ πολλά ποιήματα έχουν γραφτεί για τον γλυκύτατο, ρομαντικό και μοναχικό σουλατσαδόρο του χειμώνα.
Η φωλιά του σπουργίτη δεν είναι μελετημένη και περίτεχνη, όπως του χελιδονιού. Για την ακρίβεια, ο σπουργίτης χτίζει αδέξια τη φωλιά του μέσα σε έτοιμα ανοίγματα που μπορεί να υπάρχουν σε παλιούς και ερειπωμένους τοίχους, στέγες ή δέντρα. Χρησιμοποιεί κομματάκια από άχυρο ή λεπτά κλαδάκια και τα στοιβάζει δίχως να τα συναρμολογεί με λάσπη. Αποτέλεσμα είναι η φωλιά μοιάζει πρόχειρη και ακατάστατη. Άνοιξη και καλοκαίρι γίνεται και εδώ ένα μικρό πανδαιμόνιο από τιτιβίσματα, καθώς η μάνα κουβαλά τροφή για τα μικρά σπουργιτάκια.
Άγνωστος είναι ο λόγος για τον οποίο ο σπουργίτης δεν συμπαθεί τόσο το χελιδόνι, όπως λένε. Άραγε αγανακτεί επειδή ο γείτονας που ήρθε “από το πουθενά” κατόρθωσε να έχει ένα αξιοκαμάρωτο και νοικοκυρεμμένο σπίτι; Ζηλεύει το γοργό φτερούγισμα και την αξιοσύνη του χελιδονιού; Νιώθει πως ο γείτονας διεκδικεί μερίδιο από την τροφή που αναζητά και ο ίδιος; Ενοχλείται από το ότι το χελιδόνι προσελκύει την προσοχή και τη συμπάθεια των ανθρώπων, σε βαθμό μάλιστα που να θεωρούν καλοτυχία το να χτίσει ένα χελίδόνι φωλιά στην περιουσία τους; Αβυσσος η ψυχή και το συναίσθημα κάθε πλάσματος.
Γεγονός, πάντως, είναι, πως από τα παλιά χρόνια αυτός ο ακούραστος σουλατσαδόρος που επιδιώκει να ζει κοντά στον άνθρωπο, δεν έχανε ευκαιρία για να πραγματοποιήσει κάποια δολιοφθορά στη φωλιά του χελιδονιού. Προσπαθούσε να χαλάσει αυτό που ο γείτονάς του του έφτιαξε με μόχθο. Αυτή η προσπάθεια έμοιαζε να μην έχει τελειωμό. Άλλες φορές, πάλι, προτιμούσε να εγκατασταθεί ο ίδιος στη φωλιά των χελιδονιών, όταν εκείνα έφευγαν για τον Νότο.
Υπήρξε, όμως, και κάποια φορά που ο σπουργίτης συμφιλιώθηκε για αρκετό καιρό με το χελιδόνι. Ήταν τότε που η σπουργιτομάνα πηγαινοερχόταν με βιάση στη φωλιά της. Η φωλιά ήταν ήταν “χτισμένη” στη διχάλα μιας βουκαμβίλιας, που ακουμπούσε στο στέγαστρο ενός καφενείου. Ήταν Μάρτης μήνας και τα μικρά σπουργιτάκια περίμεναν, με ανοιχτά στόματα, την τροφή τους. Καθώς στριμώχνονταν και σπρώχνονταν πάνω στην αχυροφωλίτσα τους, ένα από αυτά γλίστρησε και κατρακύλησε, από τη σκεπή, στον δρόμο. Ήταν πολύ μικρούλι ακόμα το σπουργιτάκι, με αδύναμα ποδαράκια και κοντά φτερά.
Απέναντι από το καφενείο παραμόνευε, χουζουρεύοντας με μισόκλειστα μάτια, ένας γάτος. Άνοιξε το ένα μάτι του καθώς άκουσε τις φωνές του μικρού πουλιού και ετοιμαζόταν να συσπειρωθεί για να πραγματοποιήσει κάποιο άλμα, όταν…
Μια χελιδόνα όρμησε και άρπαξε το μικρό, από τα πούπουλα της ράχης του, με το ράμφος της. Πέταξε σαν αστραπή και το έφερε πίσω στη φωλιά του.
Η σπουργιτομάνα, που δεν είχε προφτάσει να επιστρέψει στη φωλιά, είδε τη σκηνή αυτή από κάποια μικρή απόσταση. Από τότε (και καθώς τα νέα μεταδίδονται με ταχύτητα αασυρμάτου στον κόσμο των πτηνών), λέγεται πως για πολύ καιρό οι σπουργίτες έμειναν μακριά από τις χελιδονοφωλιές. Βέβαια, κάποια παροιμία λέει “Πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι”. Το “χούι” του καημένου του σπουργίτη ήταν “να τρώγεται με τα άντερά του”, δηλαδή να επιτρέπει, κάθε τόσο, να τον βασανίζει η ζήλεια. Και πάλι, όμως, το μάθημα που του έδωσε η χελιδόνα δεν άφησε τα πράγματα να πάρουν κακό δρόμο. Ο σπουργίτης δεν είναι πια ένας ζηλόφθονος μαστροχαλαστής. Έζησε το δώρο της αλληλεγγύης -κάτι για το οποίο μόνο ευγνωμοσύνη θα μπορούσε να νιώθει κάποιος. Άλλωστε, αυτό το χαριτωμένο και φασαριόζικο πτηνό δεν έχει πια λόγο να αισθάνεται παραγκωνισμένο. Σήμερα έχει καθιερωθεί να εορτάζεται, στις 20 Μαρτίου κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα του Σπουργίτη, για να θυμίζει σε όλους πόσο σημαντική είναι, για την αλυσσίδα της Ζωής και την ευημερία του πλανήτη μας, κάθε μοναδική ύπαρξη.