Από τις χελώνες μέχρι τους ελέφαντες, τα μεταναστευτικά ζώα είναι από τα εμβληματικά της πανίδας στον πλανήτη. Ταξιδεύουν χιλιάδες μίλια για να βρουν τροφή, να αναπαραχθούν ή απλά για να επιβιώσουν σε καλύτερες καιρικές συνθήκες.
Αλλά πολλά από αυτά τα ζώα κινδυνεύουν με εξαφάνιση, κυρίως από ανθρωπογενείς παράγοντες. Σύμφωνα με την έκθεση «Για την Κατάσταση των Μεταναστευτικών Ειδών του Κόσμου», που δημοσιεύεται από το περιβαλλοντικό πρόγραμμα του ΟΗΕ Συνθήκη για την Προστασία των Μεταναστευτικών Ειδών των Άγριων Ζώων (CMS), το 22% των ειδών απειλούνται με εξαφάνιση και τουλάχιστον για τα μισά παρατηρείται ανησυχητική μείωση του πληθυσμού.
Οι δύο βασικές απειλές γι’ αυτά τα ζώα είναι η απώλεια ενδιαιτημάτων και η υπερεκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, που είναι συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας.
«Η σημερινή έκθεση δείχνει με σαφήνεια ότι οι μη βιώσιμες ανθρώπινες δραστηριότητες θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον των μεταναστευτικών ειδών», δήλωσε η Ίνγκερ Άντερσεν, εκτελεστική διευθύντρια του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για «πλάσματα που όχι μόνο λειτουργούν ως δείκτες περιβαλλοντικής αλλαγής, αλλά διαδραματίζουν αναπόσπαστο ρόλο στη διατήρηση της λειτουργίας και της ανθεκτικότητας πολύπλοκων οικοσυστημάτων του πλανήτη μας».
Τα μεταναστευτικά είδη έχουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση των οικοσυστημάτων και ωφελούν με διάφορους τρόπους την ισορροπία, καθώς μεταξύ άλλων συνεισφέρουν στην επικονίαση φυτών και στη μεταφορά θρεπτικών ουσιών.
Η έκθεση βασίζεται σε στοιχεία που συγκεντρώνουν οργανισμοί όπως οι BirdLife International, International Union for Conservation of Nature (IUCN) και Zoological Society of London (ZSL). Με βάση αυτά τα στοιχεία το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ δίνει στη δημοσιότητα την λεγόμενη Κόκκινη Λίστα για τα απειλούμενα είδη.
Από τα 1.189 είδη ζώων που θεωρείται ότι χρήζουν προστασίας, τα 260 (ποσοστό 22%) είναι στον κατάλογο με τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ για το 44% (520 είδη) παρατηρείται ότι μειώνονται συνεχώς οι πληθυσμοί.
Μεταξύ των ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση είναι η κεραμοχελώνα, που έχει ένα χαρακτηριστικό μυτερό ράμφος και συναντάται σε όλους τους τροπικούς ωκεανούς και κυρίως σε κοραλλιογενείς υφάλους. Η χελώνα αυτή μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις αναζητώντας τροφή και παραλίες για να γεννήσει τα αυγά της.
Με εξαφάνιση απειλείται επίσης ο σφυροκέφαλος καρχαρίας, εξαιτίας της υπεραλίευσης για τα πτερύγιά του.
Στην ίδια κατηγορία βρίσκεται η αντιλόπη άδαξ, που ζει σε κοπάδια στη Σαχάρα και μεταναστεύει στη σαβάνα μετά την εποχή των βροχών σε αναζήτηση τροφής.
Με εξαφάνιση απειλείται το ευρωπαϊκό χέλι, αλλά και η φάλαινα του βορείου Ατλαντικού.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης διάφοροι ανθρωπογενείς παράγοντες, όπως η οικοδόμηση γεφυρών και οδικών αρτηριών δημιουργούν προσκόμματα στους δρόμους της μετανάστευσης των ειδών, με συνέπεια να μειώνονται οι πιθανότητες επιβίωσής τους.
Εξίσου αρνητικές συνέπειες για τα μεταναστευτικά είδη έχουν «μη φυσικά» εμπόδια, όπως η διαταραχή που προκαλεί η βιομηχανική ανάπτυξη και η ναυσιπλοΐα. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τα μεταναστευτικά ζώα είναι η μόλυνση, η χρήση λιπασμάτων και χημικών και η ευρεία χρήση πλαστικών.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνουν οι επιστήμονες στα είδη των ψαριών που βρίσκονται στον κατάλογο, αφού σε ποσοστό 97% απειλούνται με εξαφάνιση.
Οι επιστήμονες ζητούν «συντονισμένη διεθνή δράση» και μάλιστα επειγόντως, για να ανακοπεί η μείωση των πληθυσμών αυτών των ζώων και να προστατευθούν τα μέρη του πλανήτη όπου ζουν, αναπαράγονται και μεταναστεύουν.
