Σε τεράστιο κοινωνικό, οικονομικό αλλά και περιβαλλοντικό πρόβλημα εξελίσσεται η σπατάλη τροφίμων στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), κάθε χρόνο στη χώρα μας πετιούνται κυριολεκτικά στο καλάθι των αχρήστων περίπου 300.000 τόνοι φαγητού, αριθμός που αντιστοιχεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, στο 6% των τροφίμων που αγοράζει κάθε νοικοκυριό.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, αξίζει να σημειωθεί ότι με τους 300.000 αυτούς τόνους θα μπορούσαν να καλύψουν τις ετήσιες διατροφικές τους ανάγκες περίπου 200.000 άνθρωποι. Τη στιγμή δηλαδή που στην Ελλάδα έχουμε σχεδόν το 30% των πολιτών κοντά ή και κάτω από το όριο της φτώχειας, πετάμε κυριολεκτικά στα σκουπίδια μια τόσο μεγάλη ποσότητα τροφίμων.
Αυτή η σπατάλη έχει αποδειχθεί ότι έχει πολλαπλάσιες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία γενικότερα, επειδή το ότι το τρόφιμο δεν ολοκληρώνει τον κύκλο του, δηλαδή δεν χρησιμοποιείται για τον λόγο για τον οποίο παράχθηκε, σημαίνει ότι ταυτόχρονα «πάει χαμένη» όλη η διαδρομή μέχρι αυτό να φτάσει στα χέρια μας.
Επομένως υπάρχουν χαμένες ώρες εργασίας αλλά και πόροι που ξοδεύτηκαν (χρήση γης, ενέργεια, νερό, χρήματα), με αποτέλεσμα μεταβολές στην ποιότητα εδάφους, αέρα και βιοποικιλότητας με άμεση συνέπεια αναίτια αύξηση εκπομπών αερίων και συμβολή στην υπερθέρμανση και την κλιματική αλλαγή.
Ισορροπία μόνο στο 29%
Τα συμπεράσματα της έρευνας που πραγματοποίησε το ΙΕΛΚΑ την περίοδο 5-11 Νοεμβρίου 2021, με δείγμα 1.000 καταναλωτών από όλη την Ελλάδα, δείχνουν ότι υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό σπατάλης φαγητού (food waste) στα ελληνικά νοικοκυριά, η οποία μεσοσταθμικά ανέρχεται στο 6%. Μάλιστα, μόλις το 29% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι δεν σπαταλούν καθόλου τρόφιμα.
Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, η πλειονότητα, σε ποσοστό 60%, δηλώνει ότι σπαταλά μέχρι 10%, το 9% από 10% έως 25% και το 2% πάνω από 25%. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η οικιακή σπατάλη τροφίμων ξεπερνά τους 300.000 τόνους τροφίμων ετησίως. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στην ετήσια κατανάλωση 200.000 καταναλωτών, αριθμός ενδεικτικός της σημασίας του θέματος.
Τα στοιχεία αυτά είναι η εκτίμηση των ίδιων των καταναλωτών, η οποία ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι είναι κατά κανόνα χαμηλότερη της πραγματικής σπατάλης.
Τα ποσοστά στις άλλες χώρες
Σημειώνεται όμως ότι συγκριτικά με άλλες χώρες, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, τα στοιχεία είναι περισσότερο ενθαρρυντικά. Σύμφωνα με έρευνα της Movinga του 2019, οι περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά, όπως ΗΠΑ 24%, Καναδάς 18%, Μεγάλη Βρετανία 15%, Γαλλία 14%, Βέλγιο 14%, Ιταλία 13%, Αυστρία 13% κ.λπ.
Όσον αφορά τις κύριες κατηγορίες τροφίμων στις οποίες εμφανίζεται σπατάλη, το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις κατηγορίες των φρούτων και λαχανικών, στις οποίες σχεδόν 7 στους 10 καταναλωτές (68%) δηλώνουν ότι καταγράφουν σπατάλη, και ακολουθούν το ψωμί και αρτοσκευάσματα στο 58%, τα αλλαντικά στο 37%, τα γαλακτοκομικά στο 29%, τα γλυκά και σνακ στο 28%, το γάλα στο 27%.
Μικρότερη σπατάλη καταγράφεται στα ξηρά τρόφιμα – ρύζι, ζυμαρικά, όσπρια – στο 15%, λόγω της μεγαλύτερης διάρκειας ζωής των προϊόντων, και στο κρέας – ψάρι στο 14%, λόγω της μεγαλύτερης αξίας των προϊόντων ανά κιλό.
Σημειώνεται ότι οι καταναλωτές αναγνωρίζουν σε έναν βαθμό τις αρνητικές συνέπειες της σπατάλης τροφίμων. Το 81% του κοινού δηλώνει ότι νιώθει άσχημα όταν πετάει τρόφιμα, κάτι που δείχνει ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Παρ’ όλα αυτά, μόλις το 11% δηλώνει ότι θεωρεί πως η ποσότητα τροφίμων που σπαταλάει το νοικοκυριό του είναι μεγάλη.
Οι λόγοι της σπατάλης και τι πρέπει να γίνει
Σε ό,τι αφορά τους λόγους της σπατάλης, το 21% την αποδίδει στην κακή διαχείριση των υπολειμμάτων φαγητού στο νοικοκυριό και το 18% σε πραγματοποίηση μεγαλύτερων αγορών από όσες χρειάζονται.
Οι καταναλωτές, σε ποσοστό 30%, θεωρούν ότι στο θέμα αυτό θα πρέπει να βοηθηθούν από τις επιχειρήσεις τροφίμων. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι οι καταναλωτές αποδίδουν σε μεγαλύτερο βαθμό στη δική τους κινητοποίηση την προσπάθεια μείωσης της σπατάλης, αλλά χρειάζονται και την αρωγή τρίτων.
Η έρευνα του ΙΕΛΚΑ αναδεικνύει ότι το συγκεκριμένο θέμα έχει σημαντική επίδραση στην ελληνική κοινωνία και αρκετά μεγάλα μεγέθη, τα οποία θα πρέπει να ενταχθούν σε οργανωμένες δράσεις διαχείρισής τους.