Γράφει ο Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης
Γεωπόνος, Συγγραφέας
Τα χρόνια εκείνα της δεκαετίας του’ 50 (και τα προηγούμενα), η ιατρική φροντίδα ήταν εντελώς άγνωστη στο απομονωμένο βοσκοχώρι και οι χωριανοί είχαν επινοήσει δικές τους πρακτικές. Αυτές είχαν προέλευση “το μεγάλο φαρμακείο της Μάνας-Φύσης”: Δίκταμο, που τον συνέλεγαν με κίνδυνο της ζωής τους από τις απόκρημνες και επικλινείς πλαγιές των χαραδρών που αφθονούν στο ορεσίβιο τοπίο. Ματζουράνα, που την συνέλεγαν από λοφώδεις εκτάσεις και από υψόμετρο άνω των 800 μέτρων. Μαλοτύρα, από ακόμη μεγαλύτερα υψόμετρα. Φασκομηλιά, το πλέον “βατό” βότανο, μιας και φύεται άφθονη γύρω από το χωριό σε πλαγιές ολόκληρες, που τις διέσχιζαν μονοπάτια προς κάθε κατεύθυνση. Πρόπολη που παράγεται από τη μέλισσα για το κλείσιμο ρωγμών της κυψέλης (πρόπολη = προ της πόλης), αλλά και την αποστείρωση του εσωτερικού της. Αναφέρονται στη βιβλιογραφία περιπτώσεις που ποντίκια που μπήκαν στην κυψέλη, αφού οι μέλισσες τα θανάτωναν, απομόνωναν το κουφάρι τους με παχύ στρώμα πρόπολης, για να αποφευχθεί η μόλυνση της κυψέλης!
Ιπποκράτειες συνταγές λοιπόν χρησιμοποιούσαν οι απλοϊκοί χωρικοί, στον απομονωμένο οικότοπό τους. `Ετσι, στα απλά κρυολογήματα ή σε γριπώδεις καταστάσεις, μ’ένα αφέψημα από τα παραπάνω βότανα μόνων τους ή σε συνδυασμό κάποιων από αυτά, ανακουφίζονταν από τα συμπτώματα της αρρώστιας. Τα βότανα συνόδευαν απαραίτητα και οι βεντούζες, που σε βαριές γριπώδεις καταστάσεις τις έκαναν “κοφτές”, χάραζαν δηλαδή το δέρμα της πλάτης με ξυράφι και στη συνέχεια εφάρμοζαν τις βεντούζες, έτσι ώστε να πιεσθούν τα αιμοφόρα αγγεία και να τρέξει πολύ αίμα μαζί με τα μικρόβια (;) της γρίπης…
… Όταν ο μικρός Γιάννης κρυολογούσε, η κυρά-Μαριγώ του έβαζε απαραίτητα βεντούζες χωρίς να παραλείπει –σχεδόν πάντα- την παρατήρηση: «Και πού να πιάσει η κούπα (βεντούζα) στα κοκαλάκια σου, κακορίζικο…». Του έκανε στη συνέχεια μια γερή εντριβή με οινόπνευμα, και η “αγωγή” κατέληγε σε ένα μικρό ποτήρι γεμάτο μαύρο ντόπιο κρασί το οποίο είχε ζεστάνει αρκετά στο μπρίκι και εις το οποίο είχε προσθέσει ζάχαρη. Ο μικρός το έπινε με βουλιμία και ένοιωθε να “πιάνει φωτιά” ο οισοφάγος και το στομάχι του. Η στοργική μάνα τον κουκούλωνε αμέσως με ζεστές πατανίες και το πρωί ο “μικρός ασθενής” ήταν…περδίκι και ξεπόρτιζε για…νέες περιπέτειες στο τραχύ περιβάλλον που ζούσε…
Και όταν συνέβαινε να χτυπήσει κάπου ο μικρός Γιάννης και να δημιουργηθεί μια μικροπληγή αιμορραγούσα, ο πατέρας έβαζε στην πληγή λίγο τριμμένο καπνό από την ταμπακιέρα του και έδενε το τραύμα με καθαρό πανί, χωρίς να παραλείπει και την απαραίτητη προτροπή: «Και να μη βαραίχνεις συχνά, γιατί δεν έχω πολύ καπνό!…»
Σε γενικές γραμμές όμως, τα παιδιά στο μικρό βοσκοχώρι δεν ήταν αρρωστιάρικα. Πίνοντας άφθονο πρωτόγαλα πλούσιο σε αντισώματα, και τρεφόμενα υγιεινά (πριν καν εξευρεθεί ο όρος και ο ορισμός της οικολογίας), έχτιζαν γερούς οργανισμούς και μεγάλωσαν χωρίς αρρωστιάρικη ιδιοσυγκρασία, παρά το ότι δεν είχαν κάνει κανένα εμβόλιο, όπως συνήθιζαν τα παιδιά στις πολιτείες!
Και όταν συνέβαινε να στραμπουλίξουν κάποιο πόδι (κάτι σύνηθες στον πετροβριθή οικότοπό τους), οι μάνες έφτιαζαν πρόχειρo έμπλαστρo με αυγό που το τοποθετούσαν σε καθαρό κομμάτι υφάσματος και περιέβαλαν το οιδηματώδες τμήμα του άκρου πόδα. (Εμπρός στο έμπλαστρο τούτο, ωχριούσε το –άγνωστο για κείνους- … “έμπλαστρο Λέοντος”!…)
Μια “ασθένεια” που ταλάνιζε τα χρόνια εκείνα τους ενήλικες κυρίως (και σπάνια τα παιδιά) ήταν το γνωστό για τα χωριά της Επαρχίας “κοράκιο”, που δεν ήταν άλλο από τη γνωστή ανθρωποζωονόσο του άνθρακα*. Τα συμπτώματα ήταν σφοδρός πονοκέφαλος, ίλιγγος και ζάλη. Κάποιο αιμοφόρο αγγείο στον ουρανίσκο εμφάνιζε μεταχρωματισμό και διόγκωση, δημιουργώντας μια κύστη (φούσκα). Φάρμακα, δεν υπήρχαν! Η πιο αποτελεσματική και μάλιστα άμεση αγωγή ήταν το κάψιμο του σημείου διόγκωσης με πυρακτωμένο σίδερο, και μαζί με το συριγμό του καυτού μετάλλου στην υγρή υπερώα, ακουγόταν και ένα έντονο “κρακ”, καθώς έσπαγε το φουσκωμένο τμήμα της υπερώας. Ακολουθούσε πλύσιμο –απολύμανση του στόματος με τσικουδιά, και τα συμπτώματα υποχωρούσαν μεν, αλλά ο άρρωστος για μέρες είχε έντονο τον πόνο του καψίματος στον ουρανίσκο. Η μόλυνση δικαιολογείται στο μικρό βοσκοχώρι από το γεγονός ότι όλοι ήταν βοσκοί, και κατά συνέπεια εύκολα “κολλούσαν” τον βάκιλο από κάποιο αιγοπρόβατο.
Μα και μια επώδυνη μόλυνση ταλάνιζε συχνά τα κάτω άκρα των παιδιών: Οι δοθιήνες ή καλόγεροι ή “μαλάθρακες” κατά την ντοπιολαλιά της εποχής και της περιοχής. Δηλαδή, ένα σπυρί -σε μια έντονα ερεθισμένη επιδερμίδα- με πύο εντός του και με διογκωμένη την περιοχή του ολάκερη. Η θεραπεία συνίστατο στην εξαγωγή του πύου με μια επώδυνη πίεση που ασκείτο με τα δάχτυλα στην οιδηματώδη περιοχή, και η προσεκτική εξαγωγή του πυρήνα του πύου (“καρφί” το ονόμαζαν). Μια περίεργη αλοιφή έβαζαν στη γύρω περιοχή και πασπάλιζαν την πληγή με σκόνη σουλφαμίδας. (Τα μόνα φάρμακα που θυμάται ο ασπρομάλλης σήμερα Γιάννης, καθώς και κάτι μεγάλα χάπια Καλμόλ για πονοκεφάλους). Ο “μαλάθρακας” υποχωρούσε μετά από κάποιες μέρες, αλλά πάντα άφηνε και ένα βαθύ σημάδι στην περιοχή δράσης του…
…Πέρασαν χρόνια…Στο απομονωμένο βοσκοχώρι δεν ενδημεί πλέον το “κοράκιο” σαν λιγόστεψαν οι κάτοικοι σε αριθμό κάτω του 10, μα δεν υπάρχουν πλέον και παιδικά ποδαράκια για να μολυνθούν από “μαλάθρακες” ή να χρειαστούν λίγο καπνό για κάποια μικροπληγή…
* Η μόλυνση από άνθρακα (anthrax) προκαλείται από το βάκιλο του άνθρακα (το σπορογόνο Gram θετικό βακτήριο Bacillus anthracis). Πρόκειται για μια ζωονόσο, αλλά μπορεί να μεταδοθεί και στον άνθρωπο.