Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ – CHARLES LOUIS MONTESQUIEU
(Μπορντώ 1689 – Παρίσι 1755)
Διάσημος γάλλος συγγραφέας, πολιτειολόγος, ιστορικός, νομομαθής, φιλελεύθερος πολιτικός φιλόσοφος, από τους επιφανέστερους προδρόμους της Γαλλικής Επανάστασης. Δικηγόρος και δικαστής στο Μπορντώ, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, ταξίδεψε σε ολόκληρη την Ευρώπη και μελέτησε ειδικότερα τα πολιτεύματα και την κοινωνία της εποχής του. Εξετάζοντας τους θεσμούς ως συνάρτηση των φυσικών, κοινωνικών και θρησκευτικών συνθηκών, διακρίνοντας στη δημοκρατία την αρετή, στο δεσποτισμό το φόβο και στη μοναρχία την τιμή, τασσόταν υπέρ του αγγλικού πολιτεύματος. Το έργο του Μοντεσκιέ αποτέλεσε τη βάση των κοινωνικών και οικονομικών επιστημών και οι ιδέες του διαχωρισμού των εξουσιών και της κατοχύρωσης των βασικών ελευθεριών αναδείχθηκαν κύρια πολιτικά αιτήματα της εποχής. Μολονότι η φύση του, ως αριστοκράτη και μεταρρυθμιστή, περιλαμβάνει αντιφάσεις, επηρέασε τα μέγιστα τους μεταγενέστερους.
Έργα: Περσικές επιστολές (1721), Διάλογοι Σίλα και Ευκράτους (1722-1725), Αρσάκιος και Ισμηνία (1730), Σκέψεις επί των αιτίων του μεγαλείου και της παρακμής των ρωμαίων (1734), Πραγματεία επί της πολιτικής των ρωμαίων (1734), Περί του πνεύματος των νόμων (1748), Υπεράσπιση του πνεύματος των νόμων (1750), Δοκίμιον περί καλαισθησίας στη φύση και στην τέχνη (1892), Ταξιδιωτικές σημειώσεις (1894-1896), Οι σκέψεις μου (1899).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Oeuvres Complètes de Montesquieu, Andre Masson, Παρίσι (1950), 3 τόμ.], E. Vian, Histoire de Montesquieu, sa vie et ses Oeuvres, 1878, J. Dedieu, Montesquieu, L’ Homme et l’ Oeuvre, 1943, P. Hazard, Montesquieu, 1960, R. Shacleton, Montesquieu, A critical biography, 1961, L. Althusser, Politics and history, Montesquieu, Rousseau, Marx, 1972, Th. Pangle, Montesquieu’s philosophy of liberalism, 1989, E. Cassirer, La Philosophie des Lumieres, 1966, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προτομή, Jean-Baptiste Lemoyne, 1760, Μουσείο Μπορντώ.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Στη Δημοκρατία οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι όπως και στη δεσποτεία. Στην πρώτη γιατί είναι το παν, στη δεύτερη γιατί δεν είναι τίποτα» (Μοντεσκιέ, Πνεύμα των Νόμων, 2).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ, TO ΠΝΕΥΜΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ (ΚΕΦ. Γ΄)
** ** **
Η ευρεία μελέτη της ιστορίας αρχίζει προφανώς από την τοποθέτηση της γης στο διάστημα και στον χρόνο. Από τη μαρτυρία των πετρωμάτων οδηγείται στην φυσική επιλογή των ειδών και στη μεταμόρφωσή τους. Η ζωή από το νερό εισβάλει στην ξηρά. Έρχονται τα ερπετά, τα πτηνά, τα θηλαστικά και τελευταίος εμφανίζεται ο άνθρωπος. Ακολουθεί η ανακάλυψη της φωτιάς, του τροχού, της γραφής. Η διαφοροποίηση των φυλών, των γλωσσών, των κρατών. Η διάκριση κυνηγίου, κτηνοτροφίας, γεωργίας. Εμπόριο, πόλεμος και δουλεία, θρησκεία, τέχνη και ηθική, ιδιοκτησία, λογοτεχνία και δίκαιο βρίσκονται στη βάση των πρώτων πολιτισμών.
Σουμέριοι, χαλδαίοι, ινδοί, κινέζοι, προηγούνται στην ιστορία. Έπονται σημίτες και άρειοι, αιγύπτιοι και προέλληνες, έλληνες και πέρσες. Ο ελληνικός χρυσός αιώνας, τα ελληνιστικά βασίλεια, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, από την πλευρά της Δύσης, ο βουδισμός, ο σινοϊαπωνικός πολιτισμός, ο ασιατικός δυναμισμός από την μεριά της Ανατολής, κλείνουν την αρχαιότητα. Η εμφάνιση του ισλαμισμού και του χριστιανισμού, το Βυζάντιο και οι άραβες, οι βάρβαροι και οι σταυροφορίες ανήκουν στην ιστορία των μέσων χρόνων. Οι μογγόλοι, η πτώση της Κωνσταντινούπολης, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τερματίζουν τον Μεσαίωνα.
Η Αναγέννηση του δυτικού πολιτισμού, οι μοναρχίες της Ευρώπης και οι δημοκρατίες της Αμερικής και της Γαλλίας καθορίζουν τη νεότερη περίοδο. Οι ναπολεόντιοι πόλεμοι, η βρετανική αυτοκρατορία, ο Μεγάλος Πόλεμος, ωθούν την ιστορία. Τέλος ο κομμουνισμός, ο φασισμός, η δημοκρατία αναμετρούνται στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον Ψυχρό πόλεμο που ακολουθεί, στη σημερινή παγκοσμιοποίηση (Wells, Παγκόσμιος Ιστορία).
