Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΒΥΡΩΝ – GEORGE GORDON NOEL LORD BYRON
(Λονδίνο 1788 – Μεσολόγγι 1824)
Μεγάλος βρετανός ποιητής και φιλέλληνας, εκπρόσωπος του ρομαντισμού και του φιλελευθερισμού. Με εφόδια ελληνική και λατινική παιδεία, ταξίδεψε σε ολόκληρη την Ανατολή, Ελβετία, Ιταλία και Ισπανία και τάραξε με τη ζωή και τους έρωτές του τις κοινωνικές και λογοτεχνικές δομές της εποχής του, εμπνεόμενος από το ιδανικό της ελευθερίας και της ανανέωσης του ποιητικού λόγου. Αντιπρόσωπος του φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου, ταξίδεψε δύο φορές στην Ελλάδα και έδωσε τη ζωή του στο Μεσολόγγι, αναδεικνυόμενος πρότυπο ρομαντικού ήρωα. Η ποίησή του εκφράζει τη μελαγχολία της ζωής και εξυμνεί επαναστατημένους ήρωες με ορμή και πάθος για τον κόσμο. Ο βυρωνισμός αποτέλεσε παγκόσμιο ευαγγέλιο (Γκαίτε) και βρήκε άπειρους μιμητές, θαυμαστές και οπαδούς.
Έργα: Νεανικά ποιήματα, Ώρες οκνηρίας (1807), Άγγλοι ποιηταί και Σκώτοι επικριταί (1809), Κόρη των Αθηνών (1810), Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ (1812), Η κατάρα της Αθηνάς (1812), Γκαούρ (1813), Η νύμφη της Αβύδου (1813), Λάρα (1814), Ο κουρσάρος (1814), Η πολιορκία της Κορίνθου (1816), Το όνειρο (1817), Μάνφρεντ (1817), Ουρανός και γη (1821), Η προφητεία του Δάντη (1821), Μαρίνος Φαλιέρος, Δόγης της Βενετίας (1821), Κάιν (1821), Το όραμα της Δευτέρας Παρουσίας (1821), Σαρδανάπαλος (1821), Ο αιών του οριχάλκου (1823), Η νήσος ή Ο χριστιανός και οι σύντροφοί του (1823), Δον Ζουάν (1824), Οι παραμορφωμένοι παραμορφώνονται (1824).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. J.W. Lake, The complete works of Lord Byron with a biographical and critical notice (1825), Paul Elmer More, The complete poetical works of Lord Byron, Boston-N.Y. (1905), Leslie A. Marchand, Byron’s letters and journals, London (1973-1982), 12 τόμ.], Δ. Σολωμός, Ωδή εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάυρον, 1824, Γεώργ. Γεννάδιος, Επικήδειος εις λόρδον Βύρωνα, 1824, Σπύρος Τρικούπης, Επικήδειος εις λόρδον Βύρωνα, 1824, R.L. Bellamy, Byron the man, 1924, A. Maurois, Byron, 1930, Μούαρ, Η ζωή του Βύρωνος, 1830, Παν. Κανελλόπουλος, Ιστορία ευρωπαϊκού πνεύματος, 1948-1989, Martin Garret, George Gordon Lord Byron, 2000, Jerome McGrann, Byron and Romanticism, 2002, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Δ. Δεβάρη), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Μικρογραφία Γ. Σάντερς, Η υποδοχή του Βύρωνος εις Μεσολόγγι, πίνακας, Θ. Βρυζάκης, 1861, Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών, Ο Λόρδος Βύρων με αλβανική στολή, πίνακας, Τόμας Φίλλιπς, 1835, Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο, Μαρμάρινος ανδριάντας, Αθήνα και Μεσολόγγι, Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου, Η νύμφη της Αβύδου, Μάχη Γκιαούρ και Πασά, πίνακες, Ντελακρουά, Λούβρο, Παρίσι.
Μουσική: Ο Χάρολντ στην Ιταλία, όπερα, Έκτ. Μπερλιόζ, 1834, Μαρίνος Φαλιέρος, όπερα, Γκ. Ντονιτσέτι, 1835, Ο κουρσάρος, όπερα, Γκ. Βέρντι, 1848.
Κινηματογράφος: Μπάυρον, Μπαλάντα για ένα δαίμονα, Νίκος Κούνδουρος, 1992, (Μάνος Βακούσης).
** ** **
Γνώμες για την Ελλάδα:
“Graecia capta ferum victorem cepit. Η Ελλάδα νικημένη, νίκησε τον άγριο κατακτητή.” (Οράτιος).
“Ό,τι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο είναι για τον κόσμο η Ελλάδα” (Γκαίτε).
“Όπως τα άνθη στολίζουν τα γη και τα αστέρια τον ουρανό, έτσι και η Αθήνα κοσμεί την Ελλάδα και η Ελλάδα την οικουμένη” (Χέρντερ).
“Και τίποτε άλλο αν δεν υπήρχε από την Ελλάδα, ο Παρθενώνας είναι ικανός να αποδείξει με τον πιο εύγλωττο τρόπο ότι μέγας λαός κατοικούσε κάποτε σ’ αυτή τη χώρα” (Σίλλερ).
“Είμαστε όλοι έλληνες! Οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας, έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα… Η μορφή και το πνεύμα του ανθρώπου έφτασαν στην τελειότητά τους εκεί.” (Σέλλεϋ).
“Οι αξίες του ελληνικού πολιτισμού παραμένουν άφθαστα πρότυπα” (Μαρξ).
“Οι έλληνες ακτινοβολούν με μια λάμψη δυνατότερη παρά ποτέ. Ανακάλυψαν πράγματι τους κυριότερους τύπους του φιλοσοφικού πνεύματος στους οποίους όλες οι μεταγενέστερες γενεές δεν πρόσθεσαν τίποτα το ουσιαστικό” (Νίτσε).
“Το ελληνικό έθνος έχει την ηγεμονία του πολιτισμού της ανθρωπότητας… Οι έλληνες υπήρξαν ανέκαθεν φιλελεύθεροι και ελευθερωτές και ουδέποτε κατακτητές. Η ελληνική φυλή βρίσκεται υψηλότερα από κάθε άλλη διότι έχει το προνόμιο να είναι η μητέρα της ελευθερίας και κάθε πολιτισμού” (Βιλάμοβιτς).
“Η Ελλάς είναι μοναδικό παράδειγμα έθνους που συγκροτήθηκε κατά τους φυσικούς νόμους. Έχει κοινότητα καταγωγής, ηθών, γλώσσας και αδιάσπαστη ενότητα και συνέχεια με τις αναμνήσεις ενδόξου παρελθόντος. Το έθνος αυτό είναι προικισμένο με ζωτικότητα που του επιτρέπει να αντισέκεται και να αντέχει και στις μεγαλύτερες καταστροφές. Δοκίμασε τρεις κατακτήσεις, κάθε μία από τις οποίες φαινόταν όταν θα το εξαφάνιζε για πάντα! Και όμως εμφανίσθηκε πάντοτε στην ιστορική σκηνή, αν όχι με την πρώτη λάμψη του, αλλά τουλάχιστον ως άξιου προσοχής, εξ’ αιτίας γνωρισμάτων που δεν είναι εύκολο και ορθό να παραγνωρίζομε” (Μπρυνέ ντε Πρεσλ).
“Ας επισκεφθούμε την πατρίδα θαυμαστού λαού ο οποίος αν και πριν από πολλούς αιώνες κατέπεσε και υποδουλώθηκε από τους βαρβάρους, φαίνεται εν’ τούτοις προορισμένος να ανυψώσει και πάλι με τα προϊόντα της διανοίας και τα έργα των χειρών του στις χώρες του ιδεώδους του σύγχρονου κόσμου, ο οποίος κυλιέται στο βούρκο του υλισμού. Δυο και τρεις φορές το κατόρθωσε μέχρι σήμερα και η θαυμαστή τελειότητα των έργων του ασφαλώς εγγυάται ότι και πάλι θα το επιτύχει” (Ιάκωβος Φάλκε).
“Ο ελληνικός λαός και σήμερα ζει και ακμάζει διατηρώντας τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, τη γλώσσα του καθώς και τη συνοχή του παρά τον έντονο ατομικισμό. Εκτός ίσως από τους κινέζους, είναι ζήτημα αν υπήρξε άλλος λαός με τέτοια εμμονή και διάρκεια. Στη μακρά ιστορία του τρεις φορές τουλάχιστον ανέλαβε την παγκόσμια πολιτιστική ηγεσία: στην όψιμη μυκηναϊκή περίοδο, στα κλασικά χρόνια και στην εποχή της ακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας!” (Ε. Μπλέγκεν).