Πνευματικό Ημερολόγιο (Σημειώσεις για τον 21ο αιώνα): ΠΕΡΙΚΛΗΣ

Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΠΕΡΙΚΛΗΣ – PERICLES
(Αθήνα 499/490-429 π.Χ.)

Μέγιστος αθηναίος πολιτικός, γιος του Ξανθίππου και της Αγαρίστης, εκπρόσωπος και ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης, δεσπόζουσα μορφή της ελληνικής αρχαιότητας του χρυσού 5ου αιώνα, του επονομαζόμενου αιώνα του Περικλή. Με οικογενειακή παράδοση, με φιλοσοφικές σπουδές και με την ιδιοφυΐα του, αναδείχθηκε ισχυρός ηγέτης της αθηναϊκής δημοκρατίας και δέσποσε επί 30 έτη στην πολιτική σκηνή, εφάρμοσε κοινωνική πολιτική, διαμόρφωσε την Αθήνα ως πρότυπο δημοκρατικής κοινωνίας και παιδείας, πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας και ανάπτυξε την αθηναϊκή ηγεμονία, αγωνιζόμενος συγχρόνως κατά των περσών και κατά της Σπάρτης. Χωρίς να αποφύγει τις κατηγορίες των αντιπάλων του και ως προς τα μεγάλα έργα του Φειδία και ως προς την ιδιωτική του ζωή με την Ασπασία, πέθανε στον καταστροφικό λιμό κατά το δεύτερο έτος του πελοποννησιακού πολέμου.

Βιβλιογραφία: Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Αριστοφάνης, Αχαρνείς, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Διόδωρος Σικελιώτης, Κοϊντιλιανός, Κικέρων, De oratore, Σουίδας, Ad. W. Schmidt, Das Perikleische Zeitalter, 1877, K.J. Beloch, Die attische politic seit Perikles, 1884, E. Abbott, Pericles and the Golden Age of Athens, 1898, J.F. Dobson, Pericles as an orator, 1919, D.W. Knight, Thucydides and the war strategy of Pericles, 1970, W.C.Formara-S.J. Loren, Athens from Cleisthenes to Pericles, 1991, Hamish Aird, Pericles, The rise and fall of athenian Democracy, 2004, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Γ.Δ. Καψάλη), Βικιπαίδεια.

Εικονογραφία: Προτομή, ρωμαϊκό αντίγραφο έργου Κρασίλα, Μουσείο Βατικανού, Ο Περικλής αγορεύων από της Πνυκός, πίνακας, Αναξαγόρας και Περικλής, πίνακας, Aug. Louis Belle, 1757-1841, Πίνακας, Phil. v. Foltz, 1853, Πινακοθήκη Μονάχου.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Ἐγίνετο λόγῳ μὲν δημοκρατίᾳ ἔργω δὲ ὑπὸ τοῦ πρώτου ἀνδρὸς ἀρχή» (Θουκυδίδης).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΞΥΓΓΡΑΦΗ (ΒΙΒΛ. Β΄)

** ** **

Κεντρική θέση στη σύγχρονη Ελλάδα παίζει, είτε φανερά είτε υποδόρια, το ζήτημα της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, ουσιαστικά δηλαδή το θέμα της νεοελληνικής ταυτότητας. Ιστορική ελληνική συνέχεια προφανώς δεν μπορεί να νοηθεί, ούτε από φυλετική ούτε από πολιτική άποψη. Άσχετα με όσα η μυωπία του Φαλμεράγιερ, του Ντυροζέλ, του Χάντιγκτον βλέπει, η ανάμειξη των φυλών και οι κρατικές μεταβολές είναι υπαρκτές. Η Ελλάδα γνώρισε τις αρχαίες πόλεις κράτη, τη μακεδονική δυναστεία και την κοσμοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη βυζαντινή αυτοκρατορία και τη φραγκοκρατία, την οθωμανική αυτοκρατορία και το νεότερο ελληνικό κράτος. Ο πολίτης της αρχαίας πόλης έγινε έλληνας, ρωμηός, ελλαδίτης. Έγινε μέλος του γένους, του έθνους, του κράτους. Αλλά ο ελληνισμός μέχρι σήμερα δεν χωρεί στην Ελλάδα, απλώνεται στον κόσμο με την Κύπρο, με τη Βόρεια Ηπειρο, με την Πόλη, με την ελληνική διασπορά.

Εκείνο όμως που μένει ακόμα περισσότερο υπαρκτό, είναι η πνευματική ενότητα, η παράδοση, η πρακτική του ελληνισμού, η εθνική συνείδηση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Και αυτό ακριβώς είναι η ουσία του ελληνισμού από τον Ισοκράτη, “Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἤ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας” (Πανηγυρικός, 50), μέχρι τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, “Τὴν πόλιν σοι δοῦναι, οὐκ ἐμὸν ἐστὶν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ενταῦθα” (Δούκας) και μέχρι τον Μακρυγιάννη, “Δι’ αὐτά (τα αγάλματα) πολεμήσαμεν” (Απομνημονεύματα).