Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ – ALEXANDER THE GREAT
(Μακεδονία 356 π.Χ.- Βαβυλώνα 323 π.Χ.)
Κοσμοϊστορική μορφή του ελληνισμού, γιος του Φιλίππου και της Ολυμπίας, μαθητής του Αριστοτέλη, στρατηλάτης, κατακτητής του μεγαλύτερου μέρους του τότε γνωστού κόσμου, δημιουργός της αλεξανδρινής ελληνιστικής εποχής, «νέος Διόνυσος». Μετά την κυριαρχία στην Ελλάδα και στην Βαλκανική, οργάνωσε την εκστρατεία προς την Ασία και σε τρεις κύριες μάχες (Γρανικός 334 π.Χ., Ισσός 333 π.Χ., Γαυγάμηλα 331 π.Χ.) διέλυσε την τεράστια περσική αυτοκρατορία του Δαρείου και έτσι, κατακτώντας την Ανατολή, από την Μικρά Ασία μέχρι την Αίγυπτο και την Ινδία, συνένωσε τον ελληνικό με τον ασιατικό κόσμο. Η μεγαλειώδης όμως αυτή ιδέα υπονομεύτηκε από την αντιφατική φύση του Αλεξάνδρου (απολλώνια ελληνική λογική αρμονία και διονυσιακά μυστικά ορμέμφυτα και πάθη) μετά και από την υιοθέτηση σατραπικής συμπεριφοράς και τον πρόωρο θάνατό του.
Βιβλιογραφία: Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Αρριανός, Αλεξάνδρου ανάβασις, Quintus Curtius Rufus, Ιστορία Αλεξάνδρου, Κων. Παπαρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1870, Johann Gustav Droysen – Ρ.Η.Σ. Αποστολίδης, Ντρόιζεν, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 1883, 1993, Ιστορία των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 1993, Γκλοτς, Βαλέριο Μάσιμο Μανφρέντι, Μέγας Αλέξανδρος, 1999, Στίβεν Πρέσφιλντ, Οι αρετές του πολέμου, Ένα μυθιστόρημα για τον Μέγα Αλέξανδρο, 2004, Π. Καρνίκας – Δ. Μαρκαντωνάτος, Μέγας Αλέξανδρος, 2000, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Μ.Δ. Κορκοφίγκα), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προτομή, Μουσείο Λούβρου, Η εν Ισσώ μάχη, ψηφιδωτό Πομπηίας, Α΄ αι. π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νεαπόλεως, Κεφαλή, Σαρκοφάγος, Ασκληπιείο, Μουσείο Κωνσταντινουπόλεως, Προτομή, Μουσείο Ακροπόλεως, Συνάντηση Αλεξάνδρου – Διογένη, ανάγλυφο, Βίλα Αλμπάνι, Ρώμη, Γάμος Αλεξάνδρου και Ρωξάνης, πίνακας, Α. Μύλλερ, Μουσείο Μονάχου, Άγαλμα Μεγάλου Αλεξάνδρου, παραλία Θεσσαλονίκης.
Κινηματογράφος: Alexander the Great, Ρομπέρ Ροσσέν, 1956, (Ρίτσ. Μπάρτον), Sicandar-e-Azam, Kedar Kapoor, 1965.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων» (Αρριανός Α΄16.7).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΝΤΡΟΪΖΕΝ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (ΚΕΦ. Β΄, 1-4)
** ** **
Στο νεοελληνισμό εμπεριέχονται όχι μόνο η αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, η ελληνική φιλοσοφία και η Ορθοδοξία, οι κοινοτικοί θεσμοί και το δαιμόνιο επιχειρηματικό πνεύμα. Αλλά και οι επιδράσεις των νεότερων κατευθύνσεων, του δυτικού διαφωτισμού και του ρομαντισμού, του εκσυγχρονισμού. Έτσι η σύγχρονη Ελλάδα έρχεται από πολλούς δρόμους στην σημερινή της θέση. Πρώτος δρόμος η ελληνοτουρκική προσέγγιση, εκφρασμένη παλιά από τον Γεώργιο Τραπεζούντιο, τους φαναριώτες, τους παραδουνάβειους ηγεμόνες, τους έλληνες οθωμανιστές του 19ου αιώνα, τους σημερινούς εκφραστές του ελληνοτουρκισμού, της ενδιάμεσης περιοχής και της ανατολικής παράταξης. Δεύτερος δρόμος, η νέα βυζαντινή αυτοκρατορία, ως ορθόδοξη πολυεθνική δύναμη υπό ελληνική σημαία, υποτελής στη Ρωσία, κατά τα σχέδια της Μεγάλης Αικατερίνης. Τρίτος δρόμος, το όραμα του Ρήγα Φεραίου για τη Βαλκανική Ομοσπονδία, εμπνευσμένο από τις ιδέες της γαλλικής επανάστασης, μετουσιωμένο σήμερα στη σκέψη μιας ορθόδοξης βαλκανικής κοινοπολιτείας στη δημιουργία ενός ορθόδοξου τόξου στα Βαλκάνια. Τέταρτος δρόμος, η ρομαντική Μεγάλη Ιδέα, η ιμπεριαλιστική ανασύσταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας με πρωτεύουσα την Πόλη, ως μεγάλου εθνικού ελληνικού κράτους με το ξαναζωντάνεμα του θρύλου του μαρμαρωμένου βασιλιά, από τον Όθωνα μέχρι τον Βενιζέλο, που τερματίστηκε το 1922. Πέμπτος δρόμος η Ανατολική Αυτοκρατορία στο σχέδιο του Αθανάσιου Σουλιώτη, που αναπτύχθηκε μετά τη νεοτουρκική επανάσταση του 1908, για να ενώσει τα έθνη των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας, με ελληνική διοίκηση και με συγχώνευση των φυλών σε μία ιδιαίτερη ράτσα. Έκτος δρόμος, η πολιτική ένωση της φυλής του Ίωνα Δραγούμη, η δημιουργία ενός μεγάλου, ελεύθερου και δυνατού κράτους που θα περιλάβει όλα τα μέρη της Ελλάδας. Καθώς και η ελληνική αναγέννηση του Περ. Γιαννόπουλου, ελληνοκεντρισμός εναντίον του «γεροντισμού» και του «φραγκισμού». Αλλά και η επίλυση του Κοινωνικού Ζητήματος, η προοδευτική, εκπολιτιστική κίνηση του Γ. Σκληρού. Έβδομος δρόμος, η ελληνική εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση “για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία”, κράμα των ιδεολογικών κατευθύνσεων φαναριωτικού εκκλησιαστικού συντηρητισμού, ευρωπαϊκού νεοελληνικού διαφωτισμού, οικονομικής και κοινωνικής απελευθέρωσης, με ρίζες και στους “ένδοξους αρχαίους προγόνους” και στους “αείμνηστους βυζαντινούς αυτοκράτορες”.
