Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης

ΑΙΣΧΥΛΟΣ – AESCHYLUS
(Ελευσίνα 525 – Γέλα, Σικελία 456 π.Χ.)

Ο μεγαλύτερος τραγικός ποιητής όλων των αιώνων, ο πραγματικός δημιουργός και οργανωτής του αρχαίου θεάτρου, αριστοκράτης, Ευμολπίδης του ιερατικού γένους της Ελευσίνας. Συμμετείχε στις μάχες του Μαραθώνα και των Πλαταιών και στη ναυμαχία Σαλαμίνας και αργότερα ταξίδεψε στη Σικελία. Το έργο του διακρίνεται για τη μεγαλοπρέ-πεια και τον τιτανικό χαρακτήρα, που οδηγεί από το φως της αρχαίας σοφίας στην εξιχνίαση των σκοτεινών αβύσσων της ανθρώπινης ψυχής. Ποιητής, μουσικός, αρχιτέκτοντας, μηχανικός, σκηνοθέτης, αρχηγός χορού και δραματοποιός, εμπλούτισε το δράμα με νέα πρόσωπα και ανακαίνισε το διάλογο, το ρυθμό, το διάκοσμο. Πάνω από εβδομήντα τραγωδίες του εκτείνονται σε ολόκληρο τον ορίζοντα της επικής ποίησης και της μυθολογίας, προβάλλοντας την ιδέα της δικαιοσύνης ως ουσία του δράματος, που μέσα από τις ανθρώπινες συγκρούσεις εξισορροπεί με την αρετή και το μέτρο.

Έργα: Πέρσαι (472), Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες) (458), Προμηθεύς (;), Επτά επί Θήβας (467), Ικέτιδες (463).

Βιβλιογραφία: [Έκδ. Άλδος Μανούτιος (Aldina), Βενετία (1518), Tuebner, Leipzig (1552), Νεόφυτος Δούκας, Αίγινα (1839), Kirchoff, Βερολίνο (1880), Wocklein – Ευαγ. Ζωμαρίδου, Αθήνα (1891-1897), U.V. Willamowitz – Moelendorf, Βερολίνο (1914-1915), Murray, Οξφόρδη (1937)], Πάριον Μάρμαρον, Ηρακλείδης Ποντικός, Χαμαιλέων, Δικαίαρχος, Σάτυρος, Ανώνυμος Βίος, Σουΐδας, Dindorf, Lexicon Aeshyleum, 1873-1876, Alf. Bates, The Drama, Its history, literature and influence on civilization, 1906, S. Eitrem, Aischylos, 1907, H.N. Smyht, Aeschylean Tragedy, 1924, M. Croiser, Eshyle, 1928, G. Murray, Aeschylus, 1940, A. Lesky, Die griechische Tragödie, 1948, J. de Romilly, La crainte et l’ angoisse dans le théâtre d’ Eschyle, 1958, Ερρ. Χατζηανέστης, Η τριλογία του Προμηθέως του Αισχύλου, 1963, G. Tomson, Αισχύλος και Αθήναι, 1973, A.H. Sommerstein, Aeschylean tragedy, 1996, Ε. Ανδριανού –Ε. Ξιφαρά, Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, 2001, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Γ.Π. Αναγνωστόπουλου), Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Τάκη Μπαρλά).

Εικονογραφία: Προτομή, Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Μήτ’ ἄναρκτον βίον, μήτε δεσποτούμενον αἰνέσης» (Αισχύλος, Ευμενίδες).

ΚΕΙΜΕΝΑ: ΑΙΣΧΥΛΟΣ, ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ (ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ)

** ** **

Η ηδονή δεν μπορεί να είναι παρά επακολούθημα κατά φύση ορθής ενέργειας (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Κ4, 1174b31). Το ατομικό και το κοινωνικό συνήθως δεν συμβιβάζονται. Η φιλάνθρωπη χρησιμοθηρία είναι αντίφαση.

Το ιδεώδες της τελείωσης ανάγεται και στη σωματική και στη λογική φύση του ανθρώπου σύμμετρα και αρμονικά. Βασίζεται στην πνευματική και ηθική ανάπτυξη και σ’ αυτήν υποτάσσει τις κατώτερες ορμές που γίνονται εμπόδιο στην τελείωση. Αλλά δεν αποκλείει το άκρο αγαθό ούτε τα δευτερεύοντα αγαθά, ούτε περιορίζει την τελείωση σε ένα πρόσωπο, αλλά την επεκτείνει σ’ όλο τον κόσμο.
Και δέχεται ότι και στον ταπεινότερο θνητό υπάρχει κάτι ευγενικό. Κάθε ένας επιθυμεί όχι να απολαύσει τα ηδονικά, αλλά να πράξει τα ευγενή, τα αληθινά, όπως ο θεοποίητος Αδάμ προορίζεται για τη θέωση.