Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΜΙΛΤΩΝ – JOHN MILTON
(Λονδίνο 1608-1674)
Από τους μεγαλύτερους επικούς ποιητές, ευκατάστατης οικογένειας και με επιμελημένη μόρφωση, με μελέτες κλασικής παιδείας, μαθηματικών και μουσικής, φιλελεύθερο πνεύμα, αρνούμενος την υποταγή στο δόγμα της εκκλησίας, ταξίδεψε στη Γαλλία και Ιταλία, αναμείχθηκε στον εμφύλιο πόλεμο της Αγγλίας, στην πλευρά του Κοινοβουλίου, έδρασε υπέρ της ελευθεροτυπίας και κατά της σχολαστικής διδασκαλίας των Πανεπιστημίων, φυλακίστηκε μετά την Παλινόρθωση και τέλειωσε το έργο του τυφλός, μακριά από το δημόσιο βίο. Η ποιητική του δημιουργία, θρησκευτική, φιλοσοφική και βουκολική και ιδίως ο Απωλεσθείς Παράδεισος (11.000 στίχοι για την ανθρωπότητα) κατατάσσει το Μίλτονα στη σειρά του Βιργίλιου και του Δάντη. Πρότυπο χριστιανικής εποποιίας, το έργο του Μίλτονα, επιβεβαιώνει την αισιοδοξία για τη νίκη του καλού και μεταφέρει τη λάμψη της Αναγέννησης στη σοβαρή Μεταρρύθμιση.
Έργα: Elegiarum Liber (1592), In quintum novembris (1626), Ode on the morning of Christ’s Nativity (1627), Naturam non pati senium (1628), L’ Allegro (1632), Il Penseroso (1632), Arcades (1633), Comus (1634), Lycidas (1637), Ποιήματα (1639), Πραγματείες περί διαζυγίου (1643), Areopagitica (1644), Sylvarum Liber (1645), Epitaphium Damonis, Εικονοκλάστες (1649), Περί της ευθύνης των βασιλέων και των αρχόντων (1649), Defensio pro populo Anglicano (1650), Defensio (1852), Defensio Secunda (1654), Defensio pro se (1656), Απωλεσθείς Παράδεισος (1665), Ιστορία της Αγγλίας μέχρι τη νορμανδική κατάκτηση (1670), Ανακτηθείς Παράδεισος (1671), Σαμψών ο αγωνιστής (1671), De doctrina christiana (1823).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Ιάκ. Τόνσον, The poetical works of Mr. John Milton (1695), Complete english poems, (1909-1914)], David Masson, The life of John Milton and history of his time, 1859, A. Larson, The modernity of Milton, 1927, T.S. Eliot, Annual lecture on a master mind, Milton, 1947, C. Hill, Milton and the english revolution, 1977, B.K. Lewalski, The life of John Milton, 2003, Anna Boer, Milton Poet, pamphletteer and patriot, 2008, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Χαλκογραφία, Βερτύ, Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισίων, Ο Μίλτων απαγγέλοντας τον Απολεσθέντα Παράδεισο, πίνακας, Ευγέν. Ντελακρουά, 1826.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΜΙΛΤΩΝ, Ο ΑΠΩΛΕΣΘΕΙΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ (ΒΙΒΛ. Ι, 1-798)
** ** **
Αντιθέτως οι νατουραλιστικές ηθικές, ο επικουρισμός, ο ωφελιμισμός και οι σύγχρονοι νατουραλισμοί παραμένουν εντελώς έξω από το χριστιανικό πλαίσιο. Ο Επίκουρος προηγήθηκε τέσσερις περίπου αιώνες του Χριστού και το μόνο που διέκρινε στην απόλαυση μιας ισορροπημένης ζωής ήταν οι παραδοσιακές αρετές της εγκράτειας, του θάρρους, της φιλίας. Οι αρετές αυτές πρέπει να υπερισχύουν των αναγκών, τουλάχιστον των μη φυσικών, των μη αναγκαίων και των μη απαραίτητων, καθώς οι φυσικές ανάγκες μπορούν να ικανοποιούνται ευχερώς με απλά μέσα.
Οι ωφελιμιστές προσδιορίζουν την ευτυχία σ’ ένα ανώτατο όριο απολαύσεων, στην κορυφή μιας ιεραρχίας, που αρχίζει από το σώμα και ανέρχεται στην καρδιά, σε μια αρμονία μεταξύ του όντος και της κοινωνίας.
Η αμερικανική και η σοβιετική ηθική, μολονότι η μεν πρώτη προέρχεται προφανώς από τον καλβινισμό και η δεύτερη απηχεί ουσιαστικά, έστω ανεστραμένο, τον ιουδαιοχριστιανισμό, δεν μπορούν να προσομοιωθούν προς την χριστιανική ηθική. Η μέση αμερικανική νοοτροπία μπορεί να συνενώνει υλιστικές και πνευματικές αντιλήψεις κατά παράδοξο τρόπο, ώστε να εξάγει ακόμη παραδοξότερα συμπεράσματα. Σύμφωνα μ’ αυτή, ο άνθρωπος έχει ως αποστολή στη γη να επιτύχει στον αγώνα εναντίον της υλικής φύσης, έναντι οποιουδήποτε τιμήματος και εντός του πλαισίου των κοινωνικών σχέσεων. Η αντίληψη αυτή, το ιεραποστολικό πνεύμα, η πεποίθηση ότι ο αμερικανικός λαός αποτελεί το “άλας της γης”, ότι είναι προορισμένος από τη θεία πρόνοια να μεταρρυθμίσει και να εξυψώσει την υπόλοιπη ανθρωπότητα, οδηγεί στην άρνηση της χριστιανικής ηθικής, της αλληλεγγύης και της αγάπης. Προφανώς το αφελές αυτό ιδεολόγημα στο επίπεδο των απλών αμερικανών, μεταμορφώνεται στο επίπεδο των ιθυνόντων κυβερνητών, σε μια ιμπεριαλιστική υποκρισία, την εφαρμογή της οποίας ζει ο κόσμος με τεράστια ένταση κατά τα τελευταία χρόνια.