Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΤΖΑΙΗΜΣ ΤΖΟΫΣ – JAMES JOYCE
(Ράθγκαρ, Δουβλίνο 1882 – Ζυρίχη 1941)
Διάσημος ιρλανδός ποιητής και μυθιστοριογράφος, από τους δημιουργούς της μοντέρνας λογοτεχνίας, μετά από δύσκολα χρόνια, αρνήθηκε τον καθολικισμό, ταξίδεψε και έζησε στη Ρώμη, Ζυρίχη, Τεργέστη και Παρίσι. Το έργο του, «το τρελό έργο ενός τρελού», όπως ο ίδιος λέει, αφιερωμένο στην Ιρλανδία των προσωπικών του βιωμάτων, ανατέμνει τα βάθη της ψυχής, απαγορεύτηκε στην Αγγλία και στην Αμερική ενώ έγινε δεκτό με ενθουσιασμό στη Γαλλία. Κοσμοπολίτης και δουβλινέζος, με μια γλώσσα γεμάτη συμβολισμούς από τη μυθολογία, ιστορία και λογοτεχνία, περιγράφει σ’ ένα εσωτερικό μονόλογο, τις σχέσεις των διαφόρων χαρακτήρων του κόσμου και εκφράζει με μια κυκλική αντίληψη της ιστορίας την ταραγμένη εποχή των αρχών και του μεσοπολέμου του 20ου αιώνα.
Έργα: Φανερώσεις (1901-1904), Στήβεν ο Ήρωας (1904-1906), Μουσική Δωματίου (1907), Τζιάκομο Τζόυς (1907), Δουβλινέζοι (1914), Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία (1916), Εξορία (1918), Οδυσσέας (1922), Το ξύπνημα των Φίννεγκαν (1939).
Βιβλιογραφία: Richard Eltmann, James Joyce, 1959, Frank Budgeh, James Joyce and the making of “Ulisses” and other wrightings, 1972, Vladimir Nabokov, Lectures in Ulisses, A facsimile of the manuscript, 1980, Μαντώ Αραβαντινού, Τζαίημς Τζόυς, Ζωή και έργο, 1983, Ουμπέρτο Έκο, Η ποιητική του Τζαίημς Τζόυς, 1993, H.R. Deming, James Joyce, The critical heritage, 1997, Bruce Arnold, The scandal of Ulisses, The life and afterlife of a twentieth Century masterpiece, 2004, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, Σην Ο’ Σάλλιβαν, Προσωπογραφία, Barrie Maguire, Άγαλμα, North Earl Street, Δουβλίνο.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΤΖΑΙΗΜΣ ΤΖΟΫΣ, ΟΔΥΣΣΕΑΣ (ΚΕΦ. 17)
** ** **
Η σύγχρονη ηθική σκέψη στη Δύση έχει βρει στον Κάντιο την ενσάρκωση μιας ακτιβιστικής αντίληψης, την αναγνώριση του βιώματος ως ηθικού σκοπού, την ανάδειξη της πράξεως ως τελικού κριτηρίου της αρετής. Η καντιανή ανατροπή που εφαρμόστηκε στη φιλοσοφία έφερε τον κόσμο πέρα από τη μεταφυσική και την ηθική, που απορρέει από αυτή. Επιδίωξε να αποδείξει ότι ο ηθικός νόμος έχει αντικειμενική θεμελίωση και κύρος.
Ο απριορισμός, οι έμφυτες μορφές, οι κατηγορίες, αποδεικνύουν ότι μία πράξη που θεωρείται ενάρετη δεν συμορφώνεται προς ένα μεταφυσικό κανόνα (ούτε ωφελιμιστικό, ούτε επιστημονικό), αλλά απλώς προσδιορίζεται από την κατηγορηματική δομή της, ανεξάρτητα από την υλική πραγματοποίηση της πράξης. Η μορφή της ηθικότητας προβάλλει απαλλαγμένη από κάθε συγκεκριμένο στοιχείο.
Ούτε το καθήκον υπακοής σ’ ένα νόμο, ούτε η συμπάθεια για τον πλησίον, ούτε η επιθυμία τελειοποίησης του εαυτού μας, αρκούν για την ηθική. Εκείνο που απαιτείται είναι μια κατηγορηματική και όχι υποθετική επιταγή. Μια προσταγή χωρίς αναφορά σε ένα σκοπό, σ’ ένα όρο, σε μια συνθήκη. Μια επιταγή της μορφής “να υπακούεις διότι πρέπει να υπακούεις”. Αυτό προϋποθέτει μια αρχή παγκοσμιότητας. Και ο Κάντιος θυμίζοντας τους ευαγγελιστές (Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον, ΣΤ΄ 31, Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, Ζ΄12), διατυπώνει έτσι την κατηγορηματική προσταγή του. Να ενεργείς έτσι ώστε να μπορείς να θέλεις ν’ ανυψώσεις την αιτία της πράξεώς σου, τους κανόνες των ενεργειών σου σε παγκόσμιο κανόνα. Πράττε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ο κανόνας της πράξεώς σου να μπορεί να ισχύσει ως βάση μια παγκόσμιας νομοθεσίας.
Και από αυτό προκύπτει ότι ο άνθρωπος ανάγεται σε απόλυτο σκοπό και ποτέ σε μέσο. Κάθε άνθρωπος πρέπει να ενεργεί ταυτόχρονα, ως υποκείμενο και ως νομοθέτης. Καθένας είναι υποταγμένος μόνο στους κανόνες που απορρέουν από τη βούλησή του, αλλά πρέπει να ξέρει ότι αυτό ισχύει και για τους άλλους ανθρώπους. Η θέλησή μας επομένως πρέπει να βρίσκεται σε αρμονία με τις θελήσεις όλων των λογικών ανθρώπων. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βρίσκεται πάνω απ’ όλα. Και η ηθική διαίσθηση, η συνείδηση μέσα μας είναι τόσο άμεση όσο και ο έναστρος ουρανός πάνω μας.
