Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΜΩΥΣΗΣ – MOSE
(ΙΕ’/ΙΓ’ αι. π.Χ.)
Από τις μεγαλύτερες θρησκευτικές προσωπικότητες της ιστορίας, «σωσμένος από το νερό», μεγάλος μύστης, χαρισματικός ηγέτης, ελευθερωτής και νομοθέτης του Ισραήλ. Με απώτερη καταγωγή από τον Ιακώβ, αφέθηκε κατά την παράδοση στα νερά του Νείλου και ανατράφηκε από την κόρη του Φαραώ της Αιγύπτου. Οδήγησε τους εβραίους στην έξοδο από την Αίγυπτο, συνένωσε τις διάφορες ομάδες σε ένα λαό γύρω από την λατρεία του Γιαχβέ και έθεσε τις βάσεις του Νόμου (Τορά), θεωρούμενος συγγραφέας της Πεντατεύχου της εβραϊκής Βίβλου. Aπελευθερωτής του λαού του, θεόπτης, μεγάλη μορφή του ιουδαϊσμού αλλά και του χριστιανισμού και του ισλαμισμού. Η «συνάντηση» του Μωυσή με το Θεό στο Σινά αποτελεί μια μεγάλη ώρα της ανθρωπότητας, επαφή ουρανού και γης, προσκαίρου και αιωνίου.
Έργα: Πεντάτευχος (Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί, Δευτερονόμιον).
Βιβλιογραφία: Φλάβιος Ιώσηπος, Ιουδαϊκές αρχαιότητες, Φίλων Ιουδαίος, Βίος Μωυσέως, «Ειδύλλιον του Σαιντ Αμάν», 1653, Geo. Rawlinson, Μωυσής, Η ζωή και οι χρόνοι του 1887, Ε. Συρρέ, Οι μεγάλοι μύστες, 1889, Σ. Φρόυντ,
Ο άνδρας Μωυσής και η μονοθεϊστική θρησκεία, 1939, The Jewish Encyclopedia, 1901-1906, The Catholic Encyclopedia, 1911, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, The Anchor Bible Dictionary, 1992, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Ψηφιδωτό, Ε’ αι., Σάντα Μαρία Ματζόρε, Ρώμη, Ψηφιδωτό, ΣΤ’ αι., Άγιος Βιτάλιος, Ραβέννα, Άγαλμα, Μιχαήλ Άγγελος, 1513, Άγιος Πέτρος Βίνκολι, Ρώμη, Ο Μωυσής παραλαμβάνων τις δέκα εντολές, πίνακας, Τιντορέττο, 1560-1562, Madonna dell’ Orto, Βενετία, Ο Μωυσής διασωθείς εκ των υδάτων, πίνακας, Ν. Πουσσέν, 1638, Λούβρο, Παρίσι, Ο Μωυσής με τις πλάκες του Νόμου, πίνακας, Ρέμπραντ, 1659, Germäldegalerie, Βερολίνο, Τοιχογραφία, Σινιορέττι και Μποτιτσέλι, Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό.
Μουσική: Μωυσής, όπερα Ροσίνι (1828).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΠΕΝΤΑΤΕΥΧΟΣ, ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ (ΜΩΣΑΪΚΟΣ ΝΟΜΟΣ, ΚΕΦ. Ε’, 1-33)
* * *
“Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολὰς καὶ ἔθετο ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε καὶ ἐξανέτειλεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν καὶ καλὸν εἰς βρῶσιν καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ… Ο δὲ ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ὧν ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός. καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεός, οὐ μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ παραδείσου; καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ τῷ ὄφει ἀπὸ καρποῦ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου φαγούμεθα, ἀπὸ δὲ τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου, ὅ ἐστιν ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου, εἶπεν ὁ Θεός, οὐ φάγεσθε ἀπ’ αὐτοῦ, οὐ δὲ μὴ ἅψησθε αὐτοῦ, ἵνα μὴ ἀποθάνητε. καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε ᾔδει γὰρ ὁ Θεός, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονηρόν. καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖον ἐστι τοῦ κατανοῆσαι, καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε καὶ ἔδωκε καὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς μετ’ αὐτῆς, καὶ ἔφαγον. καὶ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν δύο, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν, καὶ ἔρραψαν φύλλα, συκῆς καὶ ἐποίησαν ἑαυτοῖς περιζώματα”. (Γένεσις, Β΄ 8-9, Γ΄ 1-7)