Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΛΛΙΓΑΣ – PAVLOS KALLIGAS
(Σμύρνη 1814 – Αθήνα 1896)
Εξαιρετική φυσιογνωμία, διαπρεπής νομοδιδάσκαλος και οικονομολόγος, ιστορικός, πολιτικός και λογοτέχνης, με σπουδές στην Ελβετία και Γερμανία, μαθητής του Σαβινύ, καθηγητής και Πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Υπουργός Δικαιοσύνης, Εξωτερικών, Παιδείας και Οικονομικών, πληρεξούσιος στη Β΄ Εθνοσυνέλευση, πρόεδρος της Βουλής, διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και στενός συνεργάτης του Χαριλάου Τρικούπη. Από τους πρώτους έλληνες ρωμαϊστές, της ιστορικής σχολής, με το μνημειώδες Σύστημά του, που όμως παρακάμπτει τις βυζαντινές πηγές του δικαίου, συνέβαλε στο σχέδιο του αστικού κώδικα και συνέγραψε έργα νομικά, ιστορικά, πολιτικά, εκκλησιαστικά, φιλολογικά, φιλοσοφικά και λογοτεχνικά. Το λογοτέχνημά του, Θάνος Βλέκας, αποτελεί το πρώτο ηθογραφικό και κοινωνικό μυθιστόρημα της νεώτερης Ελλάδος.
Έργα: Η νεαρά περί εξυβρίσεως και εν γένει του τύπου (1837), Περί συντάξεως πολιτικού κώδικος εν Ελλάδι (1839), Φιλολογικό σχεδίασμα περί την συλλογήν των κανόνων της Ανατολικής Εκκλησίας (1840), Οι τρεις ιερατικοί βαθμοί της Εκκλησίας (1841), Η εξάντλησις των κομμάτων, ήτοι ηθικά γεγονότα της κοινωνίας μας (1842), Σύστημα ρωμαϊκού δικαίου καθ’ α εν Ελλάδι πολιτεύεται (1848-1855), Επίκρισις της Γνωστικής του Θεοφίλου Καΐρη (1851), Θάνος Βλέκας (1855-1856), Μελέται και λόγοι (1882), Μελέται βυζαντινής ιστορίας από της πρώτης μέχρι της τελευταίας αλώσεως, 1204-1453 (1894), Des Prisons (Οι φυλακές) (1997).
Βιβλιογραφία: Ν. Πανταζόπουλος, Ρωμαϊκό δίκαιο, 1974, Τ. Καγιαλής, Παύλος Καλλιγάς, Η παλιότερη πεζογραφία μας, 1996, Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας, Παύλος Καλλιγάς, 1814-1896, Τιμητική Έκδοση, 1996, M.P. Masson-Vincourt, Paul Calligas (1814-1896) et la fondation de l’état grec, 2000, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προσωπογραφία, λιθογραφία, 1866.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΛΛΙΓΑΣ, ΣΥΣΤΗΜΑ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΘ’ Α ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΠΟΛΙΤΕΥΕΤΑΙ
** ** **
Η ιστορία, το δίκαιο, η πολιτική, εξελίσσονται συχνά γύρω από διαφορές και αμφισβητήσεις, κατηγορίες και ενοχές, εγκλήματα και τιμωρίες. Έτσι η δίκη αποτελεί πολλές φορές την τελική φάση μεγάλων ιστορικών γεγονότων, την οριστική επίλυση σπουδαίων κοινωνικών προβλημάτων, την τελειωτική κάθαρση της ανθρώπινης τραγωδίας. Στην διαδρομή της ιστορίας η δίκη του Σωκράτη, η δίκη του Χριστού, η δίκη του Γαλιλαίου, χαράζουν μεγάλες τομές της ιστορίας της ανθρωπότητας. Η δίκη περί του στεφάνου του Δημοσθένη, η δίκη για τη συνωμοσία του Κατιλίνα, η δίκη για την υπόθεση Ντρέυφους αποτελούν επίσης σπουδαίες ιστορικές και πολιτικές στιγμές. Μεγάλες επαναστάσεις σφραγίστηκαν με τις δίκες του Ιάκωβου της Αγγλίας, της Μαρίας Αντουανέτας, του Ροβεσπιέρου. Οι δίκες της αντισταλινικών της Μόσχας, οι δίκες των εγκληματιών πολέμου της Νυρεμβέργης, οι δίκες των πραξικοπηματιών της χούντας, έγραψαν τον επίλογο στα μεγάλα γεγονότα της εποχής τους.
Τα πρακτικά της πρώτης γνωστής δίκης καταγράφονται από τον Όμηρο πάνω στην ασπίδα του Αχιλλέα. Η δίκη του Ορέστη καταγράφεται από τον Αισχύλο, η δίκη της Αντιγόνης από τον Σοφοκλή, η δίκη του Πανάρετου από τον Χορτάτζη. Η δίκη των αθηναίων στρατηγών στις Αργινούσες μπορεί να σταθεί πλάει στην δίκη των έξι, που κατέληξε στο Γουδί. Οι δίκες της Ιεράς Εξέτασης κοντά στις δίκες των αμερικανών αναρχικών. Η δίκη του Θεόφιλου Καϊρη, η δίκη των αθεϊκών του Ναυπλίου και η δίκη των τόνων εντάσσονται στις πνευματικές διαμάχες. Οι δίκες των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης στα γερμανικά στρατοδικεία και οι δίκες των γερμανικών αποζημιώσεων στην Ελλάδα περιλαμβάνονται στους εθνικούς αγώνες.
Μια δίκη μπορεί να φέρει αθανασία και λησμονιά, δικαίωση και ατιμία, δόξα και καταφρόνια. Εκφράζει την εποχή, την κοινωνική συνείδηση, την αέναη πάλη του δικαίου και της ισχύος, τις αντιθέσεις του κόσμου και της ζωής.