Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΦΕΙΔΙΑΣ – PHIDIAS
(Αθήνα 490 π.Χ. – Ολυμπία 430 π.Χ.)
Ο σημαντικότερος γλύπτης της ελληνικής αρχαιότητας, «σοφός λιθουργός» κατά τον Αριστοτέλη, μαθητής του Ηγία στην Αθήνα και του Αγελάδα στο Άργος και μέλος του κύκλου του Περικλή. Ανέλαβε την γενική επιστασία των έργων της Ακροπόλεως και ιδίως προσωπικά την εκτέλεση του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς και του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα (μετώπες, αετώματα, ζωφόρος), που αποτελεί το απόγειο του ελληνικού κλασικού ρυθμού. Άλλα έργα του είναι τα αγάλματα της Αθηνάς στην Ακρόπολη, στην Παλλήνη και στις Πλαταιές, καθώς και του Διός στην Ολυμπία, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση και ασέβεια, ουσιαστικά αβάσιμα, και φαίνεται ότι πέθανε στη φυλακή. Το έργο του, εκφράζοντας το ιδεώδες του κάλλους και της αρετής, υλοποιεί την αισθητική, την αλήθεια και την αρετή της αθηναϊκής δημοκρατίας και του ελληνισμού, σε όλους τους αιώνες.
Έργα: Χαλκή Αθηνά, Πρόμαχος, Λημνία (460 π.Χ.),Ακρόπολη, Αθηνά Αρεία, Πλαταιές, Σύμπλεγμα αθηναίων ηρώων, Δελφοί, Χρυσελεφάντινη Αθηνά Παρθένος, Παλλήνη, Αχαΐα, Χρυσελεφάντινη Αφροδίτη, Ήλιδα, Χρυσελεφάντινη Αθηνά παρθένος (483 π.Χ.), Παρθενώνας, Χρυσελεφάντινος Δίας (437 π.Χ.), Ολυμπία, Χάλκινος Απόλλων ο Παριόποιος, Ακρόπολη, Μαρμάρινη Αφροδίτη Ουρανία, Βασίλειος Στοά, Αθήνα, Μαρμάρινος Ερμής, Θήβα, Μήτηρ Θεών, Κεραμεικός, Αθήνα, Αμαζών, Αρτεμήσιο, Έφεσσος.
Βιβλιογραφία: Φιλόστρατος, Δίων Χρυσόστομος, Πλούταρχος, Πλίνιος, Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις, Λουκιανός, Υπέρ εικόνων, Τζέτζης, Σουίδας, Α.Σ. Αρβανιτόπουλος, Ο Φειδίας, Edgar James Banks, The seven wonders of the ancient world, 1916, Τζων Μπόρντμαν, Η αρχαία ελληνική τέχνη, 1980, Birte Lundgreen, A methodological enquiry, The great bronze Athena by Pheidias, 1997, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Βασ. Θεοφανείδη), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Κεφαλή Φειδία, Ασπίς Αθηνάς, Ο Φειδίας δείχνει τον Παρθενώνα στους φίλους του, πίνακας, Sir L. Alma – Tadema, 1868, Πινακοθήκη Birmingham.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Ἤ Θεὸς ἦλθ’ ἐπὶ γῆν ἐξ οὐρανοῦ εἰκόνα δείξων Φειδία ἤ σὺ γ’ ἔβης τὸν Θεὸν ὀψώμενος» (Φίλιππος ποιητής, Ἐπίγραμμα Διὸς ἐν Ὀλυμπία).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΒΥΡΩΝ, Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
** ** **
Η καλλιτεχνική δημιουργία βασίζεται στην ικανότητα του ανθρώπου να εκφράζει τα ψυχικά φαινόμενα του εσωτερικού του κόσμου. Ο άνθρωπος εκφράζεται με την κίνηση, τα σχήματα, τη γλώσσα. Χρησιμοποιεί τη φαντασία και το συναίσθημα. Σε μια πρώτη φάση δημιουργεί το περιεχόμενο του έργου με μια εσωτερική διαμόρφωσή του. Σε μια δεύτερη δημιουργεί τη μορφή, την παράσταση του έργου. Ο καλλιτέχνης εκλέγει ένα αντικείμενο για την καλλιτεχνική του δημιουργία, εισάγει σ’ αυτό πολλά ή λίγα από τον εαυτό του και το μεταμορφώνει σε παράσταση έργου τέχνης. Η εξωτερική μορφή της παράστασης εξαρτάται από το υλικό. Το υλικό του ποιητή είναι η γλώσσα, του ζωγράφου το χρώμα, του μουσικού ο ήχος.