Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΜΠΡΕΧΤ – BERTOLT BRECHT
(Άουκσμπουργκ, Βαυαρία 1898 – Ανατολικό Βερολίνο 1956)
Επιφανής γερμανός συγγραφέας και δραματουργός, σπούδασε ιατρική, αλλά ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία, διετέλεσε βοηθός σκηνοθέτης του Ράινχαρτ και αργότερα προσλήφθηκε στο γερμανικό θέατρο του Βερολίνου. Αντιναζιστής και μαρξιστής, εγκατέλειψε τη ναζιστική Γερμανία για τη Δανία, Σουηδία, Φιλανδία και Η.Π.Α., όπου ανακρίθηκε από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, μέχρι την επιστροφή του στην Ανατολική Γερμανία το 1949. Το θέατρό του συνθέτει τη σύγχρονη κοινωνία, όχι σαν ένα μαγικό κόσμο θεάματος, αλλά ως τρόπο συνειδητοποίησης των προβλημάτων της πραγματικής ζωής, με μεγάλη απήχηση σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αποστασιοποίηση του θεατή από το θεατρικό έργο, αποτελεί μια κριτική και ριζοσπαστική στάση, που οδηγεί στον αγώνα κατά της αδικίας, της καταπίεσης και του ψεύδους της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Έργα: Θέατρο: Βάαλ (1918), Τύμπανα μέσα στη νύχτα (1922), Στη ζούγκλα των πόλεων (1923), Άντρας με άντρα (1926), Όπερα της πεντάρας (1928), Τρόμος και αθλιότητα του Γ΄ Ράιχ (1935-1938), Η ζωή του Γαλιλαίου (1937-1939), Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της (1938-1941), Ο καλός άνθρωπος του Σε Τσουάν (1939-1942), Ο κύριος Πουντίλα και ο υπηρέτης του Ματτί (1940-1948), Ο Σβέικ στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1942-1943), Αντιγόνη (1941-1943), Η άνοδος του Αρθρούρου Ούι (1941-1958), Ο κύκλος με την κιμωλία (1948), Κοριολανός (1951-1953), Δον Ζουάν (1952-1954), Κείμενα: Το μοντέρνο θέατρο είναι επικό θέατρο (1930), Η σκηνή του δρόμου (1931), Το λαϊκό και το ρεαλιστικό (1938), Μικρό όργανο για το θέατρο (1948), Η ανάπτυξη της αισθητικής (1964).
Βιβλιογραφία: [Έκδ. J. Willet-R. Manheim, Collected plays, Λονδίνο (1994)], John Willets, The theatre of Bertolt Brecht, A study from Eight Aspects, 1967, Walter Benjamin, Understanding Brecht, 1983, Tery Eagleton, Brecht and rhetoric, 1985, Fred. Euven, Bertolt Brecht, His life, his art and his times, 1992, Peter Brooker, Key words in Brecht’s theory and practice, 1994, Olga Taxidou, Modernism and performance Jarry to Brecht, 2007, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια (άρθρ. Λ.Ζ. Κοπέλεφ), Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Άγαλμα, Fr. Cremer, Berliner Ensemble, Βερολίνο.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ, Η ΟΠΕΡΑ ΤΗΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ (ΜΕΡ. Β΄, ΚΕΦ. 7-15)
** ** **
Για τη διαμόρφωση και τη διατήρηση ενός πολιτισμού είναι απαραίτητοι οι φυσικοί και οικονομικοί παράγοντες, αλλά χρειάζονται επίσης οι πολιτικοί και ηθικοί κανόνες, που δημιουργούν τάξη και οργάνωση στην κοινωνία. Το κράτος και το δίκαιο, η οικογένεια και η πίστη, υπό οποιαδήποτε μορφή, είναι απολύτως αναγκαία για τον άνθρωπο. Μόνον έτσι μπορεί, παραμερίζοντας το φόβο της προσωρινότητας και του θανάτου, να δώσει έννοια και αξία στη ζωή του, να δημιουργήσει την κληρονομία, που θα προσφέρει στους διαδόχους του.
Η ιστορία μπορεί να επαναλαμβάνεται, αλλά ποτέ με τους ίδιους όρους. Η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια κοινότητα χρειάστηκε από τη Συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648 μέχρι τις μέρες μας, τριακόσια χρόνια για να φθάσει σε ένα σύστημα ισορροπίας. Από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815, όπου ο Ταλλεϋράνδος επικαλέστηκε για πρώτη φορά το Διεθνές Δίκαιο, μέχρι την Κοινωνία των Εθνών, το 1919, στην οποία επενδύθηκε μια ρομαντική αντίληψη για τη διατήρηση της ειρήνης και μέχρι την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών, το 1945, οπότε καταστρώθηκαν με περισσότερο ρεαλισμό οι κανόνες της συλλογικής ασφάλειας.
Κεντρική θέση σ’ όλη αυτή την προσπάθεια κατείχαν οι αρχές του ανθρωπισμού και της ηθικότητας, όπως πέρασαν από τον χριστιανισμό, με ανοχή της διαφορετικότητας των άλλων θρησκευτικών και πολιτισμικών αντιλήψεων, οι αρχές της ανεξαρτησίας των κρατών, της μη επέμβασης στα εσωτερικά τους, της αποφυγής της βίας και της απειλής βίας. Και τέλος οι αρχές της καταδίκης του πολέμου ως μέσου επίλυσης διαφορών και της θεσμοποίησης των διαπραγματεύσεων και των νόμιμων κυρώσεων για τη διατήρηση της ειρήνης.
Φαίνεται παράλογο ότι η τρίτη χιλιετία της μετά Χριστόν ανθρωπότητας, αρχίζει με την παραβίαση και την κατάργηση όλων των αυτών των αρχών, που συνέθεσαν τον πολιτισμό μας μέχρι σήμερα. Κατάργηση των αρχών του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και γενική χρεοκοπία του διεθνούς οργανισμού, που υποτίθεται ότι προστατεύει την ειρήνη. Πόλεμοι εναντίον ανεξάρτητων κρατών για επιβολή λύσεων στα εσωτερικά τους προβλήματα. Απάνθρωποι βομβαρδισμοί με χρησιμοποίηση ραδιενεργού υλικού σε κατοικημένες περιοχές. Αμέτρητοι νεκροί και τραυματίες από τον άμαχο πληθυσμό και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Σχέδια και απειλές για αλλαγή συνόρων και διάλυση κρατών. Και όλα αυτά με πρωτοφανή αλαζονεία, υποκρισία και ανηθικότητα, με επιλεκτική επίκληση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με ωμή και κτηνώδη μανία καταστροφής όλων των πολιτικών, ηθικών, αλλά και φυσικών αποθεμάτων της εποχής μας.